به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران،این کریدور به صورت رسمی با توافقات بین دولت‌های جمهوری آذربایجان و ارمنستان و با دخالت منابع بین‌المللی مطرح شده است و طرح آن به عنوان بخشی از نقشه بزرگ ترانزیتی منطقه‌ای با هدف تبدیل منطقه به پل ترانزیت بین شرق و غرب مطرح می‌شود. از منظر اقتصاد کلان ایران، هم از منظر مزیت‌های موقعیتی و هم از منظر ریسک‌های ناشی از همسایگی با این کریدور، مسأله حفظ و توسعه سهم ایران در کریدورهای ترانزیتی و جلوگیری از افت جایگاه ایران به عنوان یک محور ترانزیتی منطقه‌ای اهمیت پیدا می‌کند.

این گزارش به صورت خبرگونه و تحلیلی تنظیم شده است و دربردارنده مقدمه‌ای بر ابعاد اقتصادی کریدور زنگزور، زیان‌های ترانزیتی مستقیم برای ایران، فرصت‌های سرمایه‌گذاری از دست رفته، مجموع خسارات اقتصادی، پیامدهای ملموس بر اقتصاد کشور و در نهایت راهکارهای حفظ و توسعه سهم ایران در کریدورهای ترانزیتی است. هدف از این گزارش ارائه یک تصویر جامع و به‌روز از اثرات اقتصادی-ترانزیتی کریدور زنگزور بر اقتصاد ایران و پیشنهاد مسیرهای عملیاتی برای بهبود جایگاه ایران در این محور است.

ابعاد اقتصادی کریدور زنگزور

کریدور زنگزور به عنوان یک راه ارتباطی زمینی میان جمهوری آذربایجان، نخجوان (منطقه خودمختار)، ارمنستان و در نهایت ترکیه و سایر بنادر دریای سیاه و مدیترانه مطرح است.

این محور می‌تواند پرداخت‌های ترانزیتی بین شرق و غرب را تسریع کند و مسیر جایگزینی برای عبور از دریای سیاه یا آبراه‌های دریایی دیگر ارائه دهد.

در چارچوب توافقات، محور زنگزور می‌تواند با تقویت اتصال زمینی به خطوط ریلی و جاده‌ای، شبکه ترانزیت منطقه را بهبود بخشد و هزینه‌های حمل و نقل را کاهش دهد.

ارزش افزوده اقتصادی و ایجاد تنگناهای منطقه‌ای

افزایش تعادل تراز جهانی ترانزیت، با کاهش وابستگی به مسیرهای طولانی و پرهزینه.

بهبود کارایی زنجیره تأمین در تجارت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای.

ایجاد فرصت‌های جدید شغلی در بخش‌های لجستیک، نگهداری و خدمات پشتیبانی.

اثر تورمی و ارزی مثبت یا منفی بسته به مسیرهای جایگزین و قیمت حامل‌های انرژی.

نقش ایران در زنجیره ترانزیتی منطقه‌ای

ایران به عنوان یکی از همسایگان کلیدی و مسیرهای زمینی با دسترسی به دریا، موقعیت استراتژیک دارد.

وجود کریدور زنگزور می‌تواند منجر به تغییر در تقسیم بازارهای ترانزیتی، نوسانات نرخ حمل و نقل و تغییر در الگوی تقاضای ورود کالا به اراضی ایران شود.

ایران می‌تواند به عنوان کانون ترانزیت و مرکز مجاورت با تنگناهای راهبری، پتانسیل تبدیل به یک منطقه لجستیک و خدماتی درون‌کشوری و منطقه‌ای را دارا باشد.

زیان‌های ترانزیتی مستقیم برای ایران

با توجه به تسهیل دسترسی به بازارهای شرق و غرب از طریق کریدور زنگزور و اتصال سریع‌تر آذربایجان به ترکیه و اروپا، ممکن است تقاضای تجارت بین ایران و کشورهای منطقه کاهش یابد و جایگزینی برای مسیرهای عبور کالا از ایران ایجاد شود.

کاهش گردش کالاهای ترانزیتی به سمت بنادر و مناطق یاری‌رسانی به شبکه‌های جهانی ترانزیت که عمدتاً از طریق بنادر جنوبی ایران یا بنادر خلیج فارس انجام می‌شود، می‌تواند به کاهش درآمدهای ناوگان لجستیک کشور منجر شود.

فشار تاریخی-ژئواستراتژیک بر درآمدهای ترانزیتی

با تقویت کریدور زنگزور، ایران ممکن است از نظر ژئواستراتژیک با چالش‌های رقابتی مواجه شود، زیرا پروژه‌های ترانزیتی منطقه‌ای به سمت تقویت کریدورهای شرق-غرب می‌رود و سهم ایران در این حوزه به چالش کشیده می‌شود.

ایجاد ریسک‌های مرتبط با نوسانات نرخ ارز، تغییرات در تعرفه‌های حمل و نقل و تغییر مسیرهای ترجیحی برای شرکت‌های تجاری می‌تواند به کاهش درآمدهای ترانزیتی ایران منجر شود.

فشارهای اقتصادی بر صنایع داخلی

کاهش تقاضای خدمات لجستیک داخلی ممکن است به واحدهای خدماتی و صنعتی داخلی آسیب برساند.

کاهش واردات و صادرات از طریق مسیرهای ایران به دلیل افزایش جذابیت مسیرهای جایگزین برای شرکت‌های بین‌المللی، می‌تواند تأثیر منفی بر واحدهای تولیدی و خدماتی داخلی بگذارد.

اثر بر نرخ تورم و قیمت حامل‌های انرژی

با تغییر مسیرهای ترانزیتی، هزینه‌های حمل و نقل کالاهای راهبردی می‌تواند افزایش یا کاهش یابد و در نتیجه بر قیمت مصرف‌کننده و شاخص‌های تورمی اثر بگذارد.

تغییر در توزیع درآمدها و هزینه‌های ورود کالاهای اساسی به داخل کشور نیز می‌تواند توازن بازار را تغییر دهد.

ریسک‌پذیری‌های مالی و بانکی

تحولات ترانزیتی منطقه‌ای ممکن است به تغییراتی در روابط بانکی و پوشش‌های مالی برای تأمین سرمایه پروژه‌ها منجر شود.

ایران باید با ریسک‌های مربوط به تامین مالی پروژه‌های ترانزیتی مواجه شود که می‌تواند بر بودجه دولت و شرکت‌های فعال در این حوزه اثر بگذارد.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری از دست رفته

کاهش انگیزه‌های سرمایه‌گذاری در بنادر داخلی و خطوط ریلی و جاده‌ای ایران به دلیل احتمال کاهش تقاضای ترانزیت داخلی.

از دست رفتن فرصت‌های ایجاد میدان‌های لجستیک برای خدمات پشتیبانی، انبارداری، و توزیع کالا در مسیرهای ترانزیتی ایران.

فناوری و نوآوری

از دست رفتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین مرتبط با لجستیک مانند سیستم‌های مدیریت زنجیره تأمین، فناوری‌های ردیابی کالا، و هوش مصنوعی در بهینه‌سازی مسیریابی.

کاهش تمایل شرکت‌های بین‌المللی به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی ایران نسبت به توسعه حمل و نقل در مسیرهای جایگزین.

سرمایه‌گذاری ساختمانی و پیمانکاری

کاهش قراردادهای پیمانکاری در حوزه‌های ساخت و ساز راه‌ها، راه‌آهن، بنادر و نگهداری زیرساخت‌ها در ایران به دلیل کاهش تقاضا و ریسک‌های مرتبط با ترانزیت.

سرمایه‌گذاری‌های سبز و زیست‌محیطی

فرصت‌های سرمایه‌گذاری در پروژه‌های حمل و نقل پایدار، کپسول‌های انرژی و راهکارهای کاهش آلودگی، که در صورت کاهش تمایل به ترانزیت از طریق ایران، می‌تواند کاهش یابد.

مجموع خسارات اقتصادی

اثر بر درآمدهای مالیاتی و درآمد عمومی

کاهش انتقالات مالیاتی از فعالیت‌های ترانزیتی و کاهش سود شرکت‌های فعال در بخش لجستیک می‌تواند به پایین آمدن درآمدهای عمومی منجر شود.

کاهش درآمدهای ارزی و درآمدهای ناشی از تعرفه‌های گمرکی و ترانزیت کالا.

اثر بر رشد اقتصادی و اشتغال

کاهش رشد اقتصاد کل کشور در صورت کاهش تقاضای ترانزیت، کاهش سرمایه‌گذاری و کاهش اشتغال در بخش‌های لجستیک و خدمات پشتیبانی.

اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر اشتغال در بنادر، خطوط ریلی، خدمات نگهداری و صنایع مرتبط.

اثر بر تراز تجاری و ارزی

تغییر در تقاضا برای ارز خارجی و تاثیر بر نرخ ارز ملی.

نوسانات در تعادل تجارت خارجی و تغییرات در موجودی ارزی.

اثر بر تامین کالاهای استراتژیک

احتمال افزایش یا کاهش دسترسی به کالاهای استراتژیک از طریق مسیرهای ترانزیتی متنوع.

تداوم یا توقف تأمین کالاهای اساسی از طریق مسیرهای مختلف با توجه به تغییرات در کریدورهای ترانزیتی منطقه‌ای.

اثر بر رفاه اجتماعی

کاهش یا افزایش هزینه‌های حمل و نقل برای مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها.

تغییر در قیمت‌ها و دسترسی به کالاهای مصرفی در بازار داخلی.

پیامدهای ملموس بر اقتصاد

تغییر در نرخ‌های حمل و نقل و تعرفه‌ها بر قیمت نهایی کالاها تأثیر خواهد گذاشت.

افزایش یا کاهش هزینه‌های لجستیک برای شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان.

تولید و صادرات صنعتی

اثر بر صنایع صادراتی و وارداتی، به ویژه صنایع با زنجیره تأمین طولانی که به مسیرهای ترانزیتی وابسته‌اند.

کاهش یا افزایش تقاضای خارجی و دسترسی به بازارهای بین‌المللی.

بازار کار

تغییر در سطح اشتغال در بخش‌های مرتبط با حمل و نقل، لجستیک و خدمات پشتیبانی.

نیاز به بازآموزی شاغلان و بازتعریف ساختارهای سازمانی شرکت‌های فعال در لجستیک و ترانزیت.

پایداری و سرمایه‌گذاری بلندمدت

ثبات یا ناپایداری در سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت به دلیل تغییر در سیاست‌های ترانزیتی منطقه‌ای.

اثرات مثبت یا منفی بر ظرفیت‌های زیرساختی و پروژه‌های توسعه‌ای آینده.

ثبات نرخ ارز و تورم

اثر بر نرخ ارز و تورم با توجه به تغییرات در تقاضای واردات و صادرات و تغییرات در هزینه‌های حمل و نقل.

راهکارهای حفظ و توسعه سهم ایران در کریدورهای ترانزیتی

توسعه و بهبود زیرساخت‌های لجستیک داخلی، از جمله بنادر دریایی و بنادر رودخانه‌ای، جاده‌ها و خطوط ریلی برای افزایش کارایی و قابلیت رقابت با کریدورهاى منطقه‌ای.

ایجاد و بهبود خطوط ریلی و جاده‌ای برای اتصال سریع به مسیرهای بین‌المللی و شبکه ترانزیتی منطقه‌ای.

گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی

تقویت توافقات با کشورهای همجوار و شرکای تجاری برای ایجاد تراز سودآور و تضمین دسترسی به بازارهای منطقه‌ای.

ایجاد تفاهم‌نامه‌های همکاری در زمینه لجستیک، بیمه، تأمین مالی و استانداردهای لجستیک بین‌المللی.

توسعه خدمات ارزش افزوده در داخل کشور

ایجاد و توسعه خدمات نگهداری و تعمیرات ناوگان، خدمات امنیتی، فناوری‌های مدیریت زنجیره تامین و ردیابی کالا در داخل کشور.

پشتیبانی از استانداردها و گسترش خدمات خدماتی در بنادر و ایستگاه‌های لجستیک.

ایجاد چارچوب‌های پشتیبانی مالی و بیمه‌ای

ارائه ابزارهای مالی برای پروژه‌های ترانزیتی و لجستیک، از جمله سهام، اوراق مشارکت، و پوشش‌های بیمه‌ای برای ریسک‌های ترانزیتی.

همکاری با سازمان‌های بین‌المللی برای تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی و پشتیبانی از ثبات ارزی.

اصلاح و بهبود سیاست‌های تعرفه‌ای و تعرفه‌های گمرکی

طراحی سیاست‌های تعرفه‌ای پویا برای جذابیت حمل و نقل از طریق ایران و حفظ بازارهای منطقه‌ای.

تسهیل فرآیندهای گمرکی و کوتاه‌سازی مدت زمان ترخیص کالا برای کاهش هزینه‌های ترانزیتی.

توسعه فناوری و دیجیتال‌سازی

سرمایه‌گذاری در فناوری‌های دیجیتال برای شناسایی و پیگیری محموله‌ها، مدیریت ریسک، و بهبود کارایی عملیاتی.

ایجاد پلتفرم‌های یکپارچه برای کنترل زنجیره تامین و افزایش شفافیت.

ایجاد بازارهای حمل و نقل یکپارچه

تشویق شرکت‌های حمل و نقل به استفاده از مسیرهای ایران با ارائه مزایای رقابتی و دسترسی به شبکه خدمات پشتیبانی.

توسعه همکاری‌های بین‌المللی برای ایجاد شبکه لجستیک با ظرفیت بالا.

سیاست‌های پایداری و زیست‌محیطی

ایجاد چارچوب‌های مدیریتی پایدار برای ترانزیت و حمل و نقل، کاهش آلودگی و ارتقای کارایی انرژی.

ارتقای استانداردهای ایمنی و حفاظت از محیط زیست در زیرساخت‌ها و خدمات ترانزیتی.

سیاست‌های انسانی و اجتماعی

سرمایه‌گذاری در آموزش و توسعه مهارت‌های مرتبط با لجستیک و مدیریت زنجیره تامین.

ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار و حمایت از جوامع محلی در مناطق حمل و نقل.

به گزارش اکونیوز، کریدور زنگزور به عنوان یک پروژه ترانزیتی منطقه‌ای می‌تواند برای اقتصاد ایران هم فرصت‌های قابل توجهی ایجاد کند و هم چالش‌هایی جدی به همراه داشته باشد.
با وجود پتانسیل‌های مثبت در بهبود اتصال منطقه‌ای و تسهیل تجارت بین شرق و غرب، ایران باید با اتخاذ رویکردهای جامع و چندجانبه به حفظ و توسعه سهم خود در کریدورهای ترانزیتی دست یابد. این رویکردها عبارتند از تقویت زیرساخت‌ها و خدمات لجستیک، توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، ایجاد ابزارهای مالی و بیمه‌ای، اصلاح سیاست‌های تعرفه‌ای، و سرمایه‌گذاری در فناوری و پایداری. از طریق اجرای این استراتژی‌ها، ایران می‌تواند جایگاه خود را در زنجیره ترانزیت منطقه‌ای تقویت کند، به اشتغال پایدار و رشد اقتصادی کمک نماید، و از آسیب‌های اقتصادی احتمالی کریدور زنگزور کاسته و فرصت‌های سرمایه‌گذاری را به نفع اقتصاد داخلی هدایت کند.