نیره جعفری فر، به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی در گفت‌وگو با ایسنا بیان کرد: رویکرد کتاب درمانی نه تنها موجب سرگرمی و افزایش دانش می‌شود، بلکه به طور مستقیم در اصلاح الگوی فکری، تقویت تاب‌آوری، افزایش بینش و رشد مهارت‌های حل مسئله و تنظیم هیجان نیز اثرگذار است.

مسئول کتابخانه دانشگاه علوم پزشکی قم در توضیح مکانیسم‌های اثر کتاب‌درمانی بیان کرد: مکانیسم‌های اثربخشی آن شامل همذات‌پنداری، پالایش هیجانی، استدلال‌آوری درباره رفتارها و مدل‌سازی رفتاری است. این فرآیند به فرد کمک می‌کند تا بر اساس شناختی که به دست می‌آورد، به زندگی خود معنا ببخشد. کتابخانه در این مسیر می‌تواند به یک محیط امن روانی تبدیل شود تا فرد با چالش‌های درونی خود روبرو شود.

این پژوهشگر با اشاره به یک نکته کلیدی هشدار داد: نکته اساسی اینجاست که کتاب‌درمانی حتماً باید با حضور یک متخصص انجام شود. حتی در مراکز درمانی از پرستاران روان و روانشناسان بالینی برای هدایت این فرآیند کمک گرفته می‌شود؛ کتاب‌درمانی نیازمند تشخیص درست، انتخاب هدفمند منابع، هدایت صحیح و پایش مداوم است.

جعفری فر در پاسخ به این سوال که کتاب‌درمانی به چه دانش تخصصی نیاز دارد، اظهار کرد: کتاب‌درمانی یک حوزه میان‌رشته‌ای است. کتابدار، درمانگر باید تخصص اصلی را در حوزه روانشناسی و سلامت روان داشته باشد؛ یعنی با اصول پایه روانشناسی رشد، هیجان‌ها، مکانیسم‌های دفاعی و اختلالات شایعی مانند اضطراب، افسردگی، سوگ و استرس آشنایی کامل داشته باشد.

این پژوهشگر ادامه داد: همچنین، او باید با مکانیسم‌های درمانی مانند همذات‌پنداری، پالایش هیجانی، مدل‌سازی رفتاری، بینش‌یابی و بازسازی شناختی آشنا باشد و بتواند این مفاهیم را به کار بگیرد. تشخیص این که چه زمانی کتاب‌درمانی به تنهایی کافی است و چه زمانی باید به روانشناس ارجاع داده شود، یک مهارت حیاتی است. عدم توانایی در این تشخیص می‌تواند در فرآیند درمان خطرساز باشد.

وی در مورد منابع مورد استفاده در کتاب‌درمانی، بیان کرد: کتاب‌درمانی تنها به کتاب‌های روانشناسی محدود نمی‌شود. رمان‌ها، داستان‌های کوتاه، شعرها، زندگینامه‌ها و کتاب‌های انگیزشی نیز در این حوزه کاربرد دارند. برای مثال، برای فردی که با مسئله سوگ دست‌وپنجه نرم می‌کند، رمان‌هایی با موضوع فقدان می‌توانند مفید باشند، یا برای فرد مضطرب، داستان‌های آرام‌بخش می‌توانند مؤثر واقع شوند.

مسئول کتابخانه دانشگاه علوم پزشکی قم در خصوص مهارت‌های خاص کتابدار در حوزه کتاب‌درمانی افزود: یک کتابدار در کتاب‌درمانی، علاوه بر مهارت‌های تخصصی کتابداری مانند طبقه‌بندی، بازیابی اطلاعات و ارزیابی منابع، باید مهارت‌های فردی خود را نیز تقویت کند. این مهارت‌ها شامل همدلی، گوش دادن فعال، ایجاد یک رابطه امن و عاری از قضاوت و توانایی طرح پرسش‌های هدایت‌شده است. ما باید فضایی ایجاد کنیم که فرد بتواند احساسات و برداشت‌های خود را از کتاب به راحتی تحلیل و تفسیر کند.

جعفری فر گفت: رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی در کشور ما بیشتر بر سازماندهی، خدمات مرجع و مدیریت منابع متمرکز است. اگرچه واحدهای روانشناسی گذرانده می‌شود، اما آموزش کتاب‌درمانی به عنوان یک دانش تخصصی بسیار محدود است؛ اما این وضعیت در حوزه کتابداری پزشکی کاملاً متفاوت است، دانشجویان این رشته اگر چه آموزش رسمی کتاب‌درمانی ندارند، اما به دلیل تسلط بر منابع علمی پزشکی و حضور در محیط درمانی، می‌توانند تسهیل‌گران بهتری برای سلامت روان باشند.

این پژوهشگر با تصحیح یک نگاه رایج تأکید کرد: کتاب‌درمانی فقط مختص کتابخانه‌های پزشکی و بیمارستانی نیست. ما می‌توانیم از این روش در کتابخانه‌های عمومی، مدارس و دانشگاه‌ها نیز استفاده کنیم. مشکل اصلی در این کتابخانه‌ها، کمبود بودجه، نیروی انسانی و فضای فیزیکی مناسب است.

جعفری فر در پایان با اشاره به موانع و راهکارهای توسعه کتاب‌درمانی گفت: از موانع اصلی، نبود ارتباط سازمان‌یافته بین کتابداران، روانشناسان و مددکاران اجتماعی است. برای نهادینه‌سازی این خدمات، باید ارتباط کتابخانه‌ها با مراکز مشاوره برقرار شود، کتابداران در دوره‌های کوتاه‌مدت تخصصی شرکت کنند، سرفصل درسی کتاب‌درمانی به دانشگاه‌ها اضافه شود و در کتابخانه‌ها قفسه‌ها و اتاق‌های گفت‌وگو محور ویژه‌ای برای این خدمت ایجاد شود.

مسئول کتابخانه دانشگاه علوم پزشکی قم در پایان تصریح کرد: برگزاری کارگاه‌های معرفی کتاب‌درمانی برای والدین و معلمان و تشکیل جلسات گروه‌خوانی به‌ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند نوجوانان، سالمندان و مادران جوان، از جمله راهکارهای مؤثر برای گسترش این خدمت ارزشمند در تمامی انواع کتابخانه‌ها است.

انتهای پیام