یادداشت- مجتبی بخشی‌پور، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی: لایحه بودجه، فقط یک سند مالی نیست، بودجه، آینه‌ کارآمدی دولت، عقلانیت مجلس و نسبت حاکمیت با واقعیت‌های کشور است.

هر سال، بودجه در هیاهوی ارقام گم می‌شود، اما مسئله واقعی، «جمع و تفریق» نیست، انتخاب مسیر است. اینکه کشور قرار است با کدام منطق اداره شود: منطق مُسکنِ مقطعی یا منطق توسعه‌ پایدار. رویکرد ما را پاسخ به ۴ سوال زیر مشخص می‌کند.

۱. مسئله اصلی بودجه ۱۴۰۴ چیست؟

کمبود منابع واقعیت امروز بودجه ماست اما اگر این موضوع را مسئله اصلی بودجه بدانیم، نمی‌توانیم بودجه را با رویکرد توسعه‌محور طراحی کنیم. بنابراین هر چند با کمبود منابع مواجه‌ایم اما مسئله امروز ما، صرفاً کمبود منابع نیست؛ مسئله، اتلاف منابع در سیاست‌گذاری و اولویت‌گذاری نادرست است.

وقتی پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام، سال به سال در بودجه تکرار می‌شوند؛ وقتی مسکن، راه، آب و زیرساخت‌های حیاتی قربانی هزینه‌های جاری فربه می‌شوند؛ وقتی استان‌ها به «ردیف» تقلیل می‌یابند و نه «مسیر توسعه»؛ باید شجاعانه گفت: مشکل، سیاسی‌کاری و عدم اولویت‌گذاری درست در بودجه است.

۲. بودجه؛ ردیف‌محور یا مسئله‌محور؟

بودجه‌ کارآمد، بر پایه سه اصل شکل می‌گیرد:

• پروژه‌محوری واقعی (نه فهرست آرزوها)
• اولویت‌بندی عمرانی بر اساس اثرات اجتماعی
• پیوست اجرا و زمان‌بندی قابل نظارت

مجلس اگر می‌خواهد پاسخگو باشد، باید از خود بپرسد: کدام پروژه، کدام مشکل را، در کدام بازه، با چه شاخصی حل می‌کند؟ بودجه‌ای که نتوان آن را پایش کرد، در بهترین حالت خوش‌نیت و در بدترین حالت، پرهزینه است.

۳. جایگاه عدالت در بودجه؟

عدالت، توزیع یکنواخت فقر نیست؛ عدالت، اصلاح شکاف‌های تاریخی توسعه است. استان‌های مرزی و کمتر برخوردار، نیازمند «سهم بیشتر از توجه» هستند، نه سهم مساوی از بی‌تفاوتی. کرمانشاه، ایلام، سیستان، خوزستان و ده‌ها منطقه دیگر، با دیدگاه‌های کوتاه‌مدت و توزیعی ساخته نمی‌شوند، نیاز به تصمیم‌های بلندمدت و پایدار دارند.

۴. نقش مجلس چیست؟ اصلاح منطقی یا تقابل؟

مجلس قرار نیست بودجه را زمین بزند؛ یا انسجام آن را بهم بریزد. قرار است آن را قابل اجرا، قابل دفاع و قابل نظارت کند. نقد بدون عدد، دعواست و عدد بدون منطق، فریب است. بودجه خوب، حاصل گفتگوی فنی دولت و مجلس است، نه مسابقه‌ شعار.

جمع‌بندی

امروز، کشور بیش از هر چیز به بودجه‌ای نیاز دارد که:

• توسعه‌محور باشد، نه هزینه‌محور
• واقع‌بینانه باشد، نه تبلیغاتی
• و شجاعانه باشد، نه محافظه‌کارانه

اگر مجلس بتواند این مسیر را باز کند، بودجه از یک نزاع سالانه، به یک قرارداد ملی برای پیشرفت تبدیل خواهد شد و با توجه به رویکرد دولت و مجلس که هر دو بر محور عقلانیت و منافع ملی سامان یافته‌اند؛ دستیابی به یک بودجه توسعه‌محور، واقع‌بینانه و شجاعانه در دسترس است.