به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران , صنعت فولاد به عنوان یک صنعت مادر و پیشران توسعه اقتصادی، همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. با این حال، در سال‌های اخیر، این صنعت در ایران با چالش‌های متعددی روبرو شده است که منجر به "قفل شدن" یا رکود در تولید و توسعه آن شده است. این گزارش به بررسی علل این رکود و ارائه راهکارهای عملی برای خروج از این وضعیت می‌پردازد.

تحلیل وضعیت کنونی صنعت فولاد

۱. آمار تولید و مقایسه با ظرفیت

ارائه آمارهای رسمی تولید فولاد در سال‌های اخیر:

سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳: بررسی روند تولید کل فولاد خام و شمش albums در کشور (ایران) با تفکیک فولاد خام، میلگرد، کابل، و سایر محصولات ساختمانی.

بررسی سهم شرکت‌های بزرگ داخلی (فولاد مبارکه، بافت، احیاء سپهر، ذوب‌آهن اصفهان و...) و سهم شرکت‌های کوچک‌تر و صنایع پایین‌دست.

گزارش‌های منتشر‌شده از سازمان‌های مربوطه مانند وزارت صمت، ایمیدرو، بورس اوراق بهادار تهران و شرکت‌های بورس مرتبط.

مقایسه میزان تولید واقعی با ظرفیت اسمی کارخانجات:

ظرفیت اسمی کل صنعت و متوسط ظرفیت بهره‌برداری.

اختلاف بین ظرفیت اسمی و تولید واقعی در دوره‌های مختلف، با ذکر دلایل قابل استناد.

نمودارها و جداول تغییرات بهره‌برداری در طول سال‌ها، با توجه به تغییرات ساختاری در زنجیره ارزش.

روند رشد یا نزول تولید نسبت به سال‌های گذشته:

تحلیل ترکیبی از اثرات تقاضای داخلی، صادرات، و استفاده بهینه از مصرف انرژی.

اثر رویدادهای سیاسی-اقتصادی (تحریم‌ها، تغییرات ارزی، نوسانات نرخ انرژی) بر روند تولید.

بررسی تغییرات در ساختار تولید (افزایش ظرفیت‌های جدید، تعطیلی واحدها یا بازسازی خطوط تولید).

۲. عوامل مؤثر بر رکود تولید

 تامین مواد اولیه از مهم ترین مشکلات صنعت فولاد می باشد که در ادامه به آن میپردازیم...

کمبود سنگ آهن و کنسانتره:

• بررسی منابع سنگ آهن کشور، درصدهای استخراج از معادن داخلی، و نیاز به واردات.

• تحلیل هزینه حمل و نقل و دسترسی به منابع نزدیک به مجتمع‌های فولادی بزرگ.

نوسانات قیمت مواد اولیه و تاثیر آن بر هزینه‌های تولید:

• ریسک‌های قیمت سنگ آهن، کنسانتره و قراضه آهن و تاثیر آن بر سودآوری.

• تأثیر نوسان قیمت‌ها بر قراردادهای بلندمدت با تامین‌کنندگان و مشتریان.

مشکلات حمل و نقل و لجستیک مواد اولیه:

• کمبود ظرفیت ناوگان حمل و نقل، زمان‌بری فرایندهای حمل و نقل، و هزینه‌های لجستیک.

• اثرات ناهمگن در شبکه‌های ریلی، جاده‌ای و دریایی بر زنجیره تامین.

موانع صادراتی

تعرفه‌های صادراتی و موانع تعرفه‌ای در کشورهای هدف:بررسی تعرفه‌های اعمال‌شده توسط کشورهای هدف و اثرات آن بر قابلیت رقابت صادراتی.

رقابت با تولیدکنندگان خارجی:تحلیل موقعیت ایران در مقایسه با رقبای منطقه‌ای و بین‌المللی، و نحوه پاسخ به این رقابت.

مشکلات بانکی و نقل و انتقال ارز حاصل از صادرات:محدودیت‌ها در بازگرداندن ارز، مشکلات گشایش اعتبار اسنادی، و پیچیدگی‌های بانکی برای فعالان فولاد.

مسائل داخلی

قیمت‌گذاری دستوری و تاثیر آن بر سودآوری تولیدکنندگان: بازتاب سیاست‌های قیمت‌گذاری دولتی بر حاشیه سود، سرمایه‌گذاری و انگیزه‌های تولید.

فرسودگی ماشین‌آلات و نیاز به نوسازی:مستندسازی سطح فرسودگی در خطوط تولید و تاثیر آن بر بهره‌وری، انرژی مصرفی و کیفیت محصول.

مشکلات تامین انرژی (برق و گاز) بخصوص در فصول سرد سال:فشار بر شبکه‌ها، رکود و قطعی‌های برق، و اقدامات حمایتی یا اضطراری برای تامین انرژی پایدار.

مقررات دست و پاگیر اداری و بوروکراسی:زمانبر بودن اخذ مجوزها، رویه‌های غیرشفاف، و اثرات این موانع بر زمان‌بری پروژه‌های سرمایه‌گذاری.

عدم ثبات قوانین و سیاست‌های کلان اقتصادی:ناپایداری سیاست‌ها و تاثیر آن بر برنامه‌ریزی بلندمدت شرکت‌ها.

تاثیر تحریم‌ها بر واردات تکنولوژی و قطعات: محدودیت‌های فنی در دسترسی به قطعات با فناوری بالا، و جایگزین‌سازی‌های داخلی و بومی‌سازی.

۳. تاثیر رکود بر اقتصاد کشور

کاهش اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم:اثرهای رکود بر کارگاه‌ها و صنایع مرتبط با فولاد مانند استخراج، حمل و نقل، و خدمات مهندسی.

کاهش درآمدهای ارزی کشور:اثر بر صادرات غیرنفتی و بودجه دولت از طریق صادرات فولاد و محصولات مرتبط.

تاثیر بر صنایع وابسته (مانند خودروسازی، ساختمان‌سازی و ...):کاهش تقاضا برای فولاد ساختمانی، کاهش تولید خودرو و پروژه‌های زیرساختی.

از دست رفتن بازارهای صادراتی:کاهش سهم بازارهای هدف و رقابت با محصولات وارداتی و تولیدکنندگان خارجی.

• راهکارهای شکستن قفل تولید فولاد

۱. حل مشکلات تامین مواد اولیه

سرمایه‌گذاری در اکتشاف و استخراج معادن جدید سنگ آهن:

• تشویق سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به اکتشاف معادن جدید با فناوری‌های نوین.

• ایجاد چارچوب‌های مشارکتی و قراردادهای بلندمدت برای تامین پایدار.

حمایت از شرکت‌های تولیدکننده کنسانتره و گندله:

• ارائه تسهیلات مالی، مشوق‌های سرمایه‌گذاری و تضمین‌های بازار داخلی برای افزایش ظرفیت تولید کنسانتره و گندله.

اصلاح سیستم حمل و نقل و لجستیک:

• بهبود شبکه ریلی، بهینه‌سازی مسیرها، و ایجاد مجاری لجستیک ویژه برای مواد اولیه سنگ‌آهن.

• سرمایه‌گذاری در بنادر، امکانات ترخیص، و کاهش زمان‌های باقی‌ماندن محمولات در مسیر.

ایجاد سازوکارهای حمایتی برای تامین مواد اولیه وارداتی در صورت نیاز:

• تسهیل در ورود مواد اولیه از طریق پلتفرم‌های دولتی یا خصوصی به منظور کاهش قیمت و تأمین سریع.

۲. رفع موانع صادراتی

مذاکره با کشورهای هدف برای کاهش تعرفه‌ها و موانع تجاری:ایجاد تفاهم‌نامه‌های تجاری، تعرفه‌های ترجیحی و تسهیل فرآیندهای صادراتی.

ارائه مشوق‌های صادراتی (مانند بازگشت ارز حاصل از صادرات):بازگشت ارز، مشوق‌های بانکی و سایر حمایت‌های مالی برای صادرکنندگان فولاد.

تسهیل گری در فرآیندهای بانکی و گشایش اعتبار اسنادی:ایجاد خطوط اعتباری با نرخ مناسب، و تضمین‌های بانکی برای کاهش ریسک‌های ارزی.

تمرکز بر بازارهای صادراتی جدید و متنوع‌سازی آن‌ها:بررسی بازارهای جدید خارج از بازاریابی سنتی و تقویت حضور در مناطق نوظهور.

افزایش کیفیت محصولات برای رقابت‌پذیری بیشتر:سرمایه‌گذاری در استانداردهای کیفیت، آزمایشگاه‌های مستقل و گواهی‌نامه‌های معتبر برای دست‌یابی به بازارهای با ارزش افزوده.

۳. اصلاحات داخلی و حمایت‌های دولتی

اصلاح قیمت‌گذاری:

• بازنگری در سیاست قیمت‌گذاری دستوری و حرکت به سمت قیمت‌گذاری مبتنی بر بازار.

• جبران زیان تولیدکنندگان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری در گذشته.

نوسازی و توسعه:

• ارائه تسهیلات بانکی و سرمایه‌گذاری برای نوسازی ماشین‌آلات و تکنولوژی.

• تشویق به استفاده از تکنولوژی‌های روز و کاهش مصرف انرژی.

تامین انرژی:

• برنامه‌ریزی بلندمدت برای تامین پایدار انرژی صنایع فولادی.

• توسعه نیروگاه‌های اختصاصی برای کارخانجات فولاد.

کاهش بوروکراسی:

• الکترونیکی کردن فرآیندها و کاهش مراجعات حضوری.

• تسریع در صدور مجوزها.

ثبات سیاست‌ها:

• ایجاد ثبات در قوانین و مقررات اقتصادی و عدم تغییرات ناگهانی.

• حمایت بلندمدت دولت از صنعت فولاد.

مواجهه با تحریم‌ها:

• تلاش برای دور زدن تحریم‌ها و یافتن راهکارهای جایگزین برای واردات.

• توسعه دانش فنی داخلی و بومی‌سازی تکنولوژی.

به گزارش اکونیوز ,شکستن قفل تولید فولاد نیازمند یک رویکرد چندجانبه و همکاری نزدیک دولت و بخش خصوصی است. با اجرای راهکارهای پیشنهادی و رفع موانع موجود، می‌توان شاهد احیای رونق در این صنعت استراتژیک و بازگشت آن به مسیر رشد و توسعه پایدار بود. این امر نه تنها به نفع تولیدکنندگان فولاد، بلکه به نفع کل اقتصاد کشور خواهد بود.