با وجودیکه رسیدن به این هدف به عنوان یک دستاورد بسیار مهم است اما ارتباط مستقیم مواد اولیه داخلی همچون فولاد و پتروشیمی با نرخ دلار کماکان تاثیر پذیری قیمت تمام شده این صنعت از ارز را بالانگهداشته است.

هرچند ساز و کار تعیین شده برای تامین ارز تولید هم در گذر زمان دچار نوسانات متعددی شده است و هدف گذاری دولت برای تخصیص با نیازهای واقعی تولید همخوانی نداشته است اما تصمیم سیاست‌گزار مالی برای تعریف کانال های کمکی تخصیص ارز، نشان می دهد در بالاترین لایه های تصمیم‌گیری هم دلیلی برای انکار تاثیر نرخ ارز در قیمت گذاری محصولات نهایی تولید وجود ندارد و این واقعیت خود را در قالب حمایت های ارزی نشان داده است.

بخشی از مواد اولیه وارداتی صنعت لوازم خانگی، در شرایط تحریم و با قیمت بالاتر از قیمت جهانی رقم می خورد و اگر هم در بخشی از تامین مواد اولیه راه واردات را به خرید از داخل ترجیح دهیم با تولیدکننده ایرانی طبق معادلات بازار جهانی رفتار نمی شود.

از نوسانات نرخ ارز که بگذریم در حوزه مواد اولیه هم تولیدکنندگان ایرانی طی 5 سال گذشته در حجم و نرخ تامین موادی مانند آلومینیوم، ورق سرد، گالوانیزه و .... با موانعی روبرو بوده اند؛ از همین رو دولت ساز و کار بورس کالا را به عنوان راهکار رفع این مانع به تولیدکنندگان عرضه کرد اما نحوه عرضه کالاهایی همچون ورق سرد و پتروشیمی در بورس کالا به گونه ای رقم خورد که تولیدکنندگان لوازم خانگی تنها قادر به تامین حدود 30 تا 40 درصد از نیاز خود از این کانال بودند و بازار آزاد تنها راه باقی مانده برای تامین مابقی مواد اولیه مورد نیاز تولید بوده است که با نرخی بیشتر از نرخ تعیین شده در بورس کالا قیمت گذاری می شود.

عرق سرد ورق فولادی روی تَن صنعت

علاوه بر حجم، نرخ موادی مانند ورق سرد و آلومینیوم برای تولیدکننده ایرانی در قیاس با رقبای خارجی تفاوت معناداری دارد به طوریکه بررسی روند قیمت گذاری ورق سرد طی 5 سال گذشته در بازارهای جهانی و ایران (بورس کالا) نشان می دهد که امروزه صنعت لوازم خانگی ایران به طور متوسط هر کیلوگرم ورق سرد را حدود 70 درصد گران تر از قیمت جهانی می تواند تهیه کند. که این موضوع از یک سو و از سوی دیگر قیمتگذاری دستوری به نحوی دو لبه قیچی هستند که در حال بریدن ریشه های تولید کارخانه ای در ایران عمل می کنند.

نرخ قطعات لوازم‌خانگی متاثر از تورم تولید 60 درصدی

در حوزه قطعات مورد نیاز هم وابستگی 70 تا 80 درصدی صنعت لوازم خانگی به قطعات داخلی هرچند به لحاظ عمق ساخت داخل می تواند در رده مزیت های این صنعت شمرده شود اما تاثیرپذیری صنعت قطعه سازی ایران از تورم تولید که به حدود 60 درصد می رسد، اثر جبری در قیمت تمام شده محصول نهایی لوازم خانگی ایرانی داشته است.

برآیند نرخ قطعات و قیمت مواد اولیه به اضافه هزینه های نیروی انسانی و انرژی خود را در تورم تولید و محصول نهایی نشان داده است با این وجود قیمت‌گذاری لوازم خانگی هنوز با تصدی‌گری سازمان حمایت و ستاد تنظیم بازار و براساس مکانیزم "دستورالعمل تعیین قیمت کالای تولید داخل" (cost plus) صورت می گیرد که در این فرمول هزینه های مواد اولیه کیفی، نرخ ارز آزاد و هزینه های گذر از کانال‌های پیچیده تحریم‌ها در معادلات تصمیم‌سازان لحاظ نشده و فاکتور موثر میانگین نرخ‌های بورس کالا است.

خصومت یا رقابت؟!

صنعت لوازم خانگی در بیش از 5 سال گذشته با شرایط خاصی که بر بازار حاکم شد توانست در حالیکه شرکت های خارجی به علت تحریم ها بازار ایران را خالی کردند، نیاز مصرف کننده د اخلی را با افزایش ظرفیت تولید تامین کند.

براساس گزارش وزارت صمت، رشد تولید در صنعت لوازم خانگی و در 10 گروه کالایی مهم، طی سال های 96 تا 1401 به 56 درصد افزایش پیدا کرد و به همین تناسب بازار هم از تولیدات لوازم خانگی ایرانی تامین نیاز شد و صف‌های خرید که در ماه‌های ابتدایی خروج شرکت های خارجی از ایران برای برخی محصولات شکل گرفته بود، با برنامه‌ریزی تولیدکنندگان لوازم خانگی حذف شد.

همچنین به گفته محمدمهدی برادران، معاون صنایع عمومی وزارت صمت در سال 1401 حدود 200 میلیون دلار صرفه جویی ارزی از محل تامین قطعات مورد نیاز صنعت از محل تولیدات داخلی حاصل شد.

نقطه‌ای که صنعت لوازم خانگی اکنون در آن قرار دارد و با شواهد آمار و ارقام سیر صعودی را در پیش گرفته است، با گذر از مسیری محقق شده که موانعی همچون تحریم، واردات دشوار تکنولوژی، کمبود نقدینگی، تورم تولید، افزایش سالانه هزینه های سربار، نرخ بهره بانکی و ...... را از سر گذرانده است و نتوانسته در شرایط برابر و منصفانه با رقیب خارجی رقابت داشته باشد.

فضای کسب و کار در کشورهای رقیب صنعت لوازم خانگی ایران در حوزه زیرساخت، نقدینگی و دسترسی به لبه‌های فناوری با امکاناتی که در اختیار تولیدکننده داخلی قرار دارد، قابل قیاس نیست حال در چنین شرایطی سیاست‌گزار حوزه تولید به جای حل مسائل به دنبال تغییر صورت مسئله و پیچیدن آسان‌ترین نسخه برای حل آن است.