به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «سرمایه جوانمردی در دوران میانه» اثری پژوهشی از سید علیرضا حسینی بهشتی،استاد علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس است که به جنبه‌های جامعه‌شناختی فتوت (جوانمردی) و سرمایه‌های اجتماعی ایران در دوران میانه می‌پردازد.‌

نگارنده در این اثر به بررسی سرمایه اجتماعی و تأثیر آداب و عادات اخلاقی بر آن در جوامع مختلف تاریخی می‌پردازد. در دوران میانه، جوامع غربی و اسلامی هر دو دارای تشکل‌های مردمی بودند که پیوندهای درونی قوی داشتند. اما سؤال این است که چرا برخی از این تشکل‌ها توانستند روابط اجتماعی گسترده‌تری با دیگر بخش‌های جامعه برقرار کنند، در حالی که برخی دیگر از این توانایی بی‌بهره بودند؟ اختلاف در قواعد اخلاقی و اجتماعی ممکن است یکی از دلایل اصلی این تفاوت باشد. در جوامع غربی، منظومه‌های اخلاقی مبتنی بر فردگرایی و تعامل اجتماعی گسترده‌تر بودند، در حالی که در جوامع اسلامی، ارزش‌های جمع‌گرایانه و پیوندهای خانوادگی و قبیله‌ای نقش بیشتری داشتند. این تفاوت‌ها بر نحوه شکل‌گیری سرمایه اجتماعی تأثیر گذاشته و پیامدهای متفاوتی در هر دو حوزه فرهنگی ایجاد کرده است.

با ورود فرهنگ تجدد، که ارزش‌های جدیدی را به همراه داشت، این دو حوزه تمدنی از یکدیگر فاصله گرفتند. فرهنگ تجدد با تأکید بر فردگرایی، عقلانیت و پیشرفت علمی، ساختارهای اجتماعی سنتی را تغییر داد و باعث شد که جوامع غربی و اسلامی مسیرهای متفاوتی را در پیش بگیرند. کتاب با بررسی منابع تاریخی و متون ادبی، شبکه‌های همیاری اجتماعی دوران میانه را کاوش می‌کند و به پیوندهای مستحکم جماعت‌ها در تاریخ ایران توجه دارد، با تمرکز بر جوانمردی به عنوان سرمایه اجتماعی. این اثر بخشی از مجموعه‌ای درباره همزیستی، اتحاد و افتراق است.‌

پشت جلد کتاب می‌خوانیم: با مطالعه منابع تاریخی و متون ادبی که ما را در شناخت اجتماعات دوران میانه یاری می‌دهند، تصویری شگفت‌انگیز از شبکه‌های همیاری اجتماعی به دست می‌آید که چه در غرب مسیحی و چه در شرق، اسلامی با تکیه بر آداب اخلاقی و سنن آن جوامع شکل گرفته بودند. جوانمردانِ شمشیر (در غرب شوالیه‌ها و در شرق عیاران)، جوانمردان عبادتگاه (در غرب دیرنشینان و در شرق اهالی خانقاه‌ها) و جوانمردان اصناف (در غرب اتحادیه‌های پیشه‌وران و بازرگانان و در شرق اصناف و انجمن‌های فتوت). این شبکه‌های همیاری غالباً مستقل از حکومت‌ها فعالیت داشته اند و شاید به یُمن وجود آنها بوده که با تداول قدرت و رفت و آمد سلسله‌های پادشاهان و امیران و جابجایی کانون‌های قدرت سیاسی، انسجام و موجودیت جوامع کمتر دچار خلل می‌شد.

سید علیرضا حسینی بهشتی، پژوهشگر حوزه اندیشه سیاسی و تاریخ ایران است. کتاب «سرمایه جوانمردی در دوران میانه» در ۲۸۴ صفحه توسط انتشارات روزنه منتشر شده است.