به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران ,  در چند دهه اخیر، مسئله اشتغال جوانان به‌عنوان یکی از موضوعات حیاتی توسعه اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از کشورها مطرح بوده است. گزارش حاضر با رویکردی تحلیلی و جامع، به بررسی علل، سازوکارها و راهکارهای موثر برای افزایش اشتغال جوانان می‌پردازد. هدف اصلی گزارش ارائه ترکیبی از تحلیل‌های آماری، نقد سیاستی، مدل‌های اجرایی و توصیه‌های عملی برای سیاست‌گذاران، دانشگاه‌ها، کارفرمایان و جامعه مدنی است تا بهبود مستمر در بازار کار جوانان امکان‌پذیر گردد.

تعریف اشتغال و بازار کار: اشتغال به‌معنای داشتن کار مولد و دریافت دستمزد است که بتواند نیازهای اقتصادی و اجتماعی فرد و خانوادۀ او را تأمین کند. بازار کار مجموعه‌ای از روابط عرضه و تقاضای نیروی کار است که تصمیمات کارفرمایان و جویندگان کار را به‌هم گره می‌زند.

جوانان: معمولاً افراد بین 15 تا 29 سال یا به‌طور دقیق‌تر در برخی گزارش‌ها 15 تا 34 سال تعریف می‌شوند؛ در این گزارش از مفهوم جوانان با این بازه‌های سنی استفاده می‌شود و به‌کارگیری این تعریف بر مبنای منابع آماری معتبر بین‌المللی و داخلی است.

روند جهانی نشان می‌دهد که کاهش فاصله بین مهارت‌های عرضه‌شده از سوی جوانان و مهارت‌های تقاضا شده در بازار کار، کلید بهبود اشتغال است. و نقش آموزش فنی‌وحرفه‌ای، آموزش‌های کارآموزی، همگرایی دانشگاه - صنعت و سیاست‌های فعال بازار کار از جمله رویکردهای موثر در کشورهای مختلف است. اهمیت کارآفرینی جوانان به‌عنوان موتور رشد اشتغال پایدار مورد توجه قرار گرفته است.

شاخص‌های کلیدی

نرخ بیکاری جوانان: نسبت جمعیت بی‌کار جوان به جمعیت فعال جوان.

نرخ اشتغال جوانان: نسبت جمعیت شاغل جوان به جمعیت کارگر.

نسبت تجربه به فرصت‌های شغلی: ارزیابی دسترسی جوانان به فرصت‌های یادگیری و کارآموزی در دوره‌های کارآموزی و کارورزی.

کیفیت اشتغال: ثبات استخدام، دستمزد، فرصت‌های ارتقا، آموزشی و امنیت شغلی.

تناسب مهارت‌ها: سطح تطابق میان مهارت‌های واحدهای آموزشی و مهارت‌های مورد نیاز بازار کار.

تحلیل وضعیت فعلی بازار کار و جوانان

وضعیت بیکاری جوانان در ایران و مقایسه منطقه‌ای

بررسی نرخ بیکاری جوانان در دوره‌های مختلف اقتصادی (مثلاً 5 سال اخیر) و تاثیر شوک‌های اقتصادی، از جمله تحریم‌ها، نوسان ارز و میزان رشد اقتصادی.

تفاوت‌های منطقه‌ای و شهری-روستایی، و تفاوت‌های جنسیتی در دسترسی به فرصت‌های شغلی.

تحلیل اثرات جمعیتی، روند پیری جمعیت و ترکیب نسل‌ها بر بازار کار جوانان.

مهارت‌های مورد نیاز بازار کار

مهارت‌های دیجیتال، تحلیل داده، مهارت‌های نرم (Soft Skills)، کار تیمی، برقراری ارتباط مؤثر، حل مسئله، تفکر انتقادی.

تخصص‌های فنی و حرفه‌ای متناسب با صنایع برتر اقتصاد کشور (مثلاً فناوری اطلاعات، خدمات مالی، بهداشت و درمان، صنعت، کشاورزی مدرن).

نیاز به مهارت‌های کارآموزی عملی همراه با تجربه کار در واحدهای تولیدی و خدماتی.

 عوامل ساختاری و کوتاه‌مدت موثر بر اشتغال جوانان

سطح سواد و کیفیت آموزش عمومی و فنی‌وحرفه‌ای

دسترسی به امکانات کارآموزی، فاکتورهای اقتصادی مانند ظرفیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی

سیاست‌های پولی و مالی، نرخ بهره، هزینه‌های حمل‌ونقل و مسکن برای اشتغال جوانان

تحولات فناورانه و دیجیتال که باعث ایجاد اختلاف در تقاضای مهارت‌ها می‌شود.

مشکلات و چالش‌های اساسی

عدم تطابق آموزش با بازار کار

مدارس و دانشگاه‌ها غالباً با سرعت تغییر نیاز بازار کار همگام نیستند.

وجود فاصله بین واحدهای آموزشی و نیازهای کارفرمایان، نبود مسیرهای کارآموزی منظم و فاقد کیفیت.

کمبود تجربه کارآموزی و کارورزی

فراهم نبودن فرصت‌هایی برای کارآموزی، فقدان ارتباط قوی بین دانشگاه و صنایع.

نداشتن استانداردهای کیفی برای کارآموزی و فقدان گواهی‌های معتبر.

 ناهمگونی جنسیتی و قومیتی در فرصت‌های شغلی

تبعیض‌های جنسیتی، نگهداشت زنان در بازار کار، کمبود مدل‌های نقش و دسترسی به فرصت‌های توسعه شغلی برای اقوام و گروه‌های محروم.

 محدودیت‌های کارآفرینی و بن‌بست‌های قانونی

موانع ثبت شرکت، مالیات‌های سنگین، فرایندهای بوروکراتیک طولانی، دسترسی نامناسب به منابع مالی.

 تاثیر تحریم‌ها و دسترسی به سرمایه

محدودیت‌های ارزی، دسترسی ناکافی به سرمایه‌های ریسک‌پذیر و سرمایه در گردش برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط.

 فناوری و تحولات دیجیتال

نیاز به نوسازی زیرساخت‌ها، آموزش مداوم در حوزه فناوری اطلاعات، و رقابت با اقتصادهای مبتنی بر فناوری.

رویکردهای سیاستی برای بهبود بازار کار جوانان

طراحی و اجرای برنامه‌های کارآموزی و آموزش مهارت‌های عملی

ایجاد چارچوب یکپارچه کارآموزی با نقشه راه ملی، با همکاری دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و نهادهای دولتی.

تعریف مسیرهای یادگیری مبتنی بر مهارت‌های کلیدی با گواهی‌نامه معتبر، ارزیابی و تایید کیفیت کارآموزی.

راه‌اندازی پلتفرم‌های دیجیتال برای ثبت نام کارآموزی، مدیریت برنامه و ارزیابی عملکرد.

تقویت کارآفرینی و اقتصاد دانش‌بنیان

ایجاد صندوق‌های حمایتی و وام‌های بدون بهره برای کارآفرینان جوان.

ارائه مشاوره و خدمات پشتیبانی فنی و حقوقی برای استارتاپ‌ها.

تشویق به ایجاد شرکت‌های کوچک با اهداف اشتغال‌زا برای جوانان، و ایجاد فضاهای کار اشتراکی با هزینه کم.

همکاری بین‌جهانی و جذب سرمایه خارجی

مشارکت با سازمان‌های بین‌المللی برای انتقال فناوری و به‌کارگیری استانداردهای جهانی.

ایجاد سازوکارهای جذب سرمایه از طریق صندوق‌های توسعه کارآفرینی و سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت‌های بین‌المللی.

توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات

گسترش دسترسی به اینترنت با پهنای باند بالا، توسعه خدمات ابری و ابزارهای فناوری برای کارآفرینان جوان.

آموزش مهارت‌های دیجیتال، داده‌کاوی و فناوری‌های نوین (AI، داده‌های بزرگ، اینترنت اشیاء).

اشتغال سبز و اقتصاد کم کربن

معرفی فرصت‌های شغلی در صنایع سبز، انرژی‌های تجدیدپذیر، مدیریت زباله و حمل‌ونقل پایدار.

آموزش مهارت‌های مرتبط با اقتصاد کم کربن و ارائه حمایت از پروژه‌های سبز.

نقش سازمان‌ها و نهادهای مختلف

دولت و وزارتخانه‌های مرتبط

طراحی و اجرای سیاست‌های فعال بازار کار برای جوانان.

تبیین بودجه و منابع مالی برای طرح‌های اشتغال جوانان و کارآموزی.

حذف موانع قانونی و فرایندهای غیرضروری برای کارآفرینان جوان.

دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی

ایجاد برنامه‌های همکاری صنعت-دانشگاه، دوره‌های آموزشی عملی و پروژه‌های پژوهشی کاربردی.

برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت مهارت‌های عملی با مشارکت شرکت‌ها.

کارفرمایان و صنوف صنعتی

ایجاد فرصت‌های کارآموزی با کیفیت، پذیرش فارغ‌التحصیلان و ارائه مسیر ارتقا و توسعه شغلی.

ایجاد طرح‌های تشویقی برای کارفرمایان که جوانان را استخدام می‌کنند.

سازمان‌های کارگری و جوانان

نقش‌آفرینی در سازمان‌دهی برنامه‌های آموزشی، اشتغال و حقوق کارگران جوان.

حمایت از cadreها و شبکه‌های جوانان جهت ایجاد فرصت‌های شغلی و کارآموزی.

نهادهای توسعه بین‌المللی و غیردولتی

ارائه کمک‌های فنی و مالی، آموزش مدیریتی و پشتیبانی فنی به طرح‌های اشتغال جوانان.

گام‌های اجرایی برای ایجاد همکاری‌های منطقه‌ای و فراملی.

ابزارها و شاخص‌های اندازه‌گیری و پایش

گزارش‌گیری سالانه و سیستم‌های داده‌محور

ایجاد سیستم‌های پایش داده‌های بازار کار، داده‌های آموزشی و داده‌های شرکت‌ها برای ارزیابی سیاست‌ها.

مدل‌های پیش‌بینی و سنجش اثر سیاست‌ها

مدل‌های اقتصادسنجی برای پیش‌بینی اثرات افزایش کارآموزی یا سرمایه‌گذاری بر نرخ بیکاری جوانان.

ارزیابی تأثیرات جانبی و هم‌زمانی سیاست‌ها.

سناریوها و برنامه‌های اجرایی پیشنهادی

سناریوهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت

سناریو A: تمرکز بر کارآموزی و مهارت‌های عملی با همکاری شرکت‌ها و دانشگاه‌ها در سه سال آینده.

سناریو B: تقویت کارآفرینی جوانان با خدمات پشتیبانی و سرمایه‌گذاری پشتیبان در پنج سال آینده.

سناریو C: توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و اقتصاد سبز در 7–10 سال آینده.

طرح‌های سرمایه‌گذاری عمومی و خصوصی

ایجاد صندوق‌های حمایتی با سهم صفر تا کم بهره برای کارآفرینان جوان.

قراردادهای عاملیت با شرکت‌های بزرگ برای ایجاد برنامه‌های کارآموزی منظم.

به گزارش اکونیوز , اقتصاد اشتغال‌زا برای جوانان نیازمند ترکیبی از سیاست‌های فعال بازار کار، سرمایه‌گذاری در آموزش و مهارت و تقویت کارآفرینی است.  همچنین ضروری است که اصلاحات ساختاری در آموزش، کارآموزی، و مقررات کار انجام گیرد تا جوانان بتوانند با کمترین هزینه آموزشی به بازار کار ملحق شوند.بنابراین توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و اقتصاد سبز به‌عنوان محورهای اصلی اشتغال آینده برای جوانان محسوب می‌شود. و همکاری بین دولت، دانشگاه‌ها، کارفرمایان و جامعه مدنی برای طراحی و اجرای برنامه‌های اشتغال جوانان ضروری است.