به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران ، حسن عباس‌نژاد؛ رئیس سازمان حفاظت محیط زیست استان تهران، خبر داده که پرونده‌های ویژه‌ای درباره خشکیدگی درختان در چندین نقطه حساس پایتخت از جمله خیابان ولیعصر، پارک ملی خجیر، جنگل‌های سرخه‌حصار و چیتگر تشکیل شده و دادستانی به همراه سازمان بازرسی کل کشور در حال پیگیری و بررسی تخصصی این موضوع هستند.

عباس‌نژاد با اشاره به تاثیرات متعددی که باعث این خشکیدگی شده‌اند به کاهش بارش‌های جوی، تغییرات اقلیمی، ضعف در آبیاری و استفاده گاه نادرست از آب فاضلاب در فضای سبز تهران اشاره کرده است. او تأکید دارد که مشکلات مدیریتی و نگهداشت فضای سبز از جمله کمبود استفاده از روش‌های نوین و اکوسیستم‌محور موجب تشدید این بحران شده است. رئیس سازمان محیط زیست استان تهران با هشدار نسبت به بیماری شانکر که به سرعت در درختان ضعیف گسترش می‌یابد، گفت: «درختان بیمار با کوچک‌ترین آسیب یا حمله آفت به سرعت خشک می‌شوند و اگر روند فعلی ادامه یابد، ممکن است در مدت کوتاهی بخش بزرگی از فضای سبز تهران از بین برود».

از نکات مهم این بحران، ضعف در نظارت و عدم عضویت سازمان محیط زیست در کمیسیون ماده ۷ شهرداری‌هاست؛ کمیسیونی که نقش کلیدی در تصمیم‌گیری‌های مربوط به حفظ فضای سبز دارد. عباس‌نژاد تأکید کرده که سازمان محیط زیست باید عضو این کمیسیون شود تا با حضور کارشناسی قوی‌تر، تصمیمات بهتری برای حفاظت از درختان پایتخت اتخاذ شود.

با توجه به افزایش دمای هوا، کاهش بارش‌ها و ضعف در شیوه‌های آبیاری و هرس در نقاطی مانند سرخه‌حصار، چیتگر، پارک ملی خجیر و خیابان ولیعصر، تهران در آستانه از دست دادن بخش مهمی از سرمایه‌های طبیعی خود قرار گرفته است؛ سرمایه‌هایی که اگر به موقع نجات داده نشوند، جبران‌ناپذیر خواهند بود.

بدون دلیل موجه

طی سال‌های گذشته، پایتخت کشور با بحران گسترده‌ای در حوزه محیط زیست مواجه شده که خشک شدن و قطع درختان به‌خصوص در نقاط شاخصی مانند خیابان ولیعصر، پارک چیتگر، سرخه‌حصار و پارک ملی خجیر، نمود بارزی یافته است. این مساله که هر سال بر وسعت و عمق آن افزوده می‌شود، زنگ خطری جدی برای سلامت اکوسیستم شهری و کیفیت زندگی شهروندان به شمار می‌آید.

بر اساس گزارش‌های رسمی شهرداری، عمده درختان خشک شده به دلایلی همچون آفت‌زدگی، کهنسالی و ضعف طبیعی دچار بیماری شده‌اند و به همین دلیل شهرداری اقدام به قطع آنها می‌کند تا خطر ریزش و ایجاد حادثه برای مردم را کاهش دهد. در همین راستا کمیسیون ماده ۷ شهرداری نیز مجوز قطع درختان ناسالم و خشک را صادر می‌کند تا فرآیند قطع قانونی و کنترل شده باشد. با این وجود، آمار و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که قطع درختان حتی گاهی بدون دلیل موجه و به شکل گسترده اتفاق می‌افتد که موجب نگرانی‌های جدی فعالان محیط زیست و شهروندان شده است. به‌خصوص در مناطقی که فضای سبز به دلایل مختلف محدود است، کاهش هرچه بیشتر درختان به زیان اکوسیستم شهری تمام می‌شود. کارشناسان محیط زیست معتقدند که دلایل خشک شدن درختان تنها محدود به آفت یا پیری نیست بلکه مجموعه‌ای از عوامل دست به دست هم داده‌اند تا این بحران شکل بگیرد. مهم‌ترین عامل، کاهش منابع آبی است که به دلیل کم‌آبی گسترده در سال‌های اخیر و ناتوانی در آبیاری مناسب فضای سبز، درختان توان مقابله با گرما و تنش‌های محیطی را از دست داده‌اند.

از سوی دیگر، افزایش آلاینده‌های هوا و تغییرات اقلیمی که تهران را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داده بر سلامت درختان اثر منفی گذاشته است. گرمای شدید، وزش بادهای خشک و کاهش رطوبت خاک، شرایط نامساعدی را برای بقای گونه‌های درختی ایجاد کرده است. افزون بر این موارد، برخی از پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وسازهای شهری به گونه‌ای اجرا شده‌اند که باعث آسیب به ریشه درختان یا تغییر ساختار خاک و آبخوان‌های زیرسطحی شده‌اند. این تغییرات علاوه بر تضعیف درختان موجب خشک شدن سریع‌تر و در نهایت نیاز به قطع آن‌ها شده است.

ضعف مدیریت و نظارت شهرداری تهران

در کنار عوامل طبیعی و محیطی، ضعف مدیریتی و نظارتی یکی از مشکلات عمده در کنترل و پیشگیری از خشک شدن و قطع غیرضروری درختان است. شهرداری و سایر نهادهای مرتبط، گرچه قوانینی برای حفظ فضای سبز دارند اما اجرای این قوانین با چالش‌هایی روبه‌روست.

نظارت ناکافی بر عملکرد پیمانکاران فضای سبز و صدور مجوزهای قطع درختان بعضاً بدون بررسی دقیق سلامت درختان، موجب افزایش قطع‌های غیرضروری شده است. در مواردی، فشارهای اقتصادی و توسعه‌گرایی باعث شده تا درختان به عنوان مانع در پروژه‌ها دیده شده و بدون جایگزینی مناسب حذف شوند. فعالان محیط زیست بارها نسبت به نبود شفافیت در فرآیند صدور مجوز قطع درختان و ضعف در اطلاع‌رسانی به شهروندان اعتراض کرده‌اند. همچنین هماهنگی ناکافی بین نهادهای مختلف از جمله شهرداری، سازمان فضای سبز، محیط زیست و دیگر ارگان‌ها باعث شده که برنامه‌ریزی بلندمدت و یکپارچه‌ای برای حفظ و توسعه فضای سبز صورت نگیرد.

پیامدهای مرگ درختان

کاهش درختان در پایتخت تبعات منفی متعددی دارد. کاهش سطح پوشش سبز، میزان تولید اکسیژن را کاهش داده و آلودگی هوا را افزایش می‌دهد. درختان علاوه بر نقش زیست‌محیطی، در کاهش دمای شهر، مقابله با اثر جزیره گرمایی و جذب آلاینده‌ها موثر هستند. حذف درختان می‌تواند به تشدید آلودگی هوا و مشکلات تنفسی در شهروندان منجر شود. همچنین فضای سبز به عنوان مکانی برای استراحت و تفریح، نقشی اساسی در سلامت روان و جسمی ساکنان شهر ایفا می‌کند. از بین رفتن این منابع، کیفیت زندگی را کاهش داده و حس تعلق مردم به شهر را تضعیف می‌کند. نقاطی مانند خیابان ولیعصر، که به عنوان طولانی‌ترین خیابان تهران و یکی از اصلی‌ترین شریان‌های شهر شناخته می‌شود، طی سال‌های اخیر شاهد خشک شدن و قطع تعداد زیادی از درختان بوده است. این موضوع نه تنها به کاهش زیبایی و کیفیت محیطی خیابان منجر شده بلکه باعث نگرانی اهالی و گردشگران نیز شده است.

پارک‌های بزرگی مانند چیتگر و سرخه‌حصار که در گذشته پناهگاه‌هایی سبز برای شهروندان به حساب می‌آمدند به تدریج با بحران خشکیدگی و قطع درختان روبه‌رو شده‌اند. این موضوع علاوه بر ایجاد مشکلات زیست‌محیطی، تهدیدی برای تنوع زیستی و حیات وحش این مناطق محسوب می‌شود.

خشک شدن و قطع درختان تهران بحران دیرینه‌ای است که نتیجه ترکیبی از عوامل طبیعی، انسانی و مدیریتی است. محدودیت منابع آب، تغییرات اقلیمی، آلودگی‌های زیست‌محیطی و ضعف نظارت بر فضای سبز شهری دست به دست هم داده‌اند تا این مشکل به مرحله هشدار برسد. برای حفظ سرمایه‌های طبیعی تهران، توجه ویژه به مدیریت درست فضای سبز، تقویت هماهنگی بین نهادهای مرتبط و توسعه فرهنگ حفاظت از درختان ضروری است. اگرچه برخی اقدامات برای کاشت درختان جدید آغاز شده اما شرایط کنونی نیازمند رویکردی جامع و پایدار است تا تهران دوباره به شهری سبز و زنده تبدیل شود.