به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران ، بانکداری الکترونیک و ظهور فین‌تک‌ها، فرصت بی‌نظیری برای ارتقای شفافیت، کارآمدی و دسترسی عادلانه به خدمات مالی ایجاد کرده‌اند. شفافیت مالی به عنوان یکی از الزامات حکمرانی خوب و پیشگیری از فساد، اهمیت ویژه‌ای در معادلات اقتصادی کشورها دارد.

۱. تعریف و جایگاه بانکداری الکترونیک و فین‌تک‌ها

بانکداری الکترونیک

بانکداری الکترونیک شامل تمامی خدمات مالی و بانکی است که از طریق کانال‌های دیجیتال (اینترنت بانک، همراه بانک، پایانه‌های فروش، پرداخت‌های آنلاین و…) ارائه می‌شود و جایگزین مناسبی برای بانکداری سنتی و کاغذی به شمار می‌آید.

فین‌تک‌ها

فین‌تک (Financial Technology) به مجموعه‌ای از شرکت‌های نوآور گفته می‌شود که با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، خدمات مالی را سریع‌تر، ارزان‌تر و شفاف‌تر ارائه می‌کنند مانند پرداخت آنلاین، کیف پول، رمزارزها، قرض‌دهی آنلاین، مقایسه مالی و اعتبارسنجی دیجیتال.

۲. اهمیت شفافیت مالی در اقتصاد امروز

شفافیت مالی به معنای خلق اطلاعات دقیق، قابل‌دسترس و قابل رهگیری در تمام جریان‌های پولی و مالی است.

افزایش شفافیت باعث:

• پیشگیری از پولشویی و فساد مالی
• تقویت اعتماد عمومی به نظام بانکی و مالی
• بهبود سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و مالیاتی
• افزایش رقابت و کاهش هزینه‌ها
  
  ۳. نقش بانکداری الکترونیک و فین‌تک‌ها در شفافیت مالی

الف) دیجیتال‌سازی جریان‌های مالی

کلیه تراکنش‌ها، ورود و خروج وجوه ثبت و قابل ردیابی است؛ بنابراین امکان پنهان‌کاری، حساب‌های موازی و پولشویی به‌شدت محدود می‌شود.

ب) تولید و بهبود داده مالی

داده‌های تولیدشده از بستر بانکداری دیجیتال و فین‌تک، به شکل لحظه‌ای و دقیق قابل تحلیل بوده و امکان شناسایی روندهای غیرمعمول یا مشکوک را برای نهادهای ناظر فراهم می‌آورد.

ج) تسهیل گزارش‌گیری و حسابرسی

نهادهای مالی و دولت می‌توانند با ابزارهای دیجیتال، گزارش‌های هوشمند تولید و بر شفافیت هزینه‌ها و درآمدها نظارت مستمر داشته باشند.

د) کاهش واسطه‌گری و رانت

شفافیت ساختاری ابزارهای جدید، نقش واسطه‌گری‌های غیرضروری و فسادزا را حذف و دسترسی عادلانه‌تر به امکانات مالی را فراهم می‌کند.

هـ) ارتقای هوشمندانه اعتبارسنجی

فین‌تک‌ها با استفاده از الگوریتم‌ها و داده‌های بزرگ، فرآیند اعتبارسنجی‌های وام و خدمات اعتباری را دقیق‌تر و غیرسلیقه‌ای می‌کنند؛ این مسئله جلوی رانت، تخلف و تبعیض را می‌گیرد.

و) تقویت کنترل و نظارت دولت

از مالیات‌ستانی تا رصد الگوهای مصرفی و همچنین سیاست‌گذاری پولی، ظرفیت بانکداری دیجیتال و فین‌تک ابزار مناسبی در اختیار رگولاتور قرار می‌دهد.

۴. مزایای کلیدی برای نظام مالی و اقتصادی

• کاهش هزینه‌های اجرایی و افزایش سرعت
• امکان تحلیل دقیق ریسک‌های مالی
• تسهیل دسترسی عموم مردم به خدمات مالی
• شفاف شدن زنجیره تأمین و هزینه در تولید و تجارت
• مدیریت بهتر و سریع‌تر بحران‌ها (مانند شناسایی تقلب در یارانه‌ها یا کمک‌های بلاعوض)
• افزایش اعتمادسازی در بازار سرمایه و جذب سرمایه‌گذاری

۵. چالش‌ها و آسیب‌شناسی

• حفاظت از حریم خصوصی کاربران: حجم داده‌های حساس افزایش می‌یابد و نیاز به مدیریت و امنیت داده‌ها بیش از پیش احساس می‌شود.
• کاستی‌های زیرساختی: عدم آنتن‌دهی مناسب، کندی اینترنت یا قطعی سیستم، می‌تواند کارایی سیستم را کاهش دهد.
• نبود سیاست‌گذاری شفاف و حمایت مقرراتی: تعلل یا ابهام در قانون‌گذاری، رشد اکوسیستم دیجیتال مالی را محدود می‌کند.
• تهدیدات امنیت سایبری: امکان حملات سایبری و سرقت داده‌ها برای بانک‌ها و فین‌تک‌ها جدی است.
• ضعف سواد مالی و دیجیتال در جامعه: اگر آموزش مناسب داده نشود، جامعه به سمت استفاده مطلوب از این ابزارها میل پیدا نمی‌کند.

۶. نمونه‌های عملی و تجربیات موفق

• پرداخت‌های آنلاین و سامانه شتاب و شاپرک در ایران: همه پرداخت‌ها و تراکنش‌ها قابل ثبت، ردگیری و ارائه گزارش دقیق شده‌اند و امکان ردیابی پول مشکوک یا تخلفات افزایش یافته است.
• بانکداری باز (Open Banking): با راه‌اندازی APIهای بانکی، شرکت‌های فین‌تک و استارتاپ‌ها توانسته‌اند خدمات تحلیلی شفاف‌تر و سریع‌تری ارائه دهند.
• سامانه‌های اعتبارسنجی الکترونیک: مؤسسات اعتبارسنجی مالی با داده‌های آنلاین جزئیات بیشتری برای رتبه‌بندی مشتریان دارند.
• نمونه‌های جهانی: ریولوت (Revolut)، پی‌پال (PayPal)، آنت فایننشیال (Ant Financial) در چین نقش مهمی در شفافیت مالی و جلوگیری از تقلب و مشکلات پولشویی ایفا کرده‌اند.

۷. راهکارها و توصیه‌ها برای توسعه شفافیت مالی

1. سرمایه‌گذاری مستمر در زیرساخت‌های دیجیتال بانکی و مالی
2. تقویت نظام مقررات‌‌گذاری و نهادهای ناظر مستقل
3. حمایت از نوآوری و مشارکت فین‌تک‌ها در صنعت مالی
4. ارتقای آموزش‌های سواد مالی و فناوری برای شهروندان
5. توسعه ابزارهای تحلیل داده و هوش مصنوعی در حوزه بانکداری
6. تنظیم‌گری مؤثر برای حفظ تعادل میان شفافیت و حفظ حریم خصوصی
7. ایجاد اکوسیستم همکاری سه‌جانبه دولت، بانک‌ها و بخش خصوصی
   
   به گزارش اکونیوز، بانکداری الکترونیک و شرکت‌های فین‌تک نه تنها باعث تسهیل و تسریع خدمات مالی شده‌اند، بلکه انقلابی در شفافیت مالی ایجاد کرده‌اند. مسیر دیجیتالیزه شدن اقتصاد ایران، هرچند با چالش‌هایی روبروست اما فرصت‌های بی‌سابقه‌ای برای مقابله با فساد، افزایش عدالت اقتصادی و اعتماد به نظام مالی ایجاد می‌کند. تمرکز بر توسعه زیرساخت‌ها، حمایت رسمی-مقرراتی و تربیت نیروی انسانی ماهر، کلید موفقیت در تحقق اقتصاد شفاف و پویای آینده است.