احد وظیفه، روز سه‌شنبه ۲۵ آذر، در نشست علمی پژوهشی کاهش مخاطرات تغیرات اقلیمی در تبریز با بیان اینکه تغییر اقلیم به مسئله‌ای جهانی تبدیل شده است، گفت: ایران سرزمینی است که سابقه‌ای طولانی در مواجهه با خشکسالی دارد و متوسط بارندگی آن حدود یک‌سوم تا یک‌چهارم میانگین جهانی است.

وی ادامه داد: هرچند در گذشته با شیوه‌هایی مانند قنات‌سازی تا حدی این کمبود جبران می‌شد، اما با پیشرفت فناوری، فشار بی‌محابایی بر محیط‌زیست و اقلیم وارد شده است. اقلیم ایران اساساً ظرفیت پذیرش چنین کلان‌شهرهایی را ندارد؛ به‌طور مثال تهران رودخانه دائمی ندارد که بتواند پاسخ‌گوی جمعیتی بالغ بر ۱۰ میلیون نفر باشد.

وی با اشاره به افزایش دما در آسیا گفت: دمای این قاره با سرعت قابل توجهی در حال افزایش است و به‌تبع آن میزان تبخیر نیز بالا رفته است. در سال‌های اخیر، گازهای گلخانه‌ای چند برابر شده و اثرات مخرب و بعضاً کشنده‌ای به‌دنبال داشته است. خشکسالی طی ۲۰ سال گذشته حدود ۲۵ درصد افزایش یافته و پیش‌بینی می‌شود طی ۱۰ سال آینده نیز ۱۰ درصد دیگر به آن افزوده شود.

وظیفه افزود: هم‌زمان، ذوب یخ‌های قطبی و افزایش سطح آب دریاها نیز در حال وقوع است. شاخص خشکی و توان تبخیر در خاورمیانه رو به افزایش است که نشان‌دهنده حرکت منطقه به‌سمت شرایط خشک‌تر است. مسئله فقط افزایش دما نیست، بلکه کاهش سامانه‌های بارش‌زا نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: آبان‌ماه گذشته در مقایسه با ۴۰ سال اخیر، بدترین آبان از نظر وضعیت آبی بوده است. با این روند افت منابع آب زیرزمینی، باید برای اسکان و تأمین نیازهای این حجم از جمعیت چاره‌اندیشی جدی صورت گیرد.

تأثیرگذاری تغییرات اقلیمی بر ساختارهای اقتصادی و زیست‌محیطی

محمدحسین حسن‌زاده، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی نیز در این جلسه با تأکید بر اینکه تغییرات اقلیمی و مخاطرات ناشی از آن موضوعی مربوط به آینده دور نیست، گفت: این پدیده امروز به‌صورت ملموس در زندگی روزمره مردم، به‌ویژه در حوزه منابع آب، کشاورزی و معیشت قابل مشاهده است و آثار آن به‌عنوان تغییراتی عینی و جاری، در حال تأثیرگذاری مستقیم بر ساختارهای اقتصادی و زیست‌محیطی است.

وی با اشاره به تداوم خشکسالی‌ها افزود: بی‌توجهی به این واقعیت یا تأخیر در تصمیم‌گیری، به‌معنای تحمیل هزینه‌های سنگین اقتصادی و زیست‌محیطی در آینده خواهد بود که در نهایت منجر به از دست رفتن آینده نسل جدید و عدم بازسازی‌ این موهبت الهی می‌شود.

وی تصریح کرد: تغییرات اقلیمی صرفاً یک مسئله زیست‌محیطی نیست، بلکه تمامی بخش‌ها از آب و انرژی گرفته تا شهرسازی، سلامت و امنیت غذایی را درگیر می‌کند. نادیده گرفتن ماهیت فرابخشی این بحران، موجب می‌شود راهکارها نیز ناقص و ناپایدار باشند. تجربه نشان داده است که اقدام‌های ناهماهنگ و تصمیم‌گیری‌های بخشی، حتی اگر با نیت مثبت انجام شوند، به نتایج پایدار منجر نشده‌اند.

حسن‌زاده با تأکید بر ضرورت تصمیم‌گیری یکپارچه در سطح ملی، گفت: لازم است شیوه نگرش و حکمرانی در کشور بازنگری شود، چراکه الگوهای فعلی پاسخ‌گوی شرایط جدید اقلیمی نیستند. باید از مدیریت واکنشی به سمت مدیریت پیشگیرانه حرکت کنیم، واقعیت‌های جدید را بپذیریم و مسیر توسعه را اصلاح کنیم تا در بلندمدت به توسعه‌ای پایدار و ایمن دست یابیم.

وی خاطرنشان کرد: استان‌ ما در خط مقدم این تهدیدات قرار دارد و تصمیمات مدیریتی نقش مستقیمی در میزان آسیب‌پذیری یا تاب‌آوری آن‌ خواهد داشت. باید با نگرشی فرا بخشی و جمعی، به ارائه راهکارهای مناسب با نتایج پایدار بپردازیم.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی با اشاره به شرایط خاص استان گفت: با توجه به کمبود منابع آب و وابستگی اقتصاد استان به کشاورزی، مواجهه با تغییرات اقلیمی یک تصمیم حیاتی است که می‌تواند به کاهش یا تشدید چالش‌های موجود منجر شود. ما در این سازمام صرفاً نقش نظارتی نداریم، بلکه وظیفه پایش علمی، هشداردهی به‌موقع، تقویت هماهنگی بین‌بخشی و صیانت از حقوق نسل‌های آینده را بر عهده داریم.

وی تأکید کرد: تغییرات اقلیمی واقعیت امروز ماست و یک انتخاب اختیاری نیست، بلکه ضرورتی اجتماعی و مدیریتی است. در صورت فقدان آینده‌نگری، هزینه‌ها سنگین و غیرقابل جبران خواهد بود. از این‌رو، صنایع آب‌بر و پرمصرف نباید در کانون برنامه‌های اصلی اقتصادی قرار گیرند. امید است که این نشست علمی، تاثیرات مثبتی در روند بهبود شرایط اقلیمی بگذارد.

تغییرات اقلیمی حاصل تصمیمات مدیریتی همه سازمان‌ها است

بهروز ساری‌صراف، استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز، نیز با بیان اینکه تغییرات اقلیمی حاصل تصمیمات مدیریتی همه سازمان‌ها است، گفت: اکنون تنها با تغییر رویکردهای مدیریتی و همکاری بین‌بخشی می‌توان این وضعیت را بهبود بخشید. انسان خود اقلیم‌ساز است و بخشی از اقلیم، محصول مستقیم رفتارها و تصمیمات ما است. ما با افزایش اراضی کشاورزی، رشد جمعیت و توسعه‌های ناپایدار، چرخه اقلیم را برهم زده‌ایم.

وی با اشاره به موضوع انرژی گفت: توانمندسازی و بازتوانی نیروگاه تبریز ضروری است و باید به‌طور دقیق محاسبه شود که کاهش مازوت‌سوزی چه میزان از آلایندگی را کم خواهد کرد. در صورتی که مازوت‌سوزی اجتناب‌ناپذیر باشد، پیشنهاد می‌شود این اقدام در فصل تابستان انجام شود تا با مکش بادهای شرقی، شدت آلودگی کاهش یابد و روند تحصیل دانش‌آموزان نیز دچار آسیب نشود. زمستان‌های گرم اخیر موجب کاهش ضخامت برف در کوهستان‌ها شده و این مسئله خود به تشدید بحران آب دامن می‌زند.

این استاد دانشگاه با اشاره به «شلاق‌های اقلیمی» گفت: تغییرات ناگهانی اقلیمی می‌تواند باعث افزایش یا کاهش دفعی ذخایر آب شود، پیش‌بینی‌های هواشناسی را دشوار کند و کشاورزی را مختل سازد. حداقل دماهای اقلیمی از دست رفته‌اند و اکنون در شرایطی نزدیک به بازگشت‌ناپذیری قرار داریم؛ شرایطی که در صورت عدم تغییر رویکردهای مدیریتی، آخرین زنجیره‌های اکوسیستم نیز از هم گسسته خواهند شد.

هر تغییری در رفتار و سبک زندگی ما، اقلیم را دستخوش تغییر می‌کند

دکتر علی‌اکبر رسولی، اقلیم‌شناس و پژوهشگر، نیز گفت: اقلیم صرفاً مجموعه‌ای از شاخص‌های هواشناسی نیست، بلکه ما نیز جزئی از اقلیم هستیم و هر تغییری در رفتار و سبک زندگی ما، اقلیم را نیز دستخوش تغییر می‌کند. در دانشگاه تبریز از داده‌ها و نرم‌افزارهای متعددی برای تحلیل اقلیم استفاده می‌شود و نتایج نشان می‌دهد منابع فشار پیرامون ایران یا تضعیف شده‌اند یا جابه‌جا شده‌اند. توده‌های هوایی که به شمال‌غرب کشور می‌رسند، بسیار ضعیف‌تر از گذشته شده‌اند.

وی با اشاره به وضعیت دریاچه ارومیه گفت: بارش‌های اخیر موجب افزایش نسبی ایستایی دریاچه شده، اما این میزان کافی نیست. در مرکز منطقه شمال‌غرب، پهنه‌ای کم‌بارش وجود دارد که دریاچه ارومیه نیز در همان محدوده قرار گرفته است. طی ۱۰ سال گذشته، میزان بارش در شمال دریاچه حدود ۳۰ درصد کاهش و در جنوب آن حدود ۴۰ درصد افزایش یافته است.

اقدام برای سازگاری با تغییرات اقلیمی باید به یک پویش ملی تبدیل شود

مجید بهشتی‌روی، دبیر کمیته مدیریت شهری خانه توسعه آذربایجان نیز در این جلسه، با بیان اینکه اقلیم بر پوشاک، سرپناه و ساختار شهرها اثرگذار است، گفت: تغییر اقلیم نتیجه تأثیر فعالیت‌های انسانی در کنار عوامل بیرونی بر پارامترهای اقلیمی است. اقدام برای سازگاری با تغییرات اقلیمی باید به یک پویش ملی تبدیل شود، چراکه این تغییرات بر مؤلفه‌های آب‌وهوایی کل کشور حاکم است. طی ۵۰ سال گذشته، کاهش بارش سالانه به‌طور میانگین هر سال ۵۰ میلی‌متر بوده و هم‌زمان افزایش دما، تبخیر را تشدید کرده است.

وی تأکید کرد: باید این تغییرات را بپذیریم و الگوی فضایی و جغرافیایی زیست شهری و روستایی را اصلاح کنیم. شهرها هم پیشران اصلی تغییرات اقلیمی هستند و هم قربانی آن. تغییرات یکی دو دهه اخیر نشان می‌دهد گرمایش جهانی و محلی خطری انکارناپذیر است. دمای تبریز در سال‌های اخیر رکوردشکنی کرده و حتی از برخی شهرهای گرمسیر ایران نیز فراتر رفته است. بر اساس مطالعات، اقلیم تبریز تا سال ۲۱۰۰ افزایش دمایی در حدود ۱۱ درجه را تجربه خواهد کرد.

وی با اشاره به ساختار شهری تبریز گفت: شهر باید فشرده‌تر شود تا سفرهای درون‌شهری کاهش یابد. تراکم شهری تبریز طی ۷۰ سال از ۲۵۴ نفر به ۶۷ نفر کاهش یافته که معادل تراکم روستایی است. توسعه بی‌رویه شهر، بدون تأمین زیرساخت‌های متناسب، بحران را تشدید می‌کند. توسعه شهر سبز، تقویت حمل‌ونقل عمومی، تغییر و افزایش گونه‌های گیاهی، استفاده از مصالح بومی و روش‌های ساخت‌وساز سازگار با اقلیم می‌تواند در بهبود شرایط مؤثر باشد. در غیر این صورت، جامعه به سمت فلاکت اقلیمی سوق داده خواهد شد.

فرونشست زمین منجر به از دست رفتن اراضی کشاورزی خواهد شد

یونس اکبرزاده، پژوهشگر هواشناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه، نیز گفت: هرگونه اختلال در کشاورزی می‌تواند امنیت غذایی کشور را با تهدید جدی مواجه کند. افزایش دما، کاهش منابع آبی و تغییر الگوهای بارشی از مهم‌ترین نگرانی‌های پیش‌رو هستند. از گسست‌های اقلیمی محتمل در ایران می‌توان به فروپاشی جنگل‌ها، حذف یخچال‌ها، تغییر مسیر سامانه‌های بارشی، افزایش گردوغبار، تنزل نواحی اقلیمی و فرونشست زمین اشاره کرد؛ پدیده‌ای که به از دست رفتن اراضی کشاورزی منجر می‌شود.

وی با اشاره به داده‌های اقلیمی گفت: امواج گرمایی در پنج سال اخیر نسبت به ۱۰ سال قبل افزایش چشمگیری داشته و تعداد روزهای گردوغبار و موارد فرونشست زمین نیز رو به افزایش است. زمین در نقاط مختلف کشور در حال فرونشست است و این مسئله نیازمند توجه فوری است. یکی از معضلات جدی جامعه، خشکسالی اجتماعی و اقتصادی است و برای مقابله با آن باید کشاورزی تاب‌آور را ترویج داد و حتی به‌جای تمرکز صرف بر اقتصاد مقاومتی، به سمت اقتصاد تاب‌آوری حرکت کرد. آینده کشاورزی، آینده جوامع تاب‌آور است.

مسئله محیط‌زیست به‌شدت درهم‌تنیده و پیچیده شده است

به گزارش ایسنا، در پایان، احمد کاظم‌زاده، عضو کمیته کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست و دریاچه ارومیه خانه توسعه آذربایجان، با بیان اینکه مسئله محیط‌زیست به‌شدت درهم‌تنیده و پیچیده شده است، گفت: این پیچیدگی‌ها در عرصه بین‌المللی نمود بیشتری دارد و یکی از ابزارهای سامان‌دهنده آن، دیپلماسی آب است. وی افزود: عبور از مشاجره به مناظره، نیازمند دیپلماسی پیشگیرانه است. استان آذربایجان شرقی در لبه منازعات جغرافیایی قرار دارد و تنش‌های آبی منطقه‌ای به‌طور مستقیم بر این استان اثرگذار است.

انتهای پیام