بررسی اطلاعات مالی منتشرشده در سامانه کدال نشان می‌دهد برخی از بانک‌های خصوصی با زیان انباشته سنگین مواجه‌اند؛ زیان‌هایی که در برخی موارد چند برابر سرمایه اسمی بانک است. تعدادی از این بانک ها با زیان انباشته های چندهزار میلیارد تومانی، نه‌تنها از استانداردهای بین‌المللی عبور کرده‌اند بلکه در وضعیت سرمایه منفی قرار گرفته‌اند.

سودهای غیرمجاز، رقابت ناسالم

در شرایطی که شورای پول و اعتبار سقف نرخ سود سپرده‌های بانکی را تا 22.5 درصد تعیین کرده، برخی بانک‌ها به‌ویژه در قالب طرح‌های خاص یا برای مبالغ بالا، سودهایی بین 25 تا 28 درصد و حتی در مواردی تا 30 درصد پیشنهاد می‌کنند. بخش عمده‌ای از این نرخ‌های جذاب از سوی بانک‌هایی ارائه می‌شود که خود با زیان انباشته و نسبت منفی کفایت سرمایه مواجه‌اند.

کارشناسان هشدار می‌دهند این مدل پرداخت سود، عملاً شبیه به چرخه‌های پونزی است؛ یعنی سود امروز از محل منابع فردا تأمین می‌شود و این روند دیر یا زود به بی‌اعتمادی عمومی و بی‌ثباتی سیستم مالی منتهی خواهد شد.

برنامه بانک مرکزی برای اصلاح

بانک مرکزی در ماه‌های اخیر اعلام کرده که به 9 بانک کشور با کفایت سرمایه منفی، برنامه اصلاح ساختار ابلاغ کرده است. این بانک‌ها موظف شده‌اند طی یک دوره زمانی مشخص، سرمایه خود را از محل آورده سهامداران یا افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها جبران کنند.

همچنین رئیس‌کل بانک مرکزی اخیراً از برنامه‌ای برای تخصصی‌سازی بانک‌ها خبر داده است. به گفته او، هر بانک باید مأموریت روشن و حوزه فعالیت مشخصی داشته باشد تا از رقابت ناسالم در جذب سپرده و اعطای تسهیلات خارج از مأموریت اصلی، جلوگیری شود.

هشدار نسبت به تجربه مؤسسات غیرمجاز

ادامه وضعیت فعلی، شباهت‌هایی با تجربه تلخ مؤسسات مالی غیرمجاز در دهه 90 دارد. سودهای جذاب، فقدان پشتوانه مالی، عدم شفافیت و ناتوانی در پرداخت مطالبات، از جمله نشانه‌هایی است که در صورت بی‌توجهی می‌تواند بحران‌آفرین باشد.

بانک‌هایی با زیان‌های انباشته سنگین و نسبت کفایت سرمایه منفی، با پیشنهاد سودهای بالاتر از مصوبه، در حال رقابت پنهان و پرریسک هستند. بانک مرکزی اکنون با دو مأموریت همزمان مواجه است: مدیریت اصلاح ساختار مالی بانک‌ها و جلوگیری از رقابت ناسالم در بازار پول.

موفقیت در این مأموریت‌ها، نیازمند تصمیم‌های شفاف، برخورد قاطع و کنار گذاشتن ملاحظات سیاسی در نظام بانکی کشور است.