نمونه‌ای موفق از این رویکرد، برگزاری اکسپو 2020 دبی است که با مشارکت بیش از 192 کشور و جذب 25 میلیون بازدیدکننده، زمینه جلب بیش از 33.2 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و ایجاد ارزش افزوده اقتصادی معادل 154.9 میلیارد درهم تا سال 2042 را فراهم ساخت. این تجربه نشان می‌دهد که طراحی هدفمند پلتفرم‌های تعامل بین‌المللی، می‌تواند نقش مهمی در ارتقای جریان سرمایه‌گذاری ایفا کند. ایران نیز با الهام از تجربه جهانی در این حوزه، با برگزاری «نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی محصولاتی ایران – ایران‌اکسپو»، از این الگو بهره‌برداری کرده و با ایجاد فضای تعامل مستقیم میان تولیدکنندگان داخلی، سرمایه‌گذاران خارجی و شرکای تجاری منطقه‌ای، زمینه ارتقای صادرات، جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و بهبود تصویر اقتصادی کشور را فراهم آورده است. این ابتکار چگونه می‌تواند پلی برای بهبود وضعیت صادرات کالاها و خدمات ایرانی به حساب آید؟

میزان سرمایه‌گذاری خارجی در ایران طی سالیان اخیر

قبل از پرداخت به سوال، ضروری است شمای کلی وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را به تصویر کشید. بررسی روند سرمایه‌گذاری خارجی در ایران طی سال‌های اخیر نشان می‌دهد که علیرغم نوسانات قابل توجه، ظرفیت بازگشت به مسیر رشد همچنان وجود دارد. پس از افزایش 34.7 درصدی حجم سرمایه‌گذاری در سال 1398، اقتصاد کشور تحت‌تأثیر فشارهای بیرونی با افت 52.9 درصدی در سال 1399 مواجه شد؛ اما داده‌های سال‌های 1400 و 1401 حاکی از کاهش شدت افت و در نهایت بازگشت به رشد مثبت 31 درصدی است. این روند نشان می‌دهد که باوجود چالش‌های محیطی، زیرساخت‌های اقتصادی کشور برای جذب سرمایه همچنان فعال بوده و با بهبود فضای کسب‌وکار، ارتقای روابط اقتصادی خارجی و ارائه مشوق‌های هدفمند، می‌توان مسیر افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را با شتاب بیشتری دنبال کرد.

فرصت‌های جذاب سرمایه‌گذاری برای تجار خارجی به روایت آنکتاد

علی‌رغم افت کلی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان طی سال 2023، برخی حوزه‌های اقتصادی در کشورهای در حال توسعه همچنان جذابیت بالایی برای تجار و سرمایه‌گذاران خارجی داشته‌اند. بر اساس گزارشی از آنکتاد، تمرکز اصلی سرمایه‌گذاری‌ها طی سال‌های اخیر بر بخش‌هایی با رشد پایدار بوده است.

انرژی‌های تجدیدپذیر در صدر این فهرست قرار دارد؛ به طوری که در سال 2022، مجموع سرمایه‌گذاری جهانی در پروژه‌های انرژی پاک به بیش از 544 میلیارد دلار رسید. این در حالی است که نیاز واقعی کشورهای در حال توسعه برای تحقق اهداف اقلیمی، 1.7 تریلیون دلار در سال برآورد شده است. روند صعودی سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی پاک، ذخیره‌سازی انرژی و انتقال هوشمند برق، فرصت‌های گسترده‌ای را در کشورهای آفریقایی و آسیای جنوبی ایجاد کرده است. علاوه بر این، بخش‌های صنعتی و تولیدی نظیر خودروهای برقی، تجهیزات پزشکی و الکترونیک نیز با استقبال سرمایه‌گذاران مواجه شده و کشورهایی با نیروی کار رقابتی و دسترسی بازار منطقه‌ای، نظیر هند و ویتنام، موفق به جذب سهم قابل توجهی از جریان سرمایه شده‌اند. توسعه زیرساخت‌های شهری، حمل‌ونقل، مخابرات و اینترنت در جنوب و جنوب شرق آسیا نیز فرصت‌های متعددی را برای سرمایه‌گذاری خارجی فراهم آورده است. در بخش گردشگری، پس از عبور از بحران کرونا، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های هتلداری، مراکز خرید و اکوتوریسم در کشورهایی چون امارات، مصر و اندونزی رشد چشمگیری داشته است. کشاورزی و صنایع غذایی نیز به واسطه افزایش اهمیت امنیت غذایی جهانی، با ورود پروژه‌های بزرگ سرمایه‌گذاری در آفریقا و سایر مناطق روبه‌رو شده است. فارغ از موارد مذکور، صنایع دانش‌بنیان و فناوری با رشد سالانه بیش از 15 درصد، به یکی از محورهای اصلی جذب سرمایه تبدیل شده‌اند.

نقش و اهمیت اکسپو در جذب سرمایه‌گذاران خارجی

در دنیای امروز که رقابت برای جذب سرمایه‌های خارجی تنگاتنگ‌تر از همیشه شده، اقتصادها با ایجاد بسترهای تعاملی هدفمند، راه خود را به سوی رشد اقتصادی و جذب سرمایه تجار و فعالان اقتصادی خارجی هموار می‌کنند. در این میان، ایران اکسپو به عنوان مهم‌ترین رویداد صادراتی کشور، می‌تواند جایگاهی ویژه در استراتژی جذب سرمایه‌گذاری خارجی و رشد اقتصادی ایران ایفا کند. ایران اکسپو بستری برای نمایش ظرفیت‌های موجود بخش صنعت و فن‌آوری در فضایی حرفه‌ای و بین‌المللی است. موقعیتی که می‌تواند ارتباط مستقیم بین تولیدکنندگان داخلی و سرمایه‌گذاران خارجی را تسهیل کند. حضور بیش از 2000 تاجر و فعال اقتصادی خارجی در این رویداد، فرصت طلایی برای بخش خصوصی ایران است تا با معرفی توانمندی‌های خود، مذاکرات تجاری موثر و قراردادهای عملیاتی منعقد کند.

ایران اکسپو؛ پلی راهبردی برای جهش صادرات کالاها و خدمات ایرانی

ایران اکسپو به عنوان یک ابتکار راهبردی، چندین نقش کلیدی در بهبود وضعیت صادرات کالاها و خدمات ایرانی ایفا می‌کند. نخست، این رویداد بستری منحصر به فرد برای معرفی مستقیم توانمندی‌های تولیدی و خدماتی ایران به بازارهای جهانی ایجاد می‌کند؛ موضوعی که در فضای رقابتی تجارت بین‌الملل اهمیت بالایی دارد. حضور فعالان اقتصادی خارجی در ایران اکسپو، این فرصت را فراهم می‌کند که تولیدکنندگان داخلی، بدون واسطه، محصولات خود را به تصمیم‌گیران تجاری خارجی عرضه کنند و مستقیماً وارد مذاکره شوند. دوم، ایران اکسپو با شبکه‌سازی بین بنگاه‌های داخلی و خارجی، امکان تشکیل مشارکت‌های راهبردی، اعطای نمایندگی، قراردادهای صادراتی و توسعه بازارهای منطقه‌ای را مهیا می‌کند. این تعاملات نه تنها فروش محصولات را در کوتاه‌مدت افزایش می‌دهد، بلکه به انتقال دانش بازار، استانداردهای جهانی و ارتقای کیفیت محصولات ایرانی در بلندمدت نیز کمک می‌کند. سوم، اکسپو تصویری تازه و به‌روز از فضای اقتصادی ایران برای فعالان خارجی ترسیم می‌کند. در شرایطی که فضای رسانه‌ای بین‌المللی، تصویر شفافی از ظرفیت‌های اقتصادی ایران ارائه نمی‌دهد، حضور در اکسپوها، یک تجربه واقعی و ملموس از فرصت‌های موجود را در اختیار سرمایه‌گذاران خارجی قرار می‌دهد. این امر به طور مستقیم به بهبود تصویر اقتصادی ایران و افزایش اعتماد تجار و سرمایه‌گذاران خارجی منجر می‌شود.

ایران اکسپو به‌عنوان یک پلتفرم اقتصادی هدفمند، با تسهیل ارتباط مستقیم میان تولیدکنندگان داخلی و سرمایه‌گذاران خارجی، نقش مؤثری در بهبود تراز تجاری، افزایش صادرات غیرنفتی و جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایفا می‌کند. این رویداد از طریق گسترش بازارهای هدف، ارتقای استانداردهای تولید و بهبود تصویر ریسک اقتصادی کشور، می‌تواند به تقویت رشد اقتصادی و ارتقای جایگاه ایران در زنجیره ارزش جهانی ختم شود.

معین قرابی تهرانی - پژوهشگر اقتصادی