به گزارش خبرگزاری مهر، در روزی که به ابتکار جمهوری اسلامی ایران و با تصویب قاطع مجمع عمومی سازمان ملل متحد، «روز جهانی عاری از خشونت و افراطی‌گری» نام‌گرفته است، جهان یک‌بار دیگر به تأمل در باب یکی از ویرانگرترین چالش‌های حیات جمعی خود فراخوانده می‌شود.

این روز، که ریشه در پیشنهاد ایران در شصت و هشتمین اجلاس مجمع عمومی در سال ۲۰۱۳ دارد، تنها یک مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه نماد یک اراده‌ی جمعی و اعترافی جهانی به عمق فاجعه‌ای است که آرامش و امنیّت نوع بشر را نشانه رفته است. خشونت، این پدیده‌ی کهن و متجّدد، امروزه چهره‌های متنّوع و پیچیده‌ای به خود گرفته که درک و مبارزه با آن را مستلزم نگاهی جامع و چندبعدی می‌سازد.

پدیده خشونت و افراطی‌گری

خشونت مدرن، دیگر صرفاً مشت و اسلحه و درگیری فیزیکی نیست. این پدیده اکنون در لایه‌های گوناگون حیات فردی و اجتماعی نفوذ کرده و خود را در قالب‌هایی نشان می‌دهد که گاه مرئی و گاه کاملاً نامرئی هستند.

خشونت و افراطی‌گری آشکار: تروریسم و ناامنی گسترده

این شکل از خشونت، نمایان‌ترین و خشن‌ترین چهره خود را به نمایش می‌گذارد. گروه‌های تروریستی با القای حس بی‌عدالتی، به تخریب زیرساخت‌های صلح و امنیّت بین‌المللی می‌پردازند. این اقدامات نه‌تنها امنیّت ملّی کشورها را هدف قرار می‌دهد، بلکه منجر به بحران‌های عمیق انسانی مانند آوارگی اجباری میلیون‌ها انسان و کشتار غیرنظامیان می‌شود.

خشونت ساختاری: تحریم

فراتر از خشونت مسلحانه، اشکال پیچیده‌تری از خشونت وجود دارند که در ساختار روابط بین‌الملل و سیاست‌گذاری‌های کلان ریشه دوانده‌اند. این «خشونت سرد» ممکن است فوری و خونین نباشد، اما تأثیراتی عمیقاً مخّرب و طولانی‌مدّت بر زندگی ملّت‌ها بر جای می‌گذارد.

تحریم‌های یکجانبه و غیرانسانی: تحریم‌هایی که باهدف تحت‌فشار قرار دادن ملّت‌ها اعمال می‌شوند، نقض صریح حقوق بشر هستند. این سیاست‌ها دسترسی به غذا، دارو، تجهیزات پزشکی و دیگر نیازهای اولیه را محدود کرده و رنج گسترده‌ای را به‌ویژه بر اقشار آسیب‌پذیر جامعه تحمیل می‌کنند.

خشونت فرهنگی-اجتماعی: تبعیض، نفرت پراکنی و خشونت دیجیتال

خشونت می‌تواند در بستر فرهنگ و جامعه نیز رشد کند و کرامت انسانی را خدشه‌دار سازد.

طبق اسناد سازمان ملل، اقدامات متعددی از خشونت و عدم مدارا بر اساس دین یا باور علیه افراد و جوامع مذهبی در جهان رخ می‌دهد. این خشونت‌ها که گاه ماهیتی بین‌المللی و سازمان‌یافته پیدا می‌کنند، علیه اماکن مذهبی، عبادتگاه‌ها و افراد اعمال می‌شود و صلح اجتماعی را تهدید می‌کند.

خشونت سایبری و دیجیتال: فضای مجازی به عرصه جدیدی برای آزار، اذیّت، تهدید و انتشار اخبار جعلی تبدیل‌شده است. این شکل از خشونت مرزهای فیزیکی را درنوردیده و می‌تواند تأثیری مخّرب بر روان و امنیّت افراد، به‌ویژه زنان و دختران، داشته باشد. سازمان ملل نیز در سال ۲۰۲۵ بر مقابله با خشونت دیجیتال علیه زنان تأکید کرده است.

تبعیض و محرومیت سیستماتیک: نژادپرستی، تبعیض جنسیتی، محرومیت از دسترسی عادلانه به فرصت‌ها و منابع، همگی اشکالی از خشونت ساختاری هستند که کرامت ذاتی انسان را نقض کرده و بستر نارضایتی و ناامنی را فراهم می‌آورند.

ریشه‌های اقتصادی-اجتماعی خشونت‌طلبی

تجربه بین‌المللی و تحلیل‌های کارشناسی نشان می‌دهد که خشونت اغلب در بستر نابرابری و محرومیت رشد می‌کند. فقر گسترده، بیکاری مزمن، نبود امید به آینده، احساس تبعیض و محرومیت از عدالت، ازجمله عوامل مهمی هستند که افراد و جوامع را به سمت خشونت و پذیرش گفتمان‌های افراطی سوق می‌دهند.

فراسوی شعار، به‌سوی تعهدی جمعی

هجدهم دسامبر، روز جهانی عاری از خشونت و افراطی‌گری، تنها یادآور آرمانی دور نیست؛ بلکه آیینه‌ای است که جهان باید خود را در آن بنگرد. این روز ما را به تأملی عمیق و بی‌طرفانه فرامی‌خواند: آیا جامعه جهانی در عمل، همان‌گونه که در شعار ادعا می‌کند، با خشونت در همه اشکال آن مخالف است؟ آیا می‌توان سخن از حقوق بشر گفت، اما در برابر خشونت مبتنی بر باور و هویت سکوت اختیار کرد؟

جمهوری اسلامی ایران، با تکیه‌بر میراث غنی فرهنگی و دینی که بر کرامت انسان، عدالت، رحمت و همزیستی مسالمت‌آمیز تأکید دارد، همواره خواستار شکل‌گیری یک همکاری صادقانه و عادلانه بین‌المللی برای ریشه‌کن کردن این بلای جهانی بوده است. این آرمان بزرگ، زمانی محقّق خواهد شد که دولت‌ها به‌جای رقابت‌های ویرانگر، بر محور منافع مشترک بشری با یکدیگر همکاری و هماهنگی کنند و ریشه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خشونت را به‌طور جمعی بخشکانند.

امروز، روز تجدید پیمان است. پیمانی برای ایستادگی در برابر خشونت، در هرکجا و در هر شکل آن. بیاییم این روز را نه به‌عنوان نقطه پایانی، که آغازی بر تعهدی راسخ و عملی بدانیم؛ تعهدی که در آن، کرامت هر انسان، فارغ از نژاد، مذهب، ملیت و مرز، محور تمامی اندیشه‌ها و اقدامات ما برای ساختن جهانی امن‌تر و عادلانه‌تر قرار گیرد.