به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران ، برنامه تلویزیونی «محفل» که چند سالی است از تلویزیون در ایام ماه مبارک رمضان پخش می‌شود توانسته تبدیل به ظرفیت مهمی در ایجاد ارتباط مخاطبان با قرآن شود تا هم پیام‌های قرآنی به آن‌ها منتقل شود هم بتوانند با آن مأنوس شوند. علیرضا ملوندی، کارشناس رسانه در یادداشتی درباره نقش این برنامه در گسترش دیپلماسی فرهنگی به کمک قرآن نکاتی طرح کرده که در ادامه می‌خوانید:

«دیپلماسی قرآنی به‌عنوان یکی از ابزارهای نرم در روابط بین‌الملل، رویکردی است که از ظرفیت‌های فرهنگی و دینی مشترک میان کشورهای اسلامی برای تقویت همبستگی، کاهش تنش‌ها و مقابله با تبلیغات منفی بهره می‌گیرد. ایران، به‌عنوان کشوری با هویت شیعی و انقلابی، در دهه‌های اخیر با چالش‌هایی نظیر تبلیغات ضدایرانی و ضدشیعی از سوی برخی دولت‌ها و رسانه‌های غربی و منطقه‌ای مواجه بوده است. در این میان، برنامه‌هایی مانند «محفل» که با دعوت از قاریان برجسته بین‌المللی از جمله قاریان مصری به ایران شکل گرفته، تلاشی برای احیای پیوندهای فرهنگی و دینی و خنثی‌سازی این تبلیغات محسوب می‌شود.

اهمیت دیپلماسی قرآنی

قرآن کریم به‌عنوان کتاب مقدس همه مسلمانان، فارغ از تفاوت‌های مذهبی و سیاسی، نقطه عطفی برای وحدت امت اسلامی است. دیپلماسی قرآنی با تکیه بر این اشتراک دینی، می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای کاهش تنش‌های سیاسی و تقویت روابط فرهنگی عمل کند. این نوع دیپلماسی به‌ویژه در شرایطی که تبلیغات مغرضانه علیه کشورمان و تشیع تشدید شده است، ضرورت بیشتری می‌یابد.

تا پیش از سال ۱۳۹۴، حضور قاریان برجسته مصری در ایران نشان‌دهنده عمق پیوندهای فرهنگی و دینی میان دو ملت بود. اما تصمیم وزارت اوقاف مصر برای جلوگیری از سفر این قاریان به ایران، تحت تأثیر فشارهای سیاسی و تبلیغات ضدایرانی، این تعاملات را متوقف کرد. دیپلماسی قرآنی در چنین شرایطی می‌تواند با ایجاد فضایی غیرسیاسی و مبتنی بر ارزش‌های مشترک، یخ روابط را آب کرده و زمینه را برای گفت‌وگوی سازنده فراهم کند.

از سوی دیگر، این دیپلماسی به ایران کمک می‌کند تا روایت خود را در برابر تبلیغات منفی که اغلب از سوی رسانه‌های غربی و برخی کشورهای عربی ترویج می‌شود، بازسازی کند. این تبلیغات معمولاً ایران را به‌عنوان تهدیدی برای جهان اسلام و شیعیان را به‌عنوان گروهی تفرقه‌افکن معرفی می‌کنند. دیپلماسی قرآنی با تأکید بر وحدت اسلامی و نمایش چهره‌ای فرهنگی و معنوی از ایران، این روایت‌ها را به چالش می‌کشد. یکی از کارکردهای اصلی این دیپلماسی، تقویت وحدت میان شیعه و سنی است. فعالیت‌های قرآنی مانند مسابقات بین‌المللی قرآن، برنامه‌های تلاوت مشترک و دعوت از قاریان برجسته اهل سنت به ایران، نشان‌دهنده التزام ایران به ارزش‌های فراگیر اسلامی است. این اقدامات پیام روشنی به جهان اسلام ارسال می‌کند که ایران به‌دنبال تقویت پیوندهای دینی است، نه ایجاد تفرقه. علاوه بر این، دیپلماسی قرآنی می‌تواند ابزاری برای مقابله با جنگ نرم باشد. در جهانی که رسانه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌دهی به افکار عمومی دارند، برنامه‌های قرآنی می‌توانند با جذب مخاطبان بین‌المللی، روایت‌های مثبت از ایران و تشیع را ترویج دهند. این امر به‌ویژه در فضای مجازی که کاربران خارجی حضور پررنگی دارند، تأثیر قابل‌توجهی دارد.

نقش برنامه «محفل» در دیپلماسی قرآنی

برنامه تلویزیونی «محفل» که از شبکه سوم سیمای ایران پخش می‌شود، نمونه‌ای موفق از به‌کارگیری دیپلماسی قرآنی در عمل است. این برنامه با دعوت از قاریان برجسته از کشورهای مختلف، از جمله قاریان مصری مانند محمد ایوب آصف، گامی مهم در راستای احیای روابط فرهنگی با کشورهایی برداشته که به‌دلیل مسائل سیاسی، تعاملاتشان با ایران کاهش یافته است. یکی از نقاط قوت «محفل»، نمایش وحدت اسلامی در عمل است. حضور قاریان مصری در این برنامه، که پس از سال‌ها محدودیت سیاسی رخ داده، نشان‌دهنده تلاش برای شکستن دیوارهای بی‌اعتمادی است. این اقدام نه‌تنها در میان مخاطبان ایرانی، بلکه در میان بینندگان خارجی، به‌ویژه در کشورهای اسلامی، بازتاب مثبتی داشته و به کاهش تبلیغات ضدایرانی کمک کرده است. همچنین، «محفل» با بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌ای و پخش بین‌المللی، توانسته توجه مخاطبان جهانی را به مفاهیم قرآنی و فرهنگ ایرانی جلب کند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که صفحات مجازی این برنامه در شبکه‌های اجتماعی، بازدید قابل‌توجهی از کاربران خارجی داشته‌اند. این امر به معنای نفوذ پیام وحدت و معنویت به فراتر از مرزهای ایران است.

از منظر داخلی، این برنامه با ایجاد انس میان اقشار مختلف مردم با قرآن، به تقویت هویت دینی و فرهنگی کمک کرده و از این طریق، پایه‌های دیپلماسی قرآنی را مستحکم‌تر ساخته است. از منظر خارجی نیز، «محفل» به‌عنوان محصولی ایرانی که به زبان‌های مختلف دوبله و زیرنویس شده، چهره‌ای مثبت و خلاق از ایران به نمایش گذاشته و در برابر تهاجم فرهنگی و تبلیغاتی دشمنان ایستادگی کرده است. تداوم و تقویت چنین اقداماتی می‌تواند جایگاه ایران را به‌عنوان کشوری پیشرو در ترویج فرهنگ قرآنی و وحدت اسلامی تثبیت کند.

این تلاش‌ها نه‌تنها از نظر دینی و فرهنگی ارزشمندند، بلکه از منظر سیاسی و استراتژیک نیز به تقویت امنیت ملی ایران و گسترش نفوذ آن در منطقه کمک می‌کنند. در نهایت، دیپلماسی قرآنی راهی است که می‌تواند قلب‌های ملت‌های مسلمان را به هم نزدیک‌تر کرده و تبلیغات تفرقه‌افکن را بی‌اثر سازد.