خبرگزاری مهر، گروه جامعه: بحران کمبود منابع آبی در دهه‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی جهان تبدیل شده است. رشد سریع جمعیت، توسعه شهرنشینی، تغییرات اقلیمی، کاهش بارش‌ها، برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی و مدیریت نادرست مصرف، مجموعه عواملی هستند که در بسیاری از کشورها از جمله ایران، فشار بی‌سابقه‌ای بر منابع آب وارد کرده‌اند.

در ایران نیز کمبود آب به دلیل قرار گرفتن کشور در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان، سال‌هاست که به مسئله‌ای بحرانی تبدیل شده است. کاهش متوسط بارندگی، افزایش دمای هوا، تبخیر بالا و وابستگی شدید به منابع آب زیرزمینی باعث شده بیش از نیمی از دشت‌های کشور در وضعیت «بحران فرونشست» و «برداشت بی‌رویه» قرار گیرند. از سوی دیگر، توسعه کشاورزی بدون در نظر گرفتن ظرفیت اکولوژیکی، مصرف غیر بهینه در بخش شرب و صنعت، و نبود الگوی مصرف پایدار، موجب شده فشار بر منابع موجود روزبه‌روز افزایش یابد.

همه این عوامل باعث شده که بحران آب نه‌تنها یک مشکل محیط‌زیستی بلکه یک تهدید اجتماعی، اقتصادی و امنیتی تلقی شود. پیامدهای کم‌آبی در سال‌های اخیر به شکل خشکی تالاب‌ها، کاهش جریان رودخانه‌ها، بحران در تأمین آب شرب برخی شهرها، مهاجرت‌های محیط‌زیستی و حتی تنش‌های محلی بروز یافته است.

مدیریت محلی با نصب کاهنده‌ها راهکار کاهش بحران آب در تهران است

علیرضا زاکانی شهردار تهران در پی بحران کمبود منابع آب در پایتخت پیشنهاد داده است که مدیریت محلی با نصب دستگاه‌های کاهنده مصرف آب در منازل، میزان مصرف شهری را کاهش دهد. این دستگاه‌ها وسیله‌ای کوچک و کاربردی هستند که با کاهش جریان آب در شیرآلات خانگی، بدون کم کردن کیفیت آب، میزان مصرف واقعی را کاهش می‌دهند. کاهنده‌های آب معمولاً با ترکیب جریان آب با هوا یا محدود کردن فشار و دبی خروجی عمل می‌کنند؛ به این ترتیب، مصرف‌کننده همچنان آب کافی و با کیفیت دارد، اما میزان واقعی آب مصرف شده کاهش می‌یابد. نصب این دستگاه‌ها در شیرهای روشویی، حمام و آشپزخانه می‌تواند مصرف آب را کاهش دهد و علاوه بر صرفه‌جویی اقتصادی برای خانوارها، فشار بر منابع زیرزمینی و شبکه تأمین آب شهری را کاهش دهد.

مدیریت محلی آب و نصب کاهنده‌ها می‌تواند مصرف پایتخت را تا ۷۰ درصد کاهش دهد

زاکانی با اشاره به اهمیت ورود مدیریت محلی در کاهش مصرف گفت: ما هفته پیش در نامه‌های خود به رئیس جمهور، درخواست کردیم که آب تهران به دست مدیریت محلی سپرده شود تا بتوانیم در منازل مردم کاهنده‌های مصرف نصب کنیم. این اقدام بدون کاهش کیفیت آب، می‌تواند مصرف را بین ۳۰ تا ۷۰ درصد کاهش دهد.

وی در توضیح چگونگی عملکرد کاهنده‌ها افزود: این دستگاه‌ها آب را با هوا ترکیب می‌کنند و همان اثر مصرفی را دارند، اما با کاهش میزان واقعی مصرف، به صرفه‌جویی قابل توجهی منجر می‌شوند.

شهردار تهران درباره هزینه اجرای این طرح توضیح داد: هزینه هر ست کاهنده در یک منزل حدود یک میلیون تومان است و ما در خانه خودمان نیز آن را نصب کرده‌ایم.

وی همچنین به ظرفیت اثرگذاری این طرح در سطح کل شهر اشاره کرد: اگر یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب موجود را بر اساس جمعیت پایتخت تقسیم کنیم، ۱۳۰ لیتر در روز برای ۲۴ میلیون نفر تأمین می‌شود. با توجه به جمعیت تهران که حدود ۹.۵ میلیون نفر ساکن دائم و ۳ تا ۴ میلیون نفر روزانه هستند، این اقدام می‌تواند مصرف آب را به‌طور مؤثر کنترل و تا ۱۱ میلیون مترمکعب آب اضافی را مدیریت کند.

زاکانی تأکید کرد: هدف اصلی این اقدام، کاهش بحران آب و پیشگیری از تشدید کمبود منابع در تهران است و اجرای آن می‌تواند به سرعت اثرگذار باشد.

انواع تجهیزات کاهنده مصرف آب کدام اند؟

در شرایطی که کمبود آب هر سال جدی‌تر می‌شود، دیگر اتکا به صرفه‌جویی رفتاری کافی نیست. هرچند بسیاری از ما روش‌های کاهش مصرف را می‌دانیم، اما شتاب زندگی و عادت‌های روزمره باعث می‌شود ناخواسته آب بیشتری مصرف کنیم. به همین دلیل، استفاده از ابزارها و فناوری‌هایی که به‌طور خودکار مصرف را کنترل می‌کنند، به یک ضرورت تبدیل شده است. تجهیزات کاهنده مصرف آب می‌توانند بدون نیاز به تغییر رفتار جدی، بخش بزرگی از هدر رفت را کاهش دهند.

انواع تجهیزات کاهنده مصرف آب به شرح ذیل است:

سرشیر کاهنده مصرف آب

این قطعه که شیرهای روشویی یا ظرف‌شویی نصب می‌شود، با محدود کردن دبی (حجم آب عبوری در دقیقه) به محدوده‌ای بین ۴ تا ۸ لیتر در دقیقه، تا ۴۰ درصد مصرف را کاهش می‌دهد. عده‌ای فکر می‌کنند که کاهش دبی به معنی افت فشار آب است، اما طراحی مناسب در سرشیر است که باعث پخش یکنواخت جریان و حفظ احساس فشار می‌شود.

پرلاتور

پرلاتور یا همان هوا دهنده، قطعه‌ای است که آب را با هوا ترکیب می‌کند تا هم مصرف آب کم و هم اینکه هم‌زمان جریان نرم و یکنواخت ایجاد شود. پرلاتورهای استاندارد معمولاً دبی را بین ۵ تا ۷ لیتر در دقیقه نگه می‌دارند و جالب اینکه از پاشیده شدن آب به اطراف جلوگیری می‌کند و این ویژگی در آشپزخانه و سرویس‌های بهداشتی خیلی به کار می‌آید.

سردوش کم‌مصرف

سردوش کم‌مصرف با طراحی مهندسی‌شده، جریان آب را به ذرات ریزتر تقسیم می‌کند و در نتیجه مصرف را کاهش می‌دهد، بدون اینکه حس فشار از بین برود. این محصولات دبی آب را به ۶ تا ۹ لیتر در دقیقه محدود می‌کنند، در حالی که سردوش‌های معمولی ممکن است بیش از ۱۲ لیتر در دقیقه مصرف کنند.

فلاش‌تانک دوحالته

فلاش‌تانک دوحالته یک خوبی بزرگی دارد و آن هم این است که در دو حجم کار می‌کنند. حالت کم‌مصرف معمولاً بین ۳ تا ۴ لیتر و حالت پرمصرف حدود ۶ تا ۹ لیتر آب را برای استفاده در اختیار ما قرار می‌دهد.

شیر اهرمی یا زمان‌دار

شیرهای اهرمی به دلیل عملکرد سریع در باز و بسته کردن جریان، مانع از هدر رفت آب هنگام تنظیم دما یا فشار می‌شوند. نوع زمان‌دار آن‌ها حتی یک گام جلوتر است؛ چون جریان پس از زمان مشخصی (معمولاً ۱۵ تا ۳۰ ثانیه) به‌طور خودکار قطع می‌شود.

سیستم کنترل هوشمند آبیاری

این سیستم‌ها با استفاده از سنسورهای رطوبت خاک و اطلاعات آب‌وهوایی، آبیاری را دقیقاً در زمان و میزان لازم انجام می‌دهند. مزیت اصلی آن‌ها جلوگیری از آبیاری بیش از حد یا بی‌موقع است، که می‌تواند مصرف آب در فضای سبز را تا ۶۰ درصد کاهش دهد. مدل‌های پیشرفته حتی قابلیت اتصال به اپلیکیشن موبایل و برنامه‌ریزی دقیق دارند.

شیرهای پدالی یا لمسی

این نوع شیرها با پدال پا یا حسگر لمسی فعال می‌شوند و با برداشتن پا یا دست، بلافاصله جریان آب قطع می‌شود. معمول این شیرها بین ۵ تا ۸ لیتر در دقیقه است، اما چون زمان باز بودن کاهش می‌یابد، صرفه‌جویی کلی بسیار بیشتر می‌شود.

نازل‌ها و نوارهای کم‌مصرف آبیاری

این تجهیزات با توزیع دقیق و یکنواخت آب در مزرعه یا باغچه، هدر رفت ناشی از تبخیر و رواناب مصرف آب را تا ۷۰ درصد نسبت به آبیاری غرقابی کم می‌کنند.

به طور کلی با توجه به شرایط بحران آب و فشار شدید بر منابع شهری، پیشنهاد نصب کاهنده‌های مصرف آب در منازل می‌تواند یک گام عملی و مؤثر برای کاهش مصرف باشد، اما تأثیر نهایی آن بستگی به میزان استقبال مردم، نحوه اجرای گسترده و مدیریت همزمان سایر بخش‌ها (مثل کشاورزی، صنعت و شرب عمومی) دارد. به عبارت دیگر، این اقدام می‌تواند مصرف آب شهری را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد و فشار بر منابع زیرزمینی را کم کند، اما تنها راه‌حل کامل بحران نیست و نیازمند ترکیب با سیاست‌های مدیریت کلان منابع آب و فرهنگ‌سازی مصرف بهینه است.