حامد پیشوایی تولیدکننده صنعت اسباب بازی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به وضعیت این صنعت گفت: ما نیازی به حمایت نداریم، فقط کافی است مانعی سر راه‌مان قرار ندهند و کاری به کار ما نداشته باشند. در سه هفته گذشته، مواد اولیه دچار نوسان ۸۰ درصدی شده است. این نوسانات ارزی ناشی از سیاست‌های دولت است. به خصوص در صنایع مرتبط با سلولز مانند کاغذ و مقوا که خارج از ایران تولید می‌شوند یا نهایتاً وابستگی به خارج از کشور دارند.

وی افزود: همین سیاست‌ها بلای جان تولیدکننده‌ها شده‌اند. وقتی در تمام ابعاد صنعتی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی وضعیت به چنین شکلی درآمده، نمی‌توان آن را تنها به مدیریت ضعیف نسبت داد، بلکه ساختار معیوب آن علت اصلی است. این ساختار به گونه‌ای عمل کرده که کشور تقریباً در همه شاخص‌های مهم در انتهای جدول قرار گرفته است.

این تولیدکننده گفت: مشکل بزرگ این است که به جای حل مسائل اساسی، سیاست‌گذاران سراغ مسکن‌های موقتی و سطحی می‌روند. اوضاع کنونی نشان می‌دهد که همه‌چیز به‌نوعی بحرانی شده و راهکار ارائه‌شده برای هر مشکل، نهایتاً یکی دیگر را ایجاد یا تشدید می‌کند. مثلاً واردات محدود می‌شود تا تولید داخل تقویت شود، در صورتی که ساختار تولید داخلی خودش به شدت آسیب‌دیده است.

ضعف در مدیریت منابع یا برنامه‌ریزی وجود دارد

وی یادآور شد: در صنایع مختلف، از اسباب‌بازی گرفته تا خودروسازی، وقتی مشکلات بنیادی مثل فساد سیستماتیک، ضعف در مدیریت منابع یا برنامه‌ریزی ضعیف وجود دارد، تغییرات جزئی راه به جایی نمی‌برد. باید ساختار کلی اقتصاد اصلاح شود، رابطه سالم با جهان برقرار شود و سیاست‌های منطقی اتخاذ شود که رقابت‌پذیری ایجاد کند. از طرفی حتی در شرایطی که مواد اولیه در داخل کشور تولید می‌شود، قیمت‌گذاری دستوری و فروش آن با نرخ جهانی (درحالی‌که دلار چند برابر شده) تولیدکننده داخلی را در شرایط نابرابر با رقبا قرار داده است. این در حالی است که بسیاری از نیازهای زیرساختی مانند انرژی و نیروی انسانی نیز به شدت دچار بحران هستند. کمبود انرژی در تابستان و زمستان و مهاجرت گسترده قشر تحصیل‌کرده باعث شده نیروی کار متخصص به شدت کاهش پیدا کند.

پیشوایی گفت: همه این مشکلات ریشه در سیستمی دارند که طی سال‌ها شکل گرفته و حالا اصلاحش نیازمند رویکردی جدی و زیربنایی است. تا وقتی مشکل اساسی ساختار حل نشود، راهکارهای موقتی فقط مشکل را به آینده‌ای نزدیک‌تر موکول خواهند کرد، بدون اینکه تغییری واقعی ایجاد کنند.

وی افزود: آدم‌های زیادی در گذر زمان مجبور شدند بین داشتن یک زندگی نسبتاً عادی در داخل ایران و رفتن به خارج از کشور تصمیم بگیرند. نتیجه این تصمیم‌ها، محرومیت جامعه ما از حضور انسان‌هایی با دانش، تجربه و قابلیت‌های بی‌نظیر بوده است. بسیاری از آن‌ها در صنایع گوناگون، حتی در حوزه‌های خاص مثل تولید اسباب‌بازی، نقش‌های چشمگیری ایفا می‌کردند. مهاجرت این افراد به تنهایی خسارتی عظیم است، چرا که جدای از سرمایه‌های مالی، خود آن‌ها به عنوان نیروی انسانی باارزش از دست رفته‌اند.

این تولیدکننده در پاسخ به این پرسش چه تعداد از این مهاجرت‌ها ناشی از تصمیمات نادرست سیاست‌گذاران بوده است؟ گفت: آدم‌هایی که شاید خودشان مستقیماً آسیب نبینند، اما خانواده‌ها، دوستان و باقی مردم در آینده در جامعه‌ای زندگی خواهند کرد که نتیجه این سیاست‌ها و تصمیمات غلط را لمس می‌کنند. عجیب است که آن‌ها به تأثیر بلندمدت کارهایشان بر بقیه افراد جامعه کمتر فکر می‌کنند. آیا داشتن یک زندگی شخصی مرفه و ایزوله، جدا از گستره محیط اطراف، می‌تواند خوشبختی بیاورد؛ شاید آن‌ها بتوانند دور زندگی خود حصاری بکشند، خانه‌های لوکس داشته باشند، ماشین‌های گران‌قیمت سوار شوند، اما آیا این کافی است؟ صبح که از خانه بیرون می‌آیند، اگر همه، جز خودشان، با دشواری و امکانات پایین زندگی کنند، چگونه می‌توان از خوشبختی صحبت کرد؟ اینکه ماشین‌های باکیفیت نادر باشند و خودروهای قدیمی نقص‌های جدی داشته باشند، حتی خوشبخت‌ترین افراد هم نمی‌توانند از خطرات گسترده آن مانند تصادفات یا آلودگی هوا فرار کنند.

وی خاطرنشان کرد: واقعیت این است که خوشبختی یک جامعه پدیده‌ای جمعی است؛ نه صرفاً فردی. هر اندازه هم که ثروت جمع‌آوری شود، تا وقتی که رفاه به شکل کلی فراگیر نشود، این سرمایه فردی هم بی‌اثر خواهد بود. اگر مسئولانی که مثل ما شاهد این شرایط هستند اندکی از آینده‌اندیشی برخوردار بودند، شاید رفتارها و سیاست‌های خردمندانه‌تری اتخاذ می‌کردند. فهم این موضوع ساده است؛ هرچقدر هم که افراد بخورند و ببرند، در نهایت باید در همین کشور و در میان همین مردم همچنان زندگی کنند.

سیاست‌گذاری درست برای صنعت اسباب‌بازی در ایران، یک فرآیند طولانی مدت است

پیشوایی گفت: به عنوان یک تولیدکننده یا هر فردی که دغدغه دارد، مسئله اصلی یافتن راهکارهایی برای ایجاد تغییراتی مثبت است؛ تغییری که بتواند به کیفیت بهتر زندگی نه فقط برای یک عده خاص، بلکه برای همگان کمک کند.

وی افزود: سیاست‌گذاری درست برای صنعت اسباب‌بازی در ایران، یک فرآیند طولانی مدت است که باید از آموزش و پرورش شروع شود. از بچه ۴ تا ۵ ساله در مهدکودک، با این پیام که منافع جمعی بر منافع فردی اولویت دارد. اما وقتی به ساختار تصمیم‌گیری می‌رسیم، می‌بینیم حلقه‌های مافیایی تصمیم‌ساز، هر کدام منافع شخصی و جناحی خودشان را دنبال می‌کنند. حرف منطقی ما به جایی نمی‌رسد.

این تولیدکننده گفت: ما به عنوان یک تولیدکننده، یک زمین صنعتی را از طریق مزایده دولتی خریدیم. به خاطر جنگ ۱۲ روزه اخیر و شرایط سخت اقتصادی، نتوانستیم اقساط را به موقع بدهیم. نتیجه این شد که روی زمین ۳ میلیاردی که بخشی از قسط آن را پرداخت کرده بودیم، ۷۰۰ میلیون تومان جریمه شدیم. گفتند جنگ شده مشکلات خودتان است. در نهایت با تمام بدبختی جریمه را پرداخت کردیم.

وی یادآور شد: در تمام دنیا، بخش آموزشی اسباب‌بازی (Edutainment) معمولاً معاف از مالیات است، مثل کتاب. در ایران اما صنعت اسباب‌بازی حتی به عنوان یک صنف مستقل در سازمان اصناف تعریف نشده است. بعد از سال‌ها صنعت اسباب بازی زیرمجموعه اتحادیه خرازی است. ما تنها یک انجمن داریم که نهاد رسمی و تصمیم‌گیر نیست.

پیشوایی گفت: امسال در نمایشگاه بین‌المللی ایران اکسپو، به عنوان تنها تولیدکننده اسباب‌بازی حاضر بودم. با خریداران خارجی از عمان، قطر، عراق و… مذاکرات جدی کردیم، به قیمت و شرایط توافق رسیدیم. اما وقتی پای پرداخت می‌رسد، همه چیز بخاطر نوسانات ارزی (مثلاً دلار ۳۰ هزار تومانی) و بهانه‌هایی مثل «اوضاع جنگ» لغو می‌شود. این همه هزینه برای چه؟ تمام زحمات ما «پنبه» می‌شود.

صنعت اسباب‌بازی حمایت نمی‌شود

وی خاطرنشان کرد: در ترکیه ۵ سال پیش با سیاست هوشمندانه‌ای مواجه شدیم؛ واردات از همه جا آزاد، اما برای حمایت از تولید داخلی، روی کالاهای وارداتی حقوق گمرکی بر اساس وزن (کیلویی ۷ دلار) گذاشتند. نتیجه این شد که امروز صنعت اسباب‌بازی ترکیه رشد جهشی داشته و در حال صادرات است. در ایران اما، گمرک بر اساس ارزش اظهارشده (که معمولاً بسیار پایین می‌آورند) درصدی می‌گیرد. مثلاً برای یک محموله ۵۰۰ هزار دلاری، ممکن است تنها ۱۵۰۰ دلار مالیات بدهید که آن هم با دلار رسمی حساب می‌شود. از طرفی، دولت چین به صادرکنندگان خود بونوس و جوایز صادراتی می‌دهد، طوری که قیمت تمام‌شده یک اسباب‌بازی چینی در ایران، گاهی از قیمت آن در خود چین هم کمتر می‌شود! حتی هزینه حمل بعد از کرونا از ۸۰۰۰ دلار به ۲۵۰۰ دلار کاهش داده شد. شما در این شرایط چگونه می‌خواهید با قاچاق و واردات یارانه‌ای رقابت کنید؟

این تولیدکننده گفت: صنعت اسباب‌بازی در ایران نه تنها حمایت نمی‌شود، بلکه زیر سه فشارِ طاقت‌فرسا له شده است؛ قوانین داخلی ناپایدار و رانتی که تولید را جریمه می‌کند. واردات قاچاق و یارانه‌ای که با قیمتی ناعادلانه بازار را اشباع کرده است. بی‌ثباتی کلان اقتصادی که هرگونه برنامه‌ریزی صادراتی را نابود می‌کند.

پیشوایی گفت: راه نجات، یک اتحادیه صنفی قدرتمند و مستقل است که بتواند یک سند راهبردی ملی تهیه کند و برای قوانین پایدار حمایت از تولید واقعی (مثل معافیت مالیاتی بخش آموزشی، تعرفه‌های هوشمند گمرکی و مبارزه جدی با قاچاق) مذاکره کند. بدون این وحدت و بدون یک چشم‌انداز بلندمدت، صحبت از تولید ملی در این صنعت بیشتر به یک شوخی تلخ شبیه است.