طبق گزارش‌های مراکز کنترل بیماری (CDC)، باکتری هلیکوباکتر پیلوری تقریباً دو سوم جمعیت جهان را آلوده کرده و به‌عنوان عامل اصلی بیش از ۹۰ درصد زخم‌های دوازدهه (اثنی‌عشر) شناخته می‌شود. اگرچه درمان دارویی (معمولا ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها) خط اول درمان است، ولی تغذیه فرد نقشی اساسی در موفقیت درمان، کاهش عوارض جانبی و محافظت از معده ایفا می‌کند.

یک رژیم غذایی مناسب نه‌تنها به بدن در مبارزه با این باکتری سمج کمک می‌کند، بلکه به ترمیم آسیب‌های وارد شده به دیواره معده نیز سرعت می‌بخشد. در مقاله حاضر، ۱۰ ماده غذایی موثر بررسی می‌شود که ارکان یک رژیم غذایی هلیکوباکتر پیلوری موثر هستند. بیایید ببینیم چگونه آشپزخانه قادر است به خط مقدم دفاع از سلامت معده تبدیل شود.

پروبیوتیک‌ها (ماست، کفیر)

پروبیوتیک‌ها، به‌ویژه در ماست و کفیر، با بازگرداندن تعادل فلور میکروبی روده، به‌طور مستقیم به درمان هلیکوباکتر پیلوری کمک می‌کنند. درمان عفونت معمولا شامل دوزهای بالای آنتی‌بیوتیک می‌شود که متاسفانه باکتری‌های خوب روده را نیز همراه با هلیکوباکتر از بین می‌برد. چنین ناهماهنگی، خود منجر به عوارض جانبی ناخوشایندی مانند اسهال یا مشکلات گوارشی می‌شود.

برای درک بهتر موضوع: تصور کنید که درمان آنتی‌بیوتیکی که اغلب برای مقابله با علائم هلیکوباکتر شدید تجویز می‌شود، مانند یک «پاکسازی کامل» برای روده است که هم باکتری‌های بد و هم خوب را ریشه‌کن می‌کند. مصرف ماست پروبیوتیک یا کفیر در طول دوره درمان، مانند اعزام نیروهای کمکی (باکتری‌های خوب) است. مصرف پروبیوتیک به سیستم گوارش کمک می‌کند تا سریع‌تر به حالت عادی بازگردد و عوارض جانبی را به حداقل می‌رساند، درحالی‌که شانس موفقیت درمان اصلی را نیز افزایش می‌دهد.

جوانه بروکلی

جوانه بروکلی به دلیل داشتن سطح بسیار بالایی از ترکیبی به نام سولفورافان، یک درمان خانگی هلیکوباکتر پیلوری موثر محسوب می‌شود. سولفورافان خواص ضد باکتریایی قابل توجهی از خود نشان داده است که به‌طور خاص علیه هلیکوباکتر پیلوری عمل می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که سولفورافان حتی سویه‌هایی از باکتری را که در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شده‌اند، مهار می‌کند.

برخلاف کلم بروکلی بالغ، جوانه‌های سه تا پنج روزه آن حاوی غلظت بسیار بیشتری از این ترکیب هستند. گنجاندن منظم جوانه‌های بروکلی در رژیم غذایی (مثلاً در سالاد یا اسموتی‌ها) یک استراتژی حمایتی مفیدی برای کاهش بار باکتریایی در معده و کمک به اثربخشی درمان‌های پزشکی است.

چای سبز

چای سبز به لطف داشتن آنتی‌اکسیدان‌های موثر به نام کاتچین (به‌ویژه EGCG)، به دو روش کلیدی با هلیکوباکتر پیلوری مقابله می‌کند: اولاً، رشد باکتری را مهار کرده و دوماً، التهاب معده ناشی از عفونت را کاهش می‌دهد. این باکتری برای چسبیدن به دیواره معده و ایجاد آسیب، التهاب ایجاد می‌کند و کاتچین‌های چای سبز در این فرآیند التهابی اختلال ایجاد می‌کنند.

نوشیدن یک فنجان چای سبز در روز (البته نه آنقدر داغ که به معده آسیب برساند) را مانند ایجاد یک محیط نامناسب برای رشد باکتری در نظر بگیرید. کاتچین‌ها به دیواره باکتری می‌چسبند و عملکرد آن برای تکثیر و آسیب‌رسانی را مختل می‌کنند. این یک اقدام پیشگیرانه و حمایتی مطلوبی در کنار رژیم غذایی هلیکوباکتر پیلوری است.

عسل (بویژه مانوکا)

عسل، به‌ویژه عسل مانوکا تولید شده در نیوزلند، به دلیل خواص ضد میکروبی مستقیم و شناخته‌شده خود، شهرت جهانی دارد. این عسل حاوی ترکیبی به نام متیل‌گلیوکسال (MGO) است که به‌طور موثری رشد عفونت هلیکوباکتر پیلوری را مهار می‌کند. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که عسل مانوکا از تکثیر این باکتری در محیط معده جلوگیری می‌کند.

عسل مانوکا نه‌تنها با باکتری مبارزه می‌کند، بلکه به دلیل خاصیت تسکین‌دهندگی، به آرام کردن دیواره ملتهب معده و تسریع روند بهبودی زخم‌ها نیز کمک می‌کند. مصرف روزانه یک قاشق چای‌خوری عسل مانوکا با معده خالی می‌تواند یک مکمل درمانی مفید باشد.

روغن زیتون (فرابکر)

روغن زیتون فرابکر (Extra Virgin) سرشار از پلی‌فنول‌ها است؛ آنتی‌اکسیدان‌هایی که در برابر هلیکوباکتر پیلوری مقاومت کرده و علائم هلیکوباکتر پیلوری مرتبط با التهاب را کاهش می‌دهند. برخی از این ترکیبات، مانند اولئوکانتال، اثرات ضد التهابی شبیه به ایبوپروفن دارند که به کاهش گاستریت (ورم معده) کمک زیادی می‌کند.

نکته مهم این است که پلی‌فنول‌های موجود در روغن زیتون در محیط اسیدی معده پایدار می‌مانند و اثرات ضد باکتریایی خود را اعمال می‌کنند. استفاده از روغن زیتون فرابکر به‌صورت خام، مثلاً روی سالاد یا برای طعم‌دار کردن غذا پس از پخت، بهترین راه برای بهره‌مندی از این خواص درمانی در رژیم غذایی هلیکوباکتر پیلوری است.

انواع توت‌ها (کرن‌بری، بلوبری)

انواع توت‌ها، به‌ویژه کرن‌بری و بلوبری، حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی به نام پروآنتوسیانیدین‌ها هستند که مانع از چسبیدن هلیکوباکتر پیلوری به دیواره معده می‌شوند. این فرآیند، یک مکانیسم دفاعی جالب است که خطر زخم معده را کاهش می‌دهد. اگر باکتری به مخاط معده نچسبد، کلونی تشکیل نمی‌دهد و آسیب نمی‌زند.

روند جلوگیری از چسبیدن، شبیه به یک ترفند دفاعی جالب است. به جای کشتن مستقیم باکتری، توت‌ها «دست‌های» باکتری را که می‌خواهد به دیواره معده بچسبد، «لغزنده» می‌کنند. اگر باکتری نچسبد، آسیب نمی‌زند و راحت‌تر از بدن دفع می‌شود. به همین دلیل است که آب کرن‌بری (بدون شکر افزوده) اغلب برای عفونت‌های ادراری نیز توصیه می‌شود و مکانیسم مشابهی در معده نیز کاربرد دارد.

ماهی‌های چرب (سالمون) و دانه‌های چیا

اسیدهای چرب امگا-۳، که به وفور در ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین، و همچنین در منابع گیاهی مانند دانه‌های چیا و بذر کتان یافت می‌شوند، از موثرترین عوامل ضد التهابی طبیعت هستند. هلیکوباکتر پیلوری با ایجاد التهاب شدید در دیواره معده (گاستریت) باعث درد و آسیب می‌شود. امگا-۳ به‌طور مستقیم التهاب ایجاد شده را هدف قرار داده و آن را به شدت کاهش می‌دهد.

گنجاندن منظم امگا-۳ در رژیم غذایی، به بدن کمک می‌کند تا با گاستریت ناشی از عفونت مقابله کند. مصرف امگا-۳ به خودی خود باکتری را نمی‌کشد، ولی محیط را برای ترمیم و بازسازی سلول‌های آسیب‌دیده معده فراهم می‌کند و به‌طور قابل توجهی به تسکین علائم کمک می‌نماید.

زردچوبه (کورکومین)

کورکومین، ماده فعال موجود در زردچوبه، یک ترکیب بسیار مفید با فواید دوگانه برای مبارزه با هلیکوباکتر پیلوری است. اولاً، کورکومین دارای خواص ضد میکروبی است که رشد هلیکوباکتر را مهار می‌کند. دوماً، و شاید مهم‌تر از آن، یک ضد التهاب بسیار موثر است که از مخاط (لایه مخاطی) معده محافظت می‌کند.

کورکومین به کاهش آسیب ناشی از باکتری و اسید معده کمک کرده و به دیواره معده اجازه ترمیم می‌دهد. برای افزایش جذب کورکومین، بهتر است آن را همراه با مقدار کمی فلفل سیاه (حاوی پیپرین) مصرف کنید. افزودن زردچوبه به غذاها یا مصرف مکمل‌های کورکومین (پس از مشورت با پزشک) می‌تواند بخشی مفید از استراتژی تغذیه‌ای باشد.

سیر

سیر قرن‌هاست که به‌عنوان یک درمان گیاهی هلیکوباکتر پیلوری و یک عامل ضد میکروبی طبیعی شناخته می‌شود. ماده فعال موجود در سیر، آلیسین، زمانی آزاد می‌شود که سیر خرد یا له می‌شود. آلیسین خواص بازدارندگی چشمگیری در برابر رشد هلیکوباکتر پیلوری از خود نشان داده است.

برای بهره‌مندی حداکثری از خواص آن، بهتر است سیر به‌صورت خام مصرف شود، زیرا حرارت، آلیسین را غیرفعال می‌کند. یک مثال عملی، له کردن یک حبه سیر و مخلوط کردن آن با یک قاشق عسل یا روغن زیتون است. اگرچه سیر به تنهایی عفونت را ریشه‌کن نمی‌کند، ولی یک مکمل بسیار موثر در رژیم غذایی هلیکوباکتر پیلوری برای تضعیف باکتری محسوب می‌شود.

ریشه شیرین بیان

ریشه شیرین بیان (به‌ویژه فرم فرآوری شده آن به‌نام DGL یا شیرین بیان دگلیسیریزین شده) یک درمان کلاسیک برای تسکین معده درد و محافظت از دیواره معده است. شیرین بیان به‌طور مستقیم باکتری را نمی‌کشد، بلکه با تحریک تولید مخاط بیشتر در معده، یک لایه محافظ ضخیم‌تر ایجاد می‌کند.

لایه مخاطی اضافی مانند یک باند محافظ عمل می‌کند و دیواره معده را از آسیب اسید معده و فعالیت‌های مخرب هلیکوباکتر پیلوری مصون می‌دارد. چنین اقدامی به زخم‌های موجود فرصت ترمیم می‌دهد و از ایجاد زخم‌های جدید جلوگیری می‌کند. استفاده از مکمل‌های DGL قبل از غذا به‌ویژه برای افرادی که از سوزش سر دل یا درد ناشی از زخم رنج می‌برند، مفید است.

رژیم غذایی هلیکوباکتر پیلوری؛ نقش تغذیه در مهار عفونت و تقویت درمان کامل

مدیریت عفونت هلیکوباکتر پیلوری رویکردی دوگانه نیاز دارد: درمان پزشکی برای ریشه‌کن کردن باکتری و یک استراتژی تغذیه‌ای مناسب برای حمایت از این فرآیند. همانطور که دیدیم، ده ماده غذایی ذکر شده در مقاله، از پروبیوتیک‌ها گرفته تا زردچوبه و روغن زیتون، ابزارهای مفیدی را فراهم می‌کنند.

آنها به کاهش عوارض آنتی‌بیوتیک‌ها، مهار رشد باکتری، کاهش التهاب و محافظت از دیواره معده کمک می‌کنند. گنجاندن این غذاها در رژیم غذایی هلیکوباکتر پیلوری، سرمایه‌گذاری بر روی سلامت بلندمدت دستگاه گوارش و افزایش شانس موفقیت کامل درمان است. تشخیص دقیق، اولین گام برای درمان موثر است. اگر علائم مشکوکی دارید، انجام آزمایش‌های تخصصی هلیکوباکتر پیلوری (مانند تست تنفسی اوره یا آنتی‌ژن مدفوع) ضروری است. برای دریافت مشاوره و انجام دقیق‌ترین آزمایش‌ها، متخصصان در آزمایشگاه نارون آماده ارائه خدمات تخصصی به مراجعین هستند.