فناوری خودران یا (Autonomous Driving) با وعده کاهش تصادفات، افزایش ایمنی جاده‎ای و بهبود حمل‎ونقل عمومی و تحول شهرها مورد توجه خودروسازان مطرح و کمپانی‎های صاحب فناوری و به‌طور کلی دولت‎ها قرار گرفته است. در سال جاری میلادی کمپانی‎هایی مانند «Waymo»، «Baidu Apollo»، «Zoox» و «WeRide» و اتحاد اوبر و «Lyft» در حال آماده‎سازی و توسعه خدمات رانندگی خودکار هستند که درنهایت ناوگان‎ عمومی و خصوصی را پوشش می‌دهد.

از دستیار رانندگی تا خودران کامل

یکی از مفاهیم پایه‎ در خصوص فناوری خودروهای خودران، طبقه‌بندی سطوح اتوماسیون است که توسط سازمان مهندسان خودرو (SAE Internatinal) تعریف شده است و به‌طور گسترده از آن به‌عنوان معیار جهانی یاد می‎شود. خودران در خودروها به‌چند سطح صفر، یک، دو، سه، چهار و پنج تقسیم می‎شود که هر یک نشان‌دهنده بخشی از این تکنولوژی مهم و حساس است.

سطح صفر: این سطح فاقد اتوماسیون بوده و راننده کارها را به‌تنهایی انجام می‎دهد؛ مانند خودروهای امروزی.

سطح ۱ و ۲: دستیار راننده یا کمکی پیشرفته راننده بوده که خودرو می‎تواند برخی از پارامترها مانند میزان سرعت یا حرکت در بین خطوط را به‌تنهایی کنترل کند. درعین حال راننده باید در چنین شرایطی تا حدود ۸۰ درصد روی کنترل خودرو متمرکز باشد.

سطح ۳: این سطح از خودران مشروط به زیرساخت‎های مورد نیاز بوده که خودرو می‎تواند در شرایط خاصی مانند حرکت در بزرگراه‎ها بدون نظارت کامل راننده حرکت کند؛ اما راننده باید آماده بازپس‌گیری کنترل خودرو در شرایط حساس نیز باشد.

سطح ۴: این بخش را خودران سطح بالا نامگذاری می‎کنند و خودرو می‎تواند در بخش عملیاتی و کنترل بدون نیاز به‌راننده، تمام موارد را به‌تنهایی کنترل‎ کند.

سطح ۵: خودران کامل؛ به این دلیل نام آن را خودران کامل گذاشته‎اند که خودرو بدون دخالت انسانی در هر شرایطی حرکت کرده و قابل کنترل است.

بر این اساس در سال جاری میلادی، چشم‌انداز عملی و نزدیک‎تر به سطوح ۳ و ۴ در اولویت کمپانی‎های مطرح خودروسازی قرار گرفته است. بسیاری از خودروسازان مطرح به‌ویژه در سرویس‎های روبوتاکسی درحال توسعه و آزمون محصولاتی هستند که بتوانند آن‌ها را در شرایط و مناطق خاص بدون نیاز به‌راننده انسانی به‌حرکت در آورند. یکی از نمونه‌های قابل ذکر در این رابطه همکاری‎ کمپانی‌های «Waymo» با مرسدس‎بنز، جگوار-لندروور، ولوو و استلانتیس است.

توسعه فناوری و کاربردهای عملی

در بخش توسعه فناوری و کاربردهای عملی، ربوتاکسی‎ها پیشتاز هستند و عملا شهرها را با تحولات گسترده مواجه خواهند کرد. در سال‎های اخیر، ربوتاکسی‎ها نمونه‎هایی از توسعه و پیشرفت خودروهای خودران بوده‌اند.

این خودروها با هدف خدمات‌رسانی در حمل‌ونقل شهری طراحی شده و می‎توانند بدون راننده انسانی از طریق الگوریتم‎های پیشرفته مبتنی بر زبان برنامه ‎نویسی پایتون و سایر زبان برنامه‌نویسی‎ها و داده‎های نقشه‎های با دقت بالا حرکت کنند. در پایان سال جاری میلادی، خودران‌سرویس‎هایی مانند «Waymo one»، « Baidu Apollo Go» و «WeRide» در شهرهای متعدد جهان در حالت آزمایشی یا تجاری قرار می‎گیرند.

این کمپانی‎ها در حال گسترش به اروپا، خاورمیانه و آسیا هستند و تا سال ۲۰۳۰ ده‎ها هزار خودرو را در ناوگان خود خواهند داشت. به‌عنوان مثال قرار است اوبر با مشارکت «Baidu Apollo Go» از ابتدای سال ۲۰۲۶ میلادی برنامه‎های آزمایشی ربوتاکسی را در شهرهای لندن و نیویورک راه‎اندازی کند که نشان‌دهنده افزایش پذیرش بین‎المللی این فناوری هوشمند است.

همچنین خودروهای شخصی با سطح ۳ و بالاتر در اولویت قرار گرفته‌اند. به عبارت دیگر بخش قابل توجهی از محصولات خودروسازان مطرح از ابتدای سال ۲۰۲۶ میلادی به‌بعد با قابلیت‎های سطوح بالا خودران به‌تولید خواهند رسید.

در کشور چین، دولت برای نخستین‌بار تولید خودروهای سطح ۳ را تصویب کرد که اجازه می‎دهد خودروهای تحت نظارت محدود انسانی در برخی شرایط رانندگی کنند. این مرحله، گامی مهم در رشد تولید انبوه خودروهای خودران است.

ناگفته نماند که کمپانی‎های صاحب‌سبک مانند ب‎ام‎و، مرسدس‎بنز، ولوو و آئودی در اروپا سیستم‎های «hand-off-driving» با استانداردهای بین‌المللی را توسعه داده‎اند که در بزرگراه‎ها به‌راننده اجازه می‎دهد تا بدون دست و چشم در جاده حرکت کنند (هرچند در شرایط مشخصی این مساله امکان‌پذیر است).

بخش بعدی توسعه این تکنولوژی ربات‎های تجاری و حمل‌ونقل سنگین است. علاوه‌بر خودروهای عمومی و شخصی، کمپانی‎های مطرح و دولت‎ها به‌دنبال توسعه ناوگان خودران برای جابه‎جایی بار و حمل‎ونقل تجاری سنگین هستند. در ایالات‌متحده برای نخستین‌بار پیشنهادهایی تنظیم شده که اجازه می‎دهد کامیون‎های سنگین خودران مانند تسلا سمِی در جاده‎ها تست و بررسی شوند. این مقوله می‎تواند صنعت حمل‌ونقل تجاری را متحول کند.

استانداردسازی محور ایمنی و پذیرش اجتماعی

یکی از مهم‎ترین پارامترها در توسعه خودروهای خودران، وجود استانداردها و قوانین ایمنی قابل اعتماد است. بدون چارچوب‎های استاندارد، خودروهای خودران هرگز نمی‎توانند به‌طور مطمئن در مسیر عمومی حرکت کنند. بر این اساس ۴ موضوع در این بخش مطرح است؛

۱- استانداردهای «SAE» و تعریف سطوح که همان‌طور که در پیش‎تر ذکر شد، استاندارد «SAE J۳۰۱۶» تعاریف دقیق سطوح اتوماسیون را تنظیم کرده است و به‌عنوان مرجع نهایی و دقیق جهانی برای توسعه‌دهندگان، خودروسازان و قانون‎گذاران شناخته می‎شود. این استاندارد سبب می‎شود کمپانی‎های خودروساز، دولت‎ها و نهادهای بین‌المللی یک زبان مشترک برای تعریف ویژگی‎های فناوری و انتظارات ایمنی داشته باشند.

۲- استانداردهای امنیت سایبری و سازگاری با UN ECE که استاندارد سازگار با اروپا بوده و مخفف «United Nations Economic Commission for Europe» است که با کارگروه‎های خود بر توسعه قواعد اجرایی برای خودروهای خودران کار می‎کنند. این مهم با «Regulation R-۱۵۵» شناخته می‎شود که برای امنیت سایبری و سازگاری با الزامات بین‌المللی درباره ارتباطات و ایمنی داده در نظر گرفته شده است. در اتحادیه‌اروپا نیز تلاش‎ها برای به‎روزرسانی قوانین نوع خودرو و الزامات مربوط به‌سیستم‎های رانندگی خودکار ادامه دارد که در آینده نزدیک می‎تواند استانداردهای سخت‎تر و هماهنگ‎تری برای تولید و فروش خودروهای خودران ایجاد کنند.

۳- استانداردهای جدید در نورپردازی و ارتباط با انسان‎ها بوده که جالب است بدانید حتی استانداردهای نورپردازی خودروهای خودران در حال شکل‌گیری است. استاندارد «SAE J۳۱۳۴» به این منظور تبیین شده که خودرو در حالت خودران با انعکاس نور خاصی به‌نوعی وضعیت خود را به‌رانندگان دیگر و عابران‌پیاده اعلام کند تا در پناه این تکنولوژی، ارتباط انسانی با خودرو بهتر و ایمن‎تر شود.

۴-الزامات فنی و ایمنی ملی که یکی از سخت‎گیرانه‎ترین آن‌ها مربوط به آمریکا است. سازمان ملی ایمنی ترافیک بزرگراه ایالات‌متحده (NHTSA) در سال جاری میلادی پروژه‎ای چندساله را برای مدرن‌سازی استانداردهای ایمنی خودروها با هدف ادغام خودروهای خودران منتشر کرد.

این مهم شامل بررسی بیش از ۸۱ استاندارد ایمنی موجود برای انطباق با طراحی‎های نوین خودروهای خودران بوده و خواستار بازخورد عمومی صنعتی شده است. سازمان ملی ایمنی ترافیک بزرگراه ایالات‌متحده (NHTSA) علاوه‌بر این موضوع، قوانین ایالتی در آمریکا را توسعه داده که بیش از ۲۹ ایالت قوانین روشن درباره اجازه یا الزامات خودروهای خودران را مشخص کرده‎اند. این موارد نحوه تست، بیمه، ثبت و مسئولیت قانونی است.

قوانین و چارچوب‎های خودران

در این بخش ۳ قانون تبیین شده است.

۱-چارچوب قانونی در ایالات‌متحده که هنوز قانون فدرال واحدی برای خودروهای خودران ندارد و به‌جای آن مجموعه‎ای پیچیده از استانداردهای داوطلبانه و قوانین ایالتی وجود دارد. نهادهایی مانند «NHTSA» در این خصوص راهنمایی‎های ایمنی را ارائه داده‎اند، اما چارچوب الزام‌آور برای کاربرد عمومی سراسری تدوین نشده است. این وضعیت باعث نگرانی‎هایی برای توسعه‌دهندگان، خودروسازان و مصرف‌کنندگان شده است. زیرا قوانین مختلف ایالتی می‎توانند مشمولیت حقوقی و مسئولیت ایمنی را پیچیده کنند.

۲-قوانین در اتحادیه‌اروپا و «UNECE» در این خصوص به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که با استانداردهای بین‌المللی هماهنگی حداکثری داشته باشد. این قوانین شامل الزامات نوع خودرو و مقررات مربوط به‌سیستم‎های کمکی پیشرفته راننده و اتوماسیون سطح بالاست که چارچوب‎های روشنی را برای تولیدکنندگان با هدف ورود به‌بازار تعیین می‌کند.

۳- قوانین در چین و آسیا نیز در این خصوص به‌گونه‌ای تنظیم شده که به‌عنوان مثال تولید خودروهای سطح ۳ خودران با تیراژ انبوه در کشور چین در دستور کار قرار گرفته و به‌نوعی این کشور از پیشتازان در تنظیم قوانین تطبیقی با فناوری‎های رانندگی خودکار است. این قوانین به خودروها اجازه می‎دهد بدون نظارت مستمر انسانی در برخی شرایط حرکت کنند و این مساله به‌خودی خود سبب بالا رفتن سرعت توسعه داخلی در این بخش می‌شود.