به گزارش خبرگزاری اقتصادایران،حبیب‌الله ظفریان کارشناس ارشد انرژی با اشاره به فرصت‌های پیش روی ایران برای تبدیل به هاب انرژی منطقه اظهار داشت: ایده سوآپ یا خرید نفت از شمال کشور از گذشته مطرح بوده و دارای تاریخچه‌ای است، مثلا در سال‌های گذشته این ایده برای پالایشگاه تهران بدین صورت تدوین شد که بتواند نفت موردنیاز خود را از کشورهای حوزه دریای خزر تامین کند.

وی گفت: در گذشته ایران قراردادی را برای سوآپ نفت قزاقستان منعقد و اجرا کرده بود. البته به صورت دقیق‌تر این قرارداد با یک شرکت نفتی بین المللی امضا شده بود. این شرکت، نفت قزاقستان را خریداری کرده و از شمال به ما تحویل می‌داد و از جنوب تحویل می‌گرفت که این روند در سال 89 متوقف شد.

* فرصت تجارت با نفت قزاقستان و روسیه بعد از جنگ اوکراین

ظفریان ادامه داد: ایران با استفاده از مزیت جغرافیایی خود می‌تواند در سوآپ نفت و فرآورده‌های نفتی کشورها ایفای نقش کند و هم حق سوآپ دریافت کند و هم وابستگی سیاسی سایر کشورها را برای خود ایجاد کند. البته ما می‌توانیم به صورت خرید و فروش نیز به موضوع ورود کنیم.

این کارشناس ارشد انرژی توضیح داد: بعد از وقوع جنگ اوکراین و کاهش واردات نفت و فرآورده نفتی روسیه توسط اروپا، این فرصت برای ایران ایجاد شده است که با خرید یا سوآپ نفت و فرآورده از روس‌ها، منافع اقتصادی زیادی به دست آورد و ضمنا مصرف فرآورده‌های نفتی را در داخل کشور مدیریت کند.

ظفریان تاکید کرد: از طرفی با اعمال محدودیت روسیه بر جریان صادرات نفت قزاقستان به اروپا، این کشور نیز به سمت استفاده از مسیر جنوبی (ایران) برای سوآپ یا ترانزیت نفت علاقه‌مند است.

* نقشه آمریکا برای جلوگیری از تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه

کارشناس ارشد انرژی گفت: از منظر کشورهای حوزه دریای خزر، ایران مسیر امن و با صرفه‌ای برای انتقال منابع هیدروکربوری است، زیرا دسترسی آنها به بازارهای شرق آسیا و هند را آسان می‌کند. گزینه اول این کشورها، ایران است اما آمریکا خیلی فشار آورده است و تا الان اجازه تبدیل ایران به کریدور انتقال نفت و فرآورده را نداده و مانع شده است.

وی عنوان کرد: اگر ایران بتواند یک کریدور شمال به جنوب انتقال انرژی را ایجاد کند، دست برتر را در معادلات انرژی منطقه خواهد داشت و تبدیل به هاب انرژی منطقه می‌شود. آمریکا نیز با درک اهمیت این موضوع، مانع شده است و به احداث خط لوله انتقال نفت باکو-تفلیس-جیهان و خط لوله انتقال گاز قفقاز جنوبی کمک کرده تا نفت و گاز آذربایجان و کشورهای خزر را به اروپا منتقل کند. همچنین طرح خط لوله ترانس کاسپین برای انتقال گاز ترکمنستان به آذربایجان و سپس اروپا در همین راستا ارزیابی می‌شود.

ظفریان ادامه داد: در بین دو گزینه «خرید و فروش» و «سوآپ» نفت و سوخت روسیه، اولویت با خرید و فروش است، زیرا نقش ایران را در معادلات بازار انرژی بیشتر می‌کند و صرفا به دریافت حق سوآپ محدود نمی‌شود.

* ظرفیت پایین اسکله‌های خزر، گلوگاه انتقال نفت از مسیر ایران

کارشناس ارشد انرژی گفت: از جنبه زیرساخت، گلوگاه ایران ضعف زیرساخت اسکله‌های بنادر شمالی است. هم‌اکنون دو پالایشگاه تهران و تبریز مجموعا 340 هزار بشکه در روز توان دریافت نفت از کشورهای ناحیه خزر را دارند. ظرفیت خط لوله انتقال نفت از اسکله تا پالایشگاه نیز بیش از 400 هزار بشکه در روز است که به وسیله خط لوله نکا-ری انجام می‌شود.

وی گفت: اما ظرفیت دریافت اسکله بنادر شمالی فقط 70 هزار بشکه در روز است که ما باید با تعمیر و توسعه زیرساخت اسکله‌ها، ظرفیت آنها را به حداقل 340 هزار بشکه در روز برسانیم تا پالایشگاه‌های شمالی با نفت خریداری یا سوآپ شده تامین شود و از جنوب نفت خودمان را بفروشیم یا تحویل دهیم.

* باید وارد تعامل راهبردی انرژی با قزاقستان و روسیه شویم

ظفریان تاکید کرد: اگر ما بخواهیم وارد تعامل راهبردی و بلندمدت با دو کشور قزاقستان و روسیه شویم، گزینه‌های دیگری نیز برای انتقال نفت وجود دارد. یکی از این گزینه‌ها، خط ریلی آسیای میانه است که از قزاقستان وارد ترکمنستان و سپس ایران شود. همچنین امکان احداث یک خط لوله نفتی از قزاقستان به ایران نیز وجود دارد.

کارشناس ارشد انرژی گفت: البته اشاره کردم که این موضوع، ذیل یک قرارداد بلندمدت و راهبردی قابل انجام است که نیازمند دیپلماسی قوی دولت با همسایگان دریای خزر است. اما نکته دیگر اینکه ما از طریق خط لوله نکا-ری تنها یکی از دو محصول نفت یا فرآورده نفتی را می‌توانیم منتقل کنیم. در نتیجه اگر می‌خواهیم از فرصت‌ها حداکثر استفاده را کنیم باید در حوزه خطوط لوله انتقال نیز زیرساخت‌هایمان را توسعه دهیم.

وی گفت: حالت ایده‌آل برای ایران این است که وارد روابط بلندمدت و راهبردی با قزاقستان و روسیه شود و بتواند روزانه 340 هزار بشکه نفت قزاقستان را سوآپ کند و در همین ابعاد فرآورده روسیه را سوآپ یا خرید و فروش کند. اگر این اتفاقات رخ دهد ایران به سمت تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه، یک گام جدی برداشته است.