«مغفرت» در فرهنگ دینی، تنها به معنای نادیده گرفتن گناه نیست، بلکه فرایندی از ترمیم، بازسازی، جبران و بازگشت به موقعیت قبلی بنده در نزد پروردگار است. انسان در اثر گناه، نه فقط از خدا فاصله می‌گیرد، بلکه شخصیت و روح خود را می‌فرساید. مغفرت یعنی این آسیب‌ها به‌لطف خدا ترمیم می‌شوند؛ دل دوباره نرم می‌شود، راه انس با خدا باز می‌شود و امید به آینده‌ای روشن‌تر در قلب انسان ریشه می‌دواند.

اهمیت مغفرت در زندگی انسان، از آن روست که بار گناه، انسان را زمین‌گیر می‌کند. روح او را خسته، اراده‌اش را تضعیف و امیدش را کم‌فروغ می‌کند. اما وقتی دری به‌سوی مغفرت گشوده می‌شود، روح انسان سبک‌بال می‌شود، توان بازسازی خود را می‌یابد و انگیزه‌ای تازه برای حرکت در مسیر حق در او پدید می‌آید. مغفرت الهی نه‌تنها گذشته را پاک می‌کند، بلکه آینده را نیز می‌سازد.

در این میان، حج را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین عرصه‌های دستیابی به مغفرت دانست، چرا که در حج، بنده از وابستگی‌ها دست می‌کشد، لباس شهرت را کنار می‌گذارد، به ریاضتی معنوی روی می‌آورد و در میدانی بزرگ، به بندگی محض تن می‌دهد. چنین زمینه‌ای، آمادگی لازم را برای بازگشت و مغفرت پدید می‌آورد. حج، ندامت را به عمل تبدیل می‌کند و توبه را در میدان عمل به نمایش می‌گذارد.

اما چرا این ثواب بزرگ یعنی مغفرت، برای حج در نظر گرفته شده است؟ زیرا حج، مجموعی از عبادات بدنی، مالی، قلبی، جمعی و فردی است؛ عبادتی است که هم با مال سنجیده می‌شود، هم با صبر، هم با تواضع و هم با اطاعت محض. این ترکیب ویژه، زمینه‌ای عمیق برای تحول درونی و انقطاع از گذشته تاریک فراهم می‌کند. به همین دلیل است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام مغفرت را نه بالاترین، بلکه «أدنى» یعنی کم‌ترین دستاورد این عبادت عظیم می‌داند.

در واقع، این بیان نشان می‌دهد که حج، فرصتی یگانه است برای زدودن زنگارها، شکستن قفل‌های بسته دل و بازگشت به فطرت نخستین. مغفرت، تنها آغاز راهی تازه است که با حج ممکن می‌شود. آن‌که این سفر را با نیت خالص آغاز کند، نه‌تنها گذشته‌اش ترمیم می‌شود، بلکه افق جدیدی از زندگی معنوی در برابرش گشوده خواهد شد. این همان وعده‌ای است که در قالب حج، خداوند به بندگانش داده است؛ بازگشت، ترمیم و آغاز دوباره.