به گزارش بخش بین‌الملل خبرگزاری اقتصاد ایران به نقل از شورای امور بین‌الملل روسیه، یکی از قابل توجه ترین تغییرات در پویایی نظام مالی بین المللی، استفاده فعال ایالات متحده و سایر دولت های غربی از تحریم ها برای دستیابی به اهداف سیاسی است.

در چنین بستری دلارزدایی یا کاهش وابستگی به دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره، وسیله مبادله و واحد محاسبه در نظام مالی جهانی، به یک اولویت فزاینده فوری برای بازیگران بین‌المللی متاثر از این اقدامات تبدیل می‌شود. برای مثال، تلاش های کشورهای عضو بریکس به منظور کاهش سهم دلار در معاملات بین المللی خود به تدریج به کوچک شدن پایگاه مشتری دلار در میان فعالان اقتصادی کمک می کند.

همان طور که چین، روسیه، هند و برزیل ارزهای جایگزین و سیستم های غیر دلاری را در تجارت بین المللی معرفی می کنند، سایر کشورهای جنوب جهانی به طور فزاینده ای امکان و جذابیت کاهش وابستگی خود به پول آمریکا را تشخیص می دهند.

عوامل کلیدی و اهداف استراتژیک دلارزدایی چین

واقعیت جهانی دلار در حال حاضر دستخوش چندین تغییر شده است: ارزهای ذخیره جایگزین و سیستم های پرداخت در حال ظهور هستند، پیوندهای تجاری و سرمایه گذاری و شبکه های مشارکت متنوع تر می شوند و تعامل بین کشورهای در حال توسعه تشدید می شود.

بنابراین، هژمونی دلار به عنوان وسیله ای جهانی و شناخته شده جهانی برای مبادله و تسویه حساب به طور فزاینده ای مورد تردید قرار می گیرد.

سیاست دولت چین برای بین المللی کردن یوان و کاهش سهم معاملات دلار در تسویه حساب های بین المللی توسط ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی تعیین می شود.

نخست آن که فشار به سمت دلارزدایی به طور طبیعی با رشد قدرت اقتصادی چین تشدید می‌شود و به یک معنا، این فشار به پیامد جانبی این توسعه تبدیل می‌شود. تولید ناخالص داخلی چین از سال 2012 تا 2022 میلادی از 54 به 114 تریلیون یوان (به ترتیب 7.65 و 15.9 تریلیون دلار) افزایش یافته است که 18.5 درصد از اقتصاد جهانی را تشکیل می دهد. تولید ناخالص داخلی چین در نیمه نخست سال 2024 میلادی به 61.7 تریلیون یوان (8.65 تریلیون دلار) رسید که نشان دهنده افزایش 5 درصدی نسبت به سال پیش از آن بوده است.

دوم آن که چین جایگاه خود را به عنوان بزرگترین صادرکننده کالا در جهان حفظ می کند. صادرات چین در سال 2023 میلادی به 3.38 تریلیون دلار رسید که 14.2 درصد از تسویه حساب های بین المللی را شامل می شود، در حالی که واردات آن کشور بالغ بر 2.56 تریلیون دلار (10.6 درصد از تسویه حساب های بین المللی) بوده است. کاهش سهم معاملات مبتنی بر دلار با هدف چین برای توسعه سرمایه داری با ویژگی های چینی هماهنگ است.

سوم آن که سیاست آزادسازی متوسط سهام، ارز و سایر مؤلفه‌های بازار مالی تأمین مالی چین را تضمین می‌کند. این موضوع سبب شده تا یوان برای سرمایه گذاران جذاب تر شود.

بنابراین، استفاده از آن ارز ترویج می شود. به طور خاص، چین به تدریج محدودیت های سرمایه گذاری خارجی در بازار سهام، اوراق

قرضه و املاک آن کشور را کاهش می دهد. برای مثال، در ژانویه 2024 میلادی به سرمایه گذاران خارجی اجازه داده شد تا سهام با قابلیت کنترل در موسسات بانکی و بیمه چین دسترسی پیدا کنند و در ماه آوریل این مجوز به شرکت های بخش داده های دیجیتال در چهار منطقه آزمایشی چین تعمیم داده شد.

عوامل خارجی دلارزدایی در وهله اول با تنش های ژئوپلیتیکی رو به رشد مرتبط هستند و بنابراین در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای در حال گذار مشترک هستند. ایالات متحده مدت‌هاست که اعمال تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری را بر سایر کشورها انجام داده است و از دلار به‌عنوان ابزار رقابتی علیه کشورهایی استفاده می‌کند که اهداف و جاه‌طلبی‌های ژئوپولیتیکی و اقتصادی آنان با بینش آمریکایی از نظم جهانی همسو نیست و در صدر این فهرست نام چین قرار دارد.

سازوکارهای چین برای دلارزدایی

یکی از آن سازوکارها اوراق قرضه است. قیمت اوراق قرضه به یوان اخیرا کاهش یافته است. اختلاف بین بازده اوراق قرضه دولتی 10 ساله چین و ایالات متحده به بالاترین سطح خود از سال 2006 میلادی رسیده است. در نتیجه، شرکت های خارجی در سال 2023 میلادی اوراق قرضه ارزی چینی به ارزش 154.5 میلیارد یوان منتشر کردند که 82 درصد بیش تر از سال 2022 میلادی است.

یکی دگر از سازوکارهای چین در راستای دلارزدایی توسعه خطوط مبادله سوآپ ارز، توافق نامه های دوجانبه برای مبادله مستقیم ارز بین بانک های مرکزی است. اندکی پس از بحران مالی 2008 میلادی چین استفاده از این سوآپ ها را برای تسویه حساب های تجاری آغاز کرد و از آن زمان به این سو به طور فعال تراکنش های مستقیم بین بانک های مرکزی را توسعه داده است.

تسویه تجارت دوجانبه به ارزهای ملی و خرید نفت از دیگر کشورها از جمله روسیه با استفاده از ارزهایی غیر دلار از جمله ابتکارعمل های چین در راستای دلارزدایی بوده اند. هم چنین، چین با معرفی یوان دیجیتال به عنوان ارز دیجیتالی در سال 2021 میلادی درصدد است تا این ارز نقش مهمی در تسریع پذیرش بین المللی یوان به ویژه در میان کشورهای عضو بریکس و شرق آسیا ایفا کند.

مزیت کلیدی یوان دیجیتال آن است که عملیات مالی برون مرزی را بدون تکیه بر سیستم های مالی موجود مانند سوئیفت امکان پذیر می کند. این موضوع اجازه می دهد تا پرداخت ها از طریق حساب های بانکی سنتی و هم چنین از طریق گوشی های تلفن های همراه یا احراز هویت از طریق اثر انگشت انجام شود.