به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران ، بازار خودرو ایران سال‌هاست با چالش عمیق تفاوت قیمت کارخانه و بازار آزاد روبه‌رو است. این پدیده که به «رانت قیمتی» معروف شده، به‌یکی از پیچیده‌ترین معضلات اقتصاد کشور تبدیل شده است؛ تا جایی که حتی قیمت برخی خودروهای کارکرده، نسبت به قیمت دستوری محصولات کارخانه‌ها بالاتر است.

در این زمینه قیمت کارخانه‌ای هشت محصول پرطرفدار بازار، با مدل‌های کارکرده‌ آن‌ها مقایسه شده است.به‌عبارت دیگر خریدار برخی خودروها از کارخانه، بعد از چند سال استفاده از محصول می‌تواند آن را به‌قیمتی بالاتر از بهای روز کارخانه بفروشد.

بررسی قیمت‌ها در بازار خودرو الگوهای معناداری را آشکار می‌سازد. همبستگی معکوس بین نرخ کارخانه‌ای و شدت شکاف قیمتی، نخستین الگوی قابل مشاهده است.

پژو ۲۰۷ پاناروما با قیمت کارخانه‌ای ۴۹۹ میلیون‌تومان، شکافی معادل ۵۲ تا ۶۴‌ درصد را تجربه می‌کند؛ درحالی که دنا پلاس با قیمت کارخانه‌ای ۷۲۱ میلیون‌تومان، تنها با شکاف قیمتی ۱۱ درصدی مواجه است. این رابطه معکوس نشان می‌دهد سیاست سرکوب قیمت درمورد هر خودرویی شدیدتر اعمال شده، منجر به‌اختلاف قیمت بیشتری شده است. مقایسه قیمت خودروهای کارکرده با بهای دستوری آن‌ها حاوی سه پیام مهم است.

نخستین و مهم‌ترین پیام آن ناکارآمدی سیستم قیمت‌گذاری دستوری است. آن‌چه بازار خودرو را در وضعیت بحرانی کنونی نگه داشته، وجود مکانیزم‌های خودتقویت‌کننده است که به‌شکل چرخه معیوب عمل می‌کنند. سرکوب قیمت کارخانه‌ای به‌ایجاد شکاف قیمتی با بازار آزاد می‌انجامد. این شکاف سبب افزایش تقاضای سفته‌بازی و کاهش عرضه موثر می‌شود.

در ادامه، افزایش تقاضای سفته‌بازی به‌افزایش بیشتر قیمت بازار آزاد منجر می‌شود. این افزایش قیمت، فشارها برای سرکوب بیشتر قیمت کارخانه‌ای را به‌همراه دارد و این چرخه همچنان ادامه پیدا می‌کند.

چرخه معیوبی که حتی در شرایط افزایش تولید نیز، به‌دلیل وجود تقاضای سفته‌بازی به‌جای تقاضای مصرفی، به‌راحتی شکسته نمی‌شود. همین چرخه معیوب است که موجب شده است بهای خودروهای کارکرده از نسخه صفرکیلومتر در کارخانه بیشتر باشد. بنابراین سیاست قیمت‌گذاری دستوری که با هدف حمایت از مصرف‌کنندگان کلید خورده، در نهایت در رسیدن به‌هدف خود ناموفق بوده است.

پیام دیگری که این اختلاف قیمت در پی دارد، این است که خودرو کالایی کاملا سرمایه‌ای محسوب می‌شود. در واقع خودرو از یک کالای مصرفی به‌یک دارایی مالی تبدیل شده است.

این تحول، پیامدهای عمیقی بر رفتار مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان دارد. بررسی روند حفظ ارزش خودروهای کارکرده و مقایسه آن با سایر دارایی‌های مالی نشان می‌دهد بازده سرمایه‌گذاری در خودرو، کاملا با دیگر دارایی‌های سرمایه‌ای رقابت می‌کند.

با این تفاوت که خریدار از این کالای سرمایه‌ای می‌تواند سال‌ها استفاده کند و ارزش آن نه تنها کم نمی‌شود، بلکه همچنان از قیمت دستوری خودرو بالاتر است.

پیام دیگری که این موضوع در مورد بازار خودرو ایران دارد، حضور پررنگ دلالان است که درواقع سیاست قیمت‌گذاری دستوری، انگیزه کافی برای فعالیت در این بازار را به آن‌ها می‌دهد.

دلالان به‌خوبی می‌توانند در این بازار سود کنند و در نهایت سبب ضرر و زیان مصرف‌کنندگان واقعی می‌شوند.

آمار و ارقام نشان می‌دهد اعمال سیاست قیمت‌گذاری دستوری، چه زیانی به خودروسازان تحمیل کرده است! این در شرایطی است که هزینه‌های تولید نیز به‌شدت افزایش یافته است.

تورم عمومی به‌شدت خودروسازان را تحت‌تاثیر قرار داده است و طبق آخرین اطلاعات مرکز آمار ایران، هزینه تولید خودرو در پاییز امسال نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته ۳۷.۴‌ درصد افزایش یافته است. این درشرایطی است که از ابتدای بهمن‌ماه رسما سامانه نیما نیز حذف شده و نرخ ارز تجاری شناور است.

این موضوع نیز هزینه‌های تولید را به‌شدت افزایش داده است؛ تا جایی که برخی معتقدند با حذف ارز نیمایی، اثر افزایش قیمت ۳۰ درصدی که ۲۸ آبان‌ماه در مورد خودروهای داخلی اعمال شد، از بین رفته است. همین موضوع است که موجب شده است خودروسازان به‌دنبال اصلاح شیوه قیمت‌گذاری باشند.

رشد قیمت خودروهای مونتاژی در بازار

خودروهای داخلی روز گذشته رشد بهای یک تا ۱۵ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که سورن پلاس فول (۸۵ گانه) (۱۴۰۳) با ۱۵ میلیون‌تومان افزایش ۸۳۰ میلیون‌تومان، سورن پلاس با مانیتور بدون رینگ (۱۴۰۳) با ۱۲ میلیون‌تومان افزایش ۸۱۰ میلیون‌تومان، وانت کارا دو کابین (۱۴۰۳) با ۱۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۱۰ میلیون‌تومان، نیسان آپشنال (دریچه‌برقی) (۱۴۰۳) با ۱۰ میلیون‌تومان افزایش ۶۶۵ میلیون‌تومان، تارا اتومات V۲ (۱۴۰۳) با ۷ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۲۴ میلیون‌تومان و دنا پلاس توربو (۱۴۰۳) با ۵ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۳۵ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.

همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد رشد بهای ۱۰ تا ۶۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که قیمت فیدلیتی پرستیژ ۷ نفره (۱۴۰۳) با ۶۰ میلیون‌تومان افزایش به ۲ ‌میلیارد و ۸۸۰ میلیون‌تومان، فونیکس تیگو ۸ پرو پلاگین هیبرید (۱۴۰۳) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۳ ‌میلیارد و ۲۵۰ میلیون‌تومان، کی‌ام‌سی T۸ (۱۴۰۳) با ۴۰ میلیون‌تومان افزایش به یک‌میلیارد و ۸۱۰ میلیون‌تومان و اکستریم VX (۲۰۲۳) با ۳۰ میلیون‌تومان افزایش به ۴ ‌میلیارد و ۵۰۰ میلیون‌تومان رسید.

در گروه خودروهای وارداتی نیز شاهد افت بهای ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی نیسان ترا ۲۰۰۰ سی‌سی توربو (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش ۴ میلیارد و ۱۵۰ میلیون‌تومان، نیسان سیلفی E-Power مکس ادیشن (۲۰۲۳) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش ۳ میلیارد و ۶۵۰ میلیون‌تومان، نیسان سیلفی E-Power پلاس (۲۰۲۳) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش ۳ میلیارد و ۱۵۰ میلیون‌تومان و جی‌ای‌سی امکو (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش ۲ میلیارد و ۶۵۰ میلیون‌تومان ارزش‌گذاری شدند.