به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران ,  حذف صفر از واحد پول ملی در ایران نیز سابقه داشته و اخیراً بحث‌های جدی پیرامون آن مطرح شده است، می‌تواند پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و روانی گوناگونی داشته باشد. در این گزارش به بررسی تحلیلی و خبری این موضوع خواهیم پرداخت.

۱. دلایل حذف صفر از پول ملی
ساده‌سازی محاسبات: وجود صفرهای متعدد در واحد پول، محاسبات روزمره، ثبت حساب‌ها و عملیات بانکی را پیچیده و زمان‌بر می‌کند. حذف صفرها این فرآیند را تسهیل می‌بخشد.
تقویت ارزش ظاهری پول: حذف صفرها باعث می‌شود تا ارزش اسمی واحد پول افزایش یابد. به عنوان مثال، اگر هزار تومان به یک تومان تبدیل شود، به ظاهر ارزش پول ملی تقویت شده است، هرچند قدرت خرید واقعی آن تغییر نمی‌کند.
مقابله با تورم: در بلندمدت، تورم بالا منجر به کاهش شدید ارزش پول و افزایش تعداد صفرها می‌شود. حذف صفرها می‌تواند نشانه‌ای از عزم دولت برای کنترل تورم و بازگرداندن ثبات به اقتصاد باشد، هرچند خود به تنهایی تورم را درمان نمی‌کند.
بهبود تصویر پول ملی در عرصه بین‌المللی: کشورهایی که واحد پولی با صفرهای کمتر دارند، معمولاً از نظر اقتصادی باثبات‌تر تلقی می‌شوند. این اقدام می‌تواند به بهبود تصویر پول ملی در بازارهای جهانی کمک کند.

۲. اثرات اقتصادی حذف صفر

هزینه‌های اجرایی: تغییر واحد پول نیازمند هزینه‌های قابل توجهی برای چاپ اسکناس جدید، اصلاح نرم‌افزارهای بانکی و حسابداری، تعویض تابلوهای قیمت در فروشگاه‌ها و اطلاع‌رسانی عمومی است.

سردرگمی عمومی: ممکن است در روزهای اولیه اجرای طرح، شهروندان در محاسبات و درک ارزش پول جدید دچار سردرگمی شوند.
اثر روانی: این اقدام می‌تواند انتظارات تورمی را کاهش دهد، اما اگر با سیاست‌های مؤثر مهار تورم همراه نباشد، اثر آن پایدار نخواهد بود.

تسهیل مبادلات: کاهش پیچیدگی محاسبات می‌تواند به روان‌تر شدن چرخه‌های اقتصادی کمک کند.

افزایش اعتماد: اگر حذف صفر با موفقیت انجام شود و به دنبال آن ثبات اقتصادی حاصل گردد، می‌تواند اعتماد عمومی به پول ملی را افزایش دهد.
تأثیر بر بدهی‌ها و دارایی‌ها: تمام بدهی‌ها، دارایی‌ها، قراردادها و قیمت‌ها باید متناسب با نسبت حذف صفر تعدیل شوند. این فرآیند باید با دقت فراوان انجام شود تا از ایجاد رانت یا تضییع حقوق کسی جلوگیری شود.

۳. چالش‌ها و ملاحظات

• ضرورت همراهی با سیاست‌های انضباطی پولی: حذف صفر به تنهایی درمانی برای تورم نیست. اگر سیاست‌های انقباضی پولی، کنترل نقدینگی و اصلاحات ساختاری در اقتصاد اجرا نشود، تورم دوباره افزایش یافته و صفرهای جدیدی به پول ملی اضافه خواهند شد.

• حفظ قدرت خرید: مهم‌ترین نکته این است که حذف صفر نباید به کاهش قدرت خرید مردم منجر شود. این امر مستلزم کنترل تورم و افزایش تولید است.

• اطلاع‌رسانی و آموزش عمومی: اجرای موفقیت‌آمیز این طرح نیازمند اطلاع‌رسانی گسترده و آموزش صحیح به عموم مردم در مورد نحوه محاسبه و ارزش‌گذاری پول جدید است.

• مقاومت‌های احتمالی: ممکن است برخی گروه‌ها به دلیل منافع خاص یا نگرانی از پیامدهای طرح، مقاومت نشان دهند.

۴. تجربه سایر کشورها
بسیاری از کشورها مانند ترکیه (2005)، زیمبابوه، برزیل، آرژانتین و ویتنام در مقاطع مختلف اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کرده‌اند. نتایج این تجربیات متفاوت بوده است؛ در برخی موارد با موفقیت همراه بوده و به ثبات اقتصادی کمک کرده است، اما در موارد دیگر، به دلیل عدم همراهی با سیاست‌های اصولی، نتوانسته تأثیر ماندگاری بر مهار تورم داشته باشد.

• ترکیه (2005): اجرای طرحی با سه صفر، با هدف ساده‌سازی محاسبات و تقویت اعتماد به پول ملی. نتایج نشان داد که بهبود کوتاه‌مدت در شاخص‌های روانی ظاهر شد، اما با وجود سیاست‌های پولی سازگار، تورم طی سال‌های بعد کاهش نیافت و ارتقاء مطلوبی در ثبات قیمت‌ها حاصل نشد.

• زیمبابوه: تجربه‌ای بحرانی که با درصد بالای تورم و بحران ارزی همراه بود. حذف صفر در کوتاه‌مدت به بهبود تصویر پول ملی کمک کرد، اما تورم مزمن و کاهش اعتماد عمومی به ارز ملی برگرداندن ارزش واقعی پول را با مشکل مواجه کرد.

• برزیل و آرژانتین: در برخی دوره‌ها اقدام به حذف صفر صورت گرفت و با وجود برخی بهبودهای ظاهری، ثبات بلندمدت قیمت‌ها محقق نشد تا اینکه مجموعه‌ای از اصلاحات ساختاری، سیاست‌های پولی و مدیریت اقتصادی به ثبات رسید.

• ویتنام: تجربه‌ای نسبتاً موفق در برخی دهه‌ها با کاهش تورم و بهبود کارایی معاملات، اما نیازمند هماهنگی قوی بین پولی و.export و تولید بود.

۵. تحلیل وضعیت ایران
در ایران، آخرین بار در سال 1367 (قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نیز چنین تجربه‌ای وجود داشته) سه صفر از واحد پول حذف شد، اما به دلیل تورم بالا در دهه‌های بعد، دوباره تعداد صفرها افزایش یافت. در حال حاضر، بحث حذف چهار صفر با هدف مقابله با تورم و تسهیل مبادلات مجدداً مطرح شده است. موفقیت این طرح در ایران به شدت به عوامل زیر بستگی دارد:

• استقلال بانک مرکزی و اجرای سیاست‌های پولی مستقل:
  بانک مرکزی ایران به عنوان نهاد سیاست‌گذار پولی، باید بتواند ابزارهای پولی را به صورت مستقل به کار گرفته و از تسری اقدامات غیرمنصفانه یا سیاسی جلوگیری کند.

• کنترل پایدار تورم از طریق ابزارهای پولی و مالی:
  هدف اصلی حذف چهار صفر، القای ثبات قیمت‌هاست. این امر مستلزم کنترل دقیق نقدینگی، پیشگیری از گشایش بدهی‌های دولت و مدیریت بدهی‌های خارجی و داخلی است.

• افزایش تولید ناخالص داخلی و بهبود فضای کسب‌وکار:
  رشد تولید ناخالص داخلی و بهبود محیط کسب‌وکار به کاهش فشارهای تورمی کمک می‌کند و می‌تواند به ایجاد اعتماد پایدار در پول ملی منجر شود.

• مدیریت انتظارات تورمی و ایجاد اطمینان در جامعه:
  ارائه گزارش‌های شفاف، اطلاع‌رسانی دقیق درباره نحوه اجرای طرح و تضمین ثبات در قراردادها و قیمت‌ها برای جلوگیری از سردرگمی و ایجاد انتظارات تورمی ضروری است.

• فرضیات اجرایی شدن در ایران:
  توضیح طرح حذف چهار صفر باید با برخی محورهای اجرایی همراه باشد:

  • گام‌های سیاستی بلندمدت برای ثبات قیمت‌ها و کنترل نقدینگی

  • اصلاحات مالیاتی و بودجه‌ای برای تقویت پایه‌های پولی

  • استانداردسازی قراردادها، معاملات و قراردادهای بلندمدت با واحد پول جدید

  • هماهنگی با بازارهای مالی و فرابخشی برای تثبیت قیمت‌ها

  • آگاهی‌رسانی گسترده به عموم مردم و کسب‌وکارها درباره نحوه محاسبه و تطبیق پول جدید با ارزش‌های قبلی

حاشیه‌های سیاستی

نخستین گام در بحث حذف صفر , تصمیم‌گیری باید مبتنی بر ارزیابی دقیق از ثبات قیمت‌ها، پیش‌بینی تورم و تأثیرات اجتماعی-اقتصادی باشد. به این منظور لازم است مدل‌های اقتصادسنجی مبتنی بر داده‌های تاریخی و پیش‌بینی‌های آینده به کار گرفته شوند.

• پویایی ارزش پول: ارزش اسمی پول با حذف صفر، ممکن است ظاهراً افزایش یابد، اما ارزش واقعی پول به قدرت خرید و توان خرید کالاها و خدمات بستگی دارد. به عنوان نتیجه، هدف باید حفظ یا افزایش قدرت خرید مردم باشد و نه فقط ظاهر ارزش پول.

• نقش بانک مرکزی: استقلال بانک مرکزی از سیاست‌گذاری‌های کوتاه‌مدت سیاسی برای اجرای طرح حذف صفر حیاتی است. نبود استقلال می‌تواند به ثبات اقتصادی لطمه بزند و طرح را به سوءاستفاده‌های سیاسی آلوده کند.

• ابزارهای پشتیبان: استفاده از ابزارهای پولی مانند نرخ سود هدف، کنترل نقدینگی، عملیات بازار باز، و همچنین ابزارهای مالی مانند اوراق قرضه دولتی برای مدیریت تقاضای پولی و تعادل بودجه دولتی از اهمیت بالایی برخوردار است.

به گزارش اکونیوز , حذف چهار صفر از پول ملی می‌تواند گامی مثبت در جهت اصلاحات پولی و اقتصادی باشد، اما به شرطی که به عنوان بخشی از یک بسته سیاستی جامع‌تر برای مهار تورم و ایجاد ثبات اقتصادی اجرا شود. این اقدام به خودی خود معجزه نمی‌کند، بلکه ابزاری است که در صورت استفاده صحیح و در کنار سایر اصلاحات، می‌تواند به تقویت ارزش پول ملی و تسهیل مبادلات کمک کند. چالش اصلی، اجرای موفقیت‌آمیز و پایدار سیاست‌های کلان اقتصادی است که بتواند ارزش واقعی پول را حفظ کند و از بازگشت صفرهای ناخواسته جلوگیری نماید.