فائزه وزیرنژاد در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: واژه اسطوره از «mythos» یونانی مشتق شده است که گستره‌ای معنایی از گفتار و حکایت تا افسون را شامل می شود. «myth» در زبان یونانی به معنی «سخن و افسانه»، در ایرلندی کهن به معنی «فکر می‌کنم»، در لیتوانیایی به معنی «با شوق چیزی را آرزو کردن» و در اسلاوی کهن به معنی «اندیشه» است که با شکایت، اندوه و «مویه» در زبان فارسی هم‌ریشه است.

وی افزود: می‌توان گفت ریشه هندو اروپایی واژه اسطوره نیز به معنی «اندیشیدن» برمی‌گردد. آن چه در اسطوره‌ها مهم است، صحت تاریخی داستان‌ها نیست بلکه مفهومی است که برای معتقدان به آن‌ها ارزشمند است. اسطوره‌ها تنها بیان تفکرات آدمی درخصوص مفهوم اساسی زندگی نیستند بلکه منشورهایی هستند که انسان‌ها طبق آنها زندگی می‌کنند و توجیهی منطقی برای جامعه هستند.

نقش اندرزی اسطوره‌ها در حوزه اخلاق

این مدرس زبان و ادبیات فارسی با اشاره به اینکه جامعه، اعتبار غایی خود را از طریق تصورات اسطوره‌ای به دست می‌آورد، خاطر نشان کرد: اسطوره‌ها همچنین نقش اندرز در مجموعه‌های‌ اخلاقی را بر عهده دارند و سرمشق‌هایی در اختیار بشر می گذارند تا انسان‌ها بر اساس آن‌ زندگی خود را بسازند. در عین حال باید توجه داشت که اسطوره‌ها از داستان ها یا روایات نمادین محض، اهمیت بیشتری دارند.

وزیرنژاد ادامه داد: اسطوره‌ها منشورهایی از رفتارهای اخلاقی و دینی هستند که عقاید را تبیین و تدوین می‌کنند، آن‌ها سرچشمه‌های اصلی قدرت مافوق الطبیعه هستند. به همین جهت وقتی به اسطوره‌شناسی ایرانی نگاهی می‌اندازیم، تنها روایات تاریخی غیرواقعی با اشعاری زیبا و باستانی را بررسی نمی‌کنیم. بلکه به جهان‌بینی ایرانیان و دریافت آن‌ها از انسان، جامعه و پروردگار نیز توجه می‌کنیم. پس آشنایی با اسطوره ها می‌تواند موجب آشکار شدن دلایل بسیاری از اعمال امروز بشریت شود.

اسطوره‌ها ترکیبی از نماد و آگاهی هستند

وی با تاکید به داشتن نگاهی کلی در بررسی اسطوره‌ها، عنوان کرد: اگر اسطوره را فقط نماد در نظر بگیریم، با این خطر روبه‌رو می‌شویم که از بینش عمیق و جاری در اصل اسطوره‌ها، غافل بمانیم. چون صرفاً ممکن است به نماد توجه شود و نه به آن چه موضوع نماد است. بنابراین اینکه اساطیر را تنها مجموعه‌ای از نمادها در نظر بگیریم، منجر می‌شود که مخاطب از دانش و سطح آگاهی بنیادین اساطیر دور بماند. در حالی که اسطوره‌ها دلایل رخدادهای جهان اطراف انسان‌های نخستین هستند که بر مبنای خرد جمعی خلق شده‌، به باور تبدیل شده‌اند و زندگی، اندیشه و فراتر از آن، جامعه و اخلاق در زیست انسان‌ها با این باورها شکل گرفته‌ است.

تفاوت اسطوره، افسانه و خیال

این دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، تاکید کرد: مرز میان اسطوره با افسانه و خیال در همین باورهای خردمندانه نمایان می‌شود. اسطوره باورهای خردمندانه انسان است. حال آن که افسانه در معنای دروغ، به داستان‌ها و حکایت‌های عامیانه‌ای اطلاق می‌شود که ریشه‌ای در باورهای اساطیری ندارد. این در حالی است که خیال در هر دو بستر می‌تواند خود را متجلی سازد.

وزیرنژاد با اشاره به تفاوت‌ خیال در اسطوره و افسانه، خاطرنشان کرد: در اسطوره، خیال- خردمندانه و بر اساس باورهای قومی است و در افسانه، خیال از خرد جمعی تبعیت نمی‌کند و تخیلی است که باوری در پشت آن وجود ندارد. مرز میان این دو، بسیار باریک است و باورها، اعتقادات و خرد می‌تواند این مرز را تا حدودی روشن کنند.

اهمیت خوانش اسطوره‌ها برای سایر علوم

وی افزود: اسطوره‌ها بیان پیچیده‌ای از جهان‌بینی‌های مردمی است که در طول زمان آن‌ها را آزموده‌اند و راویان آن‌ها بارها این خرد جمعی را با زندگی خود آمیخته‌اند. اسطوره را نمی‌توان غیرواقعی، قصه، داستان، دروغ و افسانه دانست. حقایق مهمی در اسطوره‌ها وجود دارد که با گذر زمان پایدار مانده‌اند.

این مدرس زبان و ادبیات فارسی با اشاره به اهمیت آگاهی از اساطیر در دنیای امروز، تاکید کرد: بررسی اسطوره‌ها و خوانش آن‌ها با پیدایش علوم اجتماعی، جامعه‌شناسی و فرهنگ اهمیت بیشتری یافته است. شناخت اسطوره‌ها برای رفتارشناسان و روان‌شناسان هم از اهمیت خاصی برخوردار است. چراکه گسترش دامنه مطالعات اسطوره‌ای در ملل مختلف می‌تواند به سایر علوم شناختی و انسانی نیز کمک کند.

انتهای پیام