بهمن باینگانی در گفت‌وگو با ایسنا، شب یلدا را از منظر جامعه‌شناختی، عاملی کلیدی در تقویت هویت ملی و انسجام اجتماعی ایرانیان دانست و اظهار کرد: این سنت دیرینه همچون یک منبع مشترک فرهنگی عمل می‌کند که با ایجاد مشارکت و اعتماد متقابل، هویت جمعی افراد را تقویت می‌نماید.

وی  با توضیح اینکه یلدا با تبدیل بخشی از فرهنگ بومی به ثروت مشترک پایدار، در مقابل فردگرایی افراطی مقاومت نشان می‌دهد، گفت: تکرار سالانه و دورهمی‌های داوطلبانه این آیین، سرمایه اجتماعی و هنجارهای مشترکی مانند تکریم دیگری و احترام به محیط زیست را بازتولید می‌کند.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه یلدا تنوع فرهنگی را در قالب یک هویت جمعی می‌گنجاند و زمینه گفت‌وگو و همکاری‌های گروهی را فراهم می‌سازد، تصریح کرد: این آیین با حفظ هسته مشترک خود مانند سفره و نمادهای یکسان، و همچنین انعطاف در پذیرش عناصر بومی، پیوندهای فرهنگی و خانوادگی را در جامعه متنوع ایران حفظ می‌کند.

باینگانی در ادامه با اشاره به تأثیر یلدا بر تقویت نهاد خانواده گفت: در سطح خرد، این آیین نهاد خانواده را تقویت کرده و با انتقال سینه‌به‌سینه تاریخ شفاهی، منابع عاطفی و فرهنگی را حفظ می‌کند. همچنین یلدا با نمادهای طبیعی خود مانند میوه‌های فصلی، پیوند انسان با محیط زیست را احیا می‌نماید.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به چالش‌های فراروی این آیین اشاره و خاطرنشان کرد: گسترش فضای مجازی ماهیت دورهمی‌های یلدا را از ارتباطات واقعی به سمت فعالیت‌های انفرادی سوق داده و در بسیاری موارد، تعاملات اصیل چهره‌به‌چهره و انتقال عاطفه را به تعاملات پشت صفحه نمایش تبدیل کرده است. در این فضا، معانی فرهنگی اصیل یلدا مانند صله‌رحم و همدلی، گاه در رقابت برای جلب توجه، کم‌رنگ می‌شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه گلستان، تجاری‌سازی آیین‌ها را از دیگر تهدیدها عنوان کرد و گفت: ترویج الگوهای مصرفی و فرم‌های استاندارد، می‌تواند تنوع محلی و خودانگیختگی یلدا را کاهش دهد.

وی در ادامه با ارائه راهکارهایی برای حفظ و تقویت این آیین در جهان معاصر گفت: برای جلوگیری از کم‌رنگ شدن سنت‌های خانوادگی، می‌توان شب یلدا را با تلفیق خلاقانه فناوری و معنای اصیل آن برای نسل دیجیتال جذاب‌تر کرد. فعالیت‌های تعاملی مانند مسابقات آنلاین با هشتگ‌های یلدایی، قصه‌گویی نمادین در فضای مجازی و دورهمی‌های ترکیبی (حضور فیزیکی و ارتباط زنده تصویری) می‌توانند فضایی پویا ایجاد کنند.

باینگانی با تاکید اینکه فناوری باید برای تعمیق ارتباطات انسانی به کار رود، نه جایگزین آن شود، گفت: تأکید بر جنبه‌های معنوی و زیست‌محیطی یلدا، ثبت دیجیتال خاطرات بین‌نسلی و توجه به هدایای نمادین شخصی‌سازی‌شده، می‌تواند این آیین را به تجربه‌ای جمعی و ماندگار برای نسل جدید تبدیل کند.

این جامعه‌شناس در پایان با اشاره به نقش یلدا در مقابله با بحران‌های هویتی و انزوای اجتماعی عصر مدرن، اظهار کرد: از منظر جامعه‌شناختی، یلدا با گردآوری افراد حول نمادهای مشترک، احساس تعلق جمعی را بازتولید کرده و هنجارها را منتقل می‌کند. در برابر فردگرایی مدرنیته، یلدا به عنوان یک ضربه‌گیر اجتماعی عمل کرده و ارتباطات عاطفی و شبکه‌های حمایتی را تجدید می‌نماید.

باینگانی در پایان تصریح کرد: کارکردهای آشکار و پنهان این آیین، هم به نیازهای عاطفی پاسخ می‌دهد و هم انسجام ساختاری را حفظ می‌کند. یلدا با تقویت پیوندهای خانوادگی، سرمایه اجتماعی را افزایش داده و به بقای فرهنگی و تعادل اجتماعی کمک می‌کند.

انتهای پیام