سیستم حرارت مرکزی به معنی متمرکز کردن بخش عمده تاسیسات در نقطه‌ای مشخص است. به طوریکه تنها ترمینال‌های گرمایی مشخصی در هر فضا برای بهره‌برداری از حرارت تولید شده تعبیه شود. به این ترتیب فضایی برای جای‌گیری این تجهیزات مورد نیاز خواهد بود. این فضا که بسته به حجم کار ابعاد آن تغییر می‌کند و در مکانی ایمن جانمایی می‌شود موتورخانه نام دارد. موتورخانه به دلیل اهمیت آن در سیستم سرمایشی و گرمایشی ساختمان و پویایی و فعالیت مداوم آن به نوعی قلب تپنده ساختمان محسوب می‌شود. ممکن است خروجی آن در یک اتاق تنها شوفاژی کوچک باشد اما تاسیسات پیچیده‌تری در فضایی دیگر برای رساندن حرارت به این شوفاژ مشغول فعالیت هستند. به این ترتیب سیستم انتقال از موتورخانه به فضاهای مختلف ساختمان اهمیت بسیاری دارد. به این دلیل که بخش عمده سیستم توزیع ممکن است درون جداره‌های ساختمان جای گیرد باید در انتخاب جنس مرغوب و لوله‌کشی استاندارد دقت عمل کافی رعایت شود. جانمایی موتورخانه نیز بسته به تعداد واحدهای ساختمان و حجم کار آن متفاوت است. در ساختمان‌های مسکونی معمولا موتورخانه در پایین‌ترین طبقه جای می‌گیرد. در مجتمع‌های بزرگ و واحدهای صنعتی موتورخانه به فضای مجاور ساختمان منتقل می‌شود. در جانمایی موتورخانه باید امنیت آن، حفظ انرژی، دسترسی برای تعمیرکاران و حفظ فاصله از فضای سکونت به دلیل سر و صدای موتورخانه مد نظر قرار گیرد.

موتورخانه چه تجهیزاتی دارد؟

موتورخانه با توجه به این که در چه ساختمانی واقع شده است و چه ظرفیتی را در بر می‌گیرد اجزاء گوناگونی دارد. سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی همچون دیگ آبگرم و یا چیلر برای گرمایش و سرمایش درون موتورخانه تعبیه می‌شوند. در ادامه به معرفی بعضی از مهم‌ترین تجهیزات موتورخانه و نحوه عملکرد هر کدام از آنها خواهیم پرداخت.

دیگ آب موتورخانه

مهم‌ترین بخش موتورخانه و ساختار آن را دیگ تشکیل می‌دهد. در سیستم‌های گرمایشی فرایند گرم شدن آب درون دیگ انجام می‌شود و از آن به نقاط مختلف انتقال داده می‌شود. دیگ‌ها به طور عمده بر اساس جنس سازنده در دو نوع چدنی و فولادی تولید می‌شوند. دیگ آبگرم چدنی با هزینه پایین‌تر و قابلیت نصب آسان‌تر در ساختمان‌های کوچکتر به کار می‌رود. تعداد پره‌های این نوع دیگ بر اساس ظرفیت گرمایش آن در نظر گرفته می‌شوند. دیگ آبگرم فولادی نیز هرچند هزینه تولید بیشتری دارد اما در مصرف انرژی بهینه‌تر عمل می‌کند. در ساختمان‌های مهم‌تر و برای ظرفیت‌های بیشتر از دیگ آبگرم فولادی استفاده می‌شود.

مشعل سیستم موتورخانه

مشعل وظیفه حرارت دادن به دیگ را بر عهده دارد. این فرایند در مشعل به وسیله احتراق سوخت انجام می‌شود. سوخت‌های مختلفی همچون بنزین، گازوئیل، گاز و مازوت برای این منظور استفاده می‌شود اما در بیشتر سیستم‌ها به خصوص در ساختمان‌های مسکونی از احتراق گاز مایع استفاده می‌شود. در دیگ‌های آبگرم حرارت حاصل از احتراق سوخت آب درون دیگ را افزایش می‌دهد تا بعد از رسیدن به حد نصاب دستگاه درون لوله‌های توزیع جریان یابد.

چیلر سیستم موتورخانه

در نقطه مقابل دیگ آبگرم، چیلر وظیفه سرمایش ساختمان را بر عهده دارد. در سیستم چیلر دمای آب کاهش داده می شود تا با حرکت در فضاهای مختلف ساختمان دمای هوا را کاهش دهد. چیلرها در دو نوع جذبی و تراکمی عمل می‌کنند. مصرف انرژی چیلرهای جذبی و پایین‌تر است و صدای کمتری هم تولید می‌کنند. از این جهت درخواست بیشتری برای استفاده از این نوع چیلر وجود دارد.

پمپ سیستم موتورخانه

در بیشتر ساختمان‌ها فشار آب در حد قابل قبولی برای به گردش درآوردن آن در مسیر لوله‌ها نیست. به همین منظور از پمپ استفاده می‌شود تا با ایجاد فشار آب را در لوله‌ها به جریان بیاندازد و تا دورترین فضاها و بالاترین طبقات برساند. ظرفیت و توان پمپ‌ها با توجه به تعداد طبقات ساختمان متفاوت است.

منبع انبساط سیستم موتورخانه

آب حرارت دیده در دیگ آبگرم موتورخانه منبسط شده و حجم آن افزایش می‌یابد. لوله‌های انتقال آب ممکن است ظرفیت حجم آب را نداشته باشند و خطر ترکیدن لوله‌ها وجود دارد. منبع انبساط برای جلوگیری از این موضوع معمولا در پشت بام ساختمان قرار می‌گیرد تا حجم اضافی آب به آن منتقل شود. منبع انبساط علاوه بر جمع‌آوری آب اضافی سیستم کمبود آب آن را نیز جبران می‌کند.

لوله‌های انتقال دهنده

لوله‌های آب گرم و آب سرد ارتباط بین تجهیزات موتورخانه و ترمینال‌های گرمایی و سرمایی فضاهای مختلف را برقرار می‌کنند. عایق‌بندی این لوله‌ها برای جلوگیری از هدررفت انرژی اهمیت بسیار دارد. طول لوله‌های انتقال دهنده ممکن است در بعضی از ساختمان‌ها به چندین متر برسد. نصب این لوله‌ها و اتصال آنها به سیستم گرمایشی همچون دیگ آبگرم فولادی از اهمیت بسیاری برخوردار است و باید توسط متخصصین امر انجام شود.

ترمینال‌های گرمایشی و سرمایشی

در طرف دیگر سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی موتورخانه‌ها وسایلی برای بهره‌برداری از سرما و گرمای تولید شده و انتقال آن به فضاهای مختلف ساختمان وجود دارد. ترمینال‌های گرمایشی و سرمایشی چنین وظیفه‌ای بر عهده دارند. این ترمینال‌ها نقطه پایانی سیستم‌های درون موتورخانه محسوب می‌شوند و آب بعد از کاهش حرارت خود در سیستم‌های گرمایشی و افزایش حرارت در سیستم سرمایشی دوباره به موتورخانه بازمی‌گردد تا برای حضور مجدد در چرخه آماده شود. رادیاتورها از جمله ترمینال‌های سیستم گرمایش و فن کویل‌ها از جمله ترمینال‌های سیستم سرمایش محسوب می‌شوند.