به گزارش سلامت نیوز به نقل از verywellmind، اگر کسی شما را به «منفعل ـ پرخاشگر بودن» متهم کرده است، طبیعی است که سردرگم شوید و بخواهید بدانید این رفتار دقیقاً به چه معناست و چگونه می‌توان آن را اصلاح کرد. پرخاشگری منفعلانه یکی از الگوهای ناسالم ارتباطی است که می‌تواند به‌مرور به روابط فردی، خانوادگی و کاری آسیب بزند.

در ادامه، با نشانه‌ها، دلایل و راهکارهای کاهش رفتار منفعل ـ پرخاشگر آشنا می‌شوید.

رفتار منفعل ـ پرخاشگر چیست؟

پرخاشگری منفعلانه زمانی رخ می‌دهد که فرد خشم، نارضایتی یا مخالفت خود را به‌طور غیرمستقیم نشان می‌دهد، نه به شکل شفاف و صریح. در این حالت، فرد از رویارویی مستقیم اجتناب می‌کند اما احساسات منفی خود را به شکل‌های پنهان بروز می‌دهد.

نمونه‌هایی از رفتار منفعل ـ پرخاشگر

به گفته متخصصان، این رفتارها می‌توانند نشانه پرخاشگری منفعلانه باشند:

• انتظارات پنهان: خواسته‌های خود را بیان نمی‌کنید، اما وقتی برآورده نمی‌شوند ناراحت یا خشمگین می‌شوید.

• گفتن یک چیز و منظور داشتن چیز دیگر: تعریف ظاهری با لحن طعنه‌آمیز یا شوخی‌هایی که در واقع توهین‌آمیزند.

• رفتار بی‌صدا (Silent Treatment): نادیده گرفتن، جواب ندادن به تماس یا پیام، حذف فرد از جمع‌ها یا اجتناب از تماس چشمی.

• ابراز احساسات غیرکلامی: چشم‌غره رفتن، پوزخند، آه کشیدن، خرخر کردن یا نشان دادن نارضایتی بدون حرف زدن.

• خجالت‌زده کردن دیگران: پرسیدن سؤال‌های ناراحت‌کننده در جمع، افشای مسائل شخصی یا غیبت کردن.

• کارشکنی پنهان: تظاهر به حمایت، اما در باطن آرزوی شکست یا تلاش برای خرابکاری.

• به تعویق انداختن عمدی: دیر انجام دادن کارها، وانمود کردن به فراموشی یا معطل نگه داشتن دیگران.

• هدیه با نیت پنهان: هدیه دادن برای تغییر دادن فرد، نه خوشحال کردن او.

• تعریف‌های نیش‌دار: تعریف‌هایی که در ظاهر مثبت‌اند اما در باطن توهین‌آمیزند.

یک نکته جالب تاریخی

اصطلاح «منفعل ـ پرخاشگر» نخستین‌بار در جنگ جهانی دوم برای توصیف سربازانی به کار رفت که از اجرای دستورات سرپیچی می‌کردند، اما به‌طور مستقیم مخالفت نشان نمی‌دادند.

ویژگی‌های افراد منفعل ـ پرخاشگر

این افراد معمولاً:

• انتظار دارند دیگران خواسته‌هایشان را حدس بزنند

• از درگیری مستقیم اجتناب می‌کنند

• ارتباط شفاف ندارند

• تمایل به کنترل دیگران دارند

• اشتباه خود را به‌سختی می‌پذیرند

• دنیا را «ما در برابر آنها» می‌بینند

در مقابل، افراد ارتباط‌گر مستقیم:

• خواسته‌های خود را واضح بیان می‌کنند

• می‌پذیرند همیشه همه‌چیز مطابق میلشان پیش نمی‌رود

• احساس ناراحتی را صریح بیان می‌کنند

• ارتباطی صادقانه و قاطع دارند

• به دیدگاه دیگران احترام می‌گذارند

چرا برخی افراد منفعل ـ پرخاشگر می‌شوند؟

دلایل احتمالی شامل موارد زیر است:

• عوامل فرهنگی: در برخی فرهنگ‌ها، رویارویی مستقیم بی‌ادبانه تلقی می‌شود.

• تجربیات کودکی: بزرگ شدن در خانواده‌هایی که ابراز مخالفت خطرناک یا ممنوع بوده است.

• ترس از طرد شدن: بیان غیرمستقیم خواسته‌ها آسیب‌پذیری کمتری ایجاد می‌کند.

• انتظارات غیرواقعی از عشق: تصور اینکه «اگر دوستم داشته باشد، خودش باید بفهمد چه می‌خواهم».

اختلال شخصیت منفعل ـ پرخاشگر

در برخی موارد، این الگو می‌تواند به اختلال شخصیت منفعل ـ پرخاشگر (PAPD) مرتبط باشد؛ هرچند این تشخیص دیگر به‌طور رسمی در DSM-5 ذکر نمی‌شود، اما متخصصان همچنان از این مفهوم استفاده می‌کنند.

چگونه کمتر منفعل ـ پرخاشگر باشیم؟

راهکارهای مؤثر شامل:

1. افزایش خودآگاهی

به افکار، احساسات و رفتارهای خود توجه کنید و الگوهای منفعلانه را بشناسید.

2. خواسته‌های خود را صریح بیان کنید

درخواست کردن شانس رسیدن به خواسته را افزایش می‌دهد، حتی اگر پاسخ «نه» باشد.

3. تقویت مهارت‌های ارتباطی

یادگیری ارتباط قاطعانه، صادقانه و محترمانه ضروری است.

4. خشم را سالم ابراز کنید

به‌جای طعنه و سکوت، احساسات خود را با کلمات مناسب بیان کنید.

5. همدلی با دیگران

سعی کنید موقعیت را از دید طرف مقابل ببینید.

6. رها کردن کنترل افراطی

همه‌چیز قابل کنترل نیست؛ یاد بگیرید چه چیزهایی را رها کنید.

7. ساختن شبکه حمایتی سالم

با افراد صریح و سالم در ارتباط باشید و از روابط ناسالم فاصله بگیرید.

مزایای ترک رفتار منفعل ـ پرخاشگر

• روابط سالم‌تر و شفاف‌تر

• کاهش تنش و درام در زندگی

• رضایت بیشتر از زندگی

• افزایش اعتماد به نفس و احساس کنترل شخصی

پرسش‌های متداول

آیا فرد منفعل ـ پرخاشگر می‌تواند تغییر کند؟
بله، با خودآگاهی، تمرین و گاهی کمک تخصصی، تغییر کاملاً ممکن است.

آیا پرخاشگری منفعلانه سمی است؟
بله، این رفتار در بلندمدت به روابط آسیب می‌زند و راه سالمی برای بیان احساسات نیست.

پرخاشگری منفعلانه راهی ناسالم برای بیان خشم و نارضایتی است. اگر از چیزی ناراحت هستید، بهترین کار گفت‌وگوی شفاف، صادقانه و محترمانه است. این مهارت نه‌تنها روابط شما را بهبود می‌بخشد، بلکه کیفیت کلی زندگی‌تان را نیز بالاتر می‌برد.