یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که سال 2020 سبزترین سال ثبت‌شده در مشاهدات ماهواره‌ای مدرن از سال 2020 تا 2021 بوده است. این افزایش پوشش گیاهی به‌ویژه در مناطق شمالی و معتدل محسوس‌تر بود، در حالی که پوشش گیاهی مناطق گرمسیری نیز برای مدت کوتاهی، رشد قابل‌توجهی را تجربه کرد.

این یافته‌ها پرسشی اساسی را مطرح می‌کنند: آیا همه‌گیری کرونا و قرنطینه‌های ناشی از آن، همراه با کاهش آلودگی، به طبیعت فرصت داد تا دوباره جان بگیرد؟ یا عوامل دیگری در این تغییر نقش داشتند؟

اهمیت پوشش گیاهی

گیاهان تنها پوشش سبزی برای زمین نیستند بلکه نقشی اساسی در حیات سیاره ایفا می‌کنند. آن‌ها چرخه‌های کربن و آب را تنظیم کرده، اکسیژن تولید می‌کنند و بستر حیات برای بسیاری از گونه‌ها را فراهم می‌آورند همچنین، پوشش گیاهی با جذب دی‌اکسید کربن به کاهش تأثیرات ناشی از سوخت‌های فسیلی کمک می‌کند.

رصد روندهای جهانی سبزینگی، دانشمندان را در درک واکنش اکوسیستم‌ها به تغییرات محیطی یاری می‌دهد. این آگاهی می‌تواند به تدوین راهبردهای حفاظتی و مقابله با گرمایش زمین کمک کند.

افزایش پوشش گیاهی در سال 2020 فرصتی منحصربه‌فرد را برای بررسی عوامل مؤثر بر رشد گیاهان در مقیاس جهانی فراهم کرد.

چه عواملی موجب افزایش پوشش گیاهی زمین در سال 2020 شد؟

مطالعه‌ای که به سرپرستی «یولونگ ژانگ»، دانشمند پژوهشی در بخش علوم زمین و آب‌وهوا در دانشگاه دوک، انجام شد، به بررسی این پدیده پرداخت.

ژانگ در این باره می‌گوید: «پوشش گیاهی زمینی، از جمله درختان و بوته‌ها، از طریق فتوسنتز دی‌اکسید کربن جذب می‌کند و می‌تواند به‌عنوان یک راهکار طبیعی برای کاهش گرمایش زمین عمل کند.»

برای بررسی این موضوع، محققان داده‌های دو دهه اخیر را با تمرکز بر تراکم پوشش گیاهی، سلامت گیاهان و تغییرات ساختاری آن‌ها تجزیه‌وتحلیل کردند. در حالی که داده‌ها نوساناتی را در میزان سبزینگی جهانی نشان می‌دادند اما سال 2020 به‌عنوان یک مورد استثنایی برجسته شد.

یکی از فرضیات اولیه این بود که کاهش فعالیت‌های انسانی ناشی از قرنطینه‌ها، دلیل اصلی این افزایش سبزینگی بوده است. تعطیلی‌ها منجر به کاهش چشمگیر سطح آلودگی، آسمانی صاف‌تر و تابش بیشتر نور خورشید شد. همچنین، کاهش انتشار آلاینده‌های صنعتی و کاهش مزاحمت‌های انسانی می‌توانست به رشد بهتر گیاهان کمک کند.

بااین‌حال، بررسی‌های دقیق‌تر نشان داد که تأثیر قرنطینه‌ها بر افزایش پوشش گیاهی محدود بوده است.

ژانگ توضیح می‌دهد: «اگرچه بهبود موقتی کیفیت هوا و کاهش فعالیت‌های انسانی، به افزایش جزئی سبزینگی در برخی مناطق منجر شد، اما این اثرات کوتاه‌مدت بودند و در ادامه سال تحت تأثیر نوسانات طبیعی اقلیمی قرار گرفتند.»

محرک‌های اصلی سبزینگی زمین

به‌جای قرنطینه‌های کرونایی، این پژوهش عوامل گسترده‌تری را به‌عنوان دلایل اصلی افزایش پوشش گیاهی معرفی کرد. مهم‌ترین این عوامل عبارت بودند از: افزایش سطح دی‌اکسید کربن، بالا رفتن دمای جهانی و گسترش جنگل‌کاری.

تأثیر تغییرات اقلیمی به‌ویژه در مناطق معتدل و سرد محسوس‌تر بود. در جنگل‌های شمالی، افزایش دما باعث طولانی‌تر شدن فصل رشد شد و شرایط مساعدتری را برای پوشش گیاهی فراهم آورد. در مناطق سردتر، هوای گرم‌تر این فرصت را برای گیاهان ایجاد کرد که بیش از پیش گسترش یابند.

عامل مهم دیگر، پروژه‌های گسترده کاشت درخت و احیای اراضی در برخی کشورها بود. این تلاش‌ها به‌ویژه در چین و هند، که برنامه‌های جنگل‌کاری تهاجمی را اجرا کردند، نقش کلیدی داشت.

«تانگ کیو»، یکی از نویسندگان این مطالعه، می‌گوید: «چین و هند در سال 2020 به کانون‌های اصلی سبزینگی تبدیل شدند، به لطف برنامه‌های گسترده درختکاری، احیای زمین و مدیریت کشاورزی.»

وی همچنین اشاره کرد که بارش‌های شدید در سال‌های 2019 و 2020 به رشد پوشش گیاهی در مناطق گرمسیری کمک کرد که احتمالاً با الگوهای نوسانات اقلیمی مانند پدیده لانینا و نوسان اقیانوس هند مرتبط بوده است.

انعطاف‌پذیری زمین و روند سبزینگی آن

این مطالعه نشان می‌دهد که زمین توانایی سازگاری با تغییرات محیطی را دارد. بااین‌حال، این روند سبزینگی تضمینی برای سلامت بلندمدت محیط‌زیست نیست.

اگرچه افزایش پوشش گیاهی می‌تواند روند گرمایش زمین را کند کند، اما دانشمندان هشدار می‌دهند که رویدادهای شدید اقلیمی، کمبود آب، آتش‌سوزی‌های گسترده و فشارهای انسانی ممکن است این دستاوردها را معکوس کنند.

«ونهونگ لی»، یکی دیگر از نویسندگان این پژوهش، می‌گوید: «افزایش دمای جهانی، کمبود آب، خطر آتش‌سوزی و فشارهای انسانی می‌توانند در نهایت روند سبزینگی را کاهش داده یا حتی آن را معکوس کنند. در چنین شرایطی، ممکن است شاهد سرعت‌گیری روند گرمایش زمین باشیم.»

لزوم پایش مستمر محیط‌زیست

با سرعت‌گیری تغییرات اقلیمی، دانشمندان بر اهمیت پایش مداوم پوشش گیاهی تأکید دارند. درک نحوه واکنش گیاهان به تغییرات محیطی، برای پیش‌بینی تحولات آینده حیاتی است. استفاده از مدل‌های پیشرفته و بهبود جمع‌آوری داده‌های ماهواره‌ای، ابزارهای کلیدی برای ردیابی روندهای سبزینگی و تدوین راهبردهای حفاظت از اکوسیستم‌های جهانی خواهند بود.

افزایش پوشش گیاهی در سال 2020 یادآور پیچیدگی‌های اکوسیستم زمین بود. اگرچه این تغییر تحت تأثیر عوامل مختلفی رخ داد، اما یافته‌های پژوهش بار دیگر بر اهمیت مدیریت پایدار زمین و تلاش‌های حفاظتی تأکید می‌کند. آینده سیاره ما نه‌تنها به میزان افزایش پوشش گیاهی، بلکه به چگونگی حفظ تعادل ظریف میان طبیعت و فعالیت‌های انسانی بستگی دارد.

این مطالعه در ژورنال Remote Sensing of Environment منتشر شده است.