بیماری لثه چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟

بیماری لثه یا پریودنتال به التهاب و عفونتی گفته می‌شود که بافت‌های نگهدارنده دندان را درگیر می‌کند. این بیماری معمولاً با التهاب سطحی لثه آغاز می‌شود و اگر درمان نشود، به مرحله پیشرفته‌تری به نام پریودنتیت می‌رسد که می‌تواند موجب لق شدن و از دست رفتن دندان‌ها شود.

مراحل التهاب لثه تا پریودنتیت

پلاک‌های باکتریایی که به‌صورت لایه‌ای نازک روی دندان‌ها تجمع می‌کنند، عامل اصلی شروع بیماری هستند. اگر این پلاک‌ها با مسواک و نخ دندان پاک نشوند، به جرم سختی تبدیل می‌شوند که با مسواک از بین نمی‌رود. بدن در واکنش به حضور این باکتری‌ها، التهاب ایجاد می‌کند؛ همین التهاب در طول زمان به بافت لثه و استخوان اطراف دندان آسیب می‌زند.

علائم هشداردهنده بیماری لثه

خونریزی هنگام مسواک زدن، بوی بد دهان، عقب‌رفتگی لثه، حساسیت هنگام جویدن و احساس لق شدن دندان‌ها از نشانه‌های شایع این بیماری هستند. در مراحل پیشرفته‌تر، ممکن است چرک از بین دندان و لثه خارج شود یا احساس درد و فشار در فک ایجاد گردد.

عوامل خطرساز

سیگار یکی از بزرگ‌ترین عوامل خطر است؛ زیرا جریان خون در لثه را کاهش داده و روند ترمیم را مختل می‌کند. کنترل ضعیف قند خون، استرس مداوم، تغذیه نامناسب و ژنتیک نیز در بروز یا تشدید التهاب لثه نقش دارند. در بیماران دیابتی، این عوامل چند برابر اثرگذارتر خواهند بود.

رابطه دوطرفه بیماری لثه و دیابت

ارتباط بین دیابت و بیماری لثه به صورت دوطرفه است؛ یعنی هر کدام می‌تواند دیگری را تشدید کند.

چگونه دیابت خطر بیماری لثه را افزایش می‌دهد؟

در افراد مبتلا به دیابت، سطح بالای قند خون زمینه رشد باکتری‌ها و التهاب را فراهم می‌کند. افزایش گلوکز در بزاق باعث تغذیه بهتر باکتری‌ها و تشکیل سریع‌تر پلاک می‌شود. از سوی دیگر، دیابت پاسخ ایمنی بدن را تضعیف کرده و سرعت ترمیم زخم‌ها را کاهش می‌دهد، در نتیجه کوچک‌ترین التهاب دهانی می‌تواند به عفونتی پایدار تبدیل شود.

نقش التهاب در تشدید هر دو بیماری

التهاب مزمن، نقطه‌ی مشترک دیابت و بیماری لثه است. زمانی که لثه ملتهب می‌شود، مواد شیمیایی موسوم به سیتوکین‌ها در جریان خون آزاد می‌شوند و به اندام‌های دیگر می‌رسند. این مواد می‌توانند حساسیت بدن نسبت به انسولین را کاهش دهند، بنابراین کنترل قند خون دشوارتر می‌شود. از طرفی، افزایش قند خون هم باعث التهاب بیشتر لثه می‌گردد؛ چرخه‌ای معیوب که در نهایت به تخریب بافت دهان و بدتر شدن دیابت می‌انجامد.

اثر درمان لثه بر کنترل قند خون

مطالعات متعددی نشان داده‌اند که درمان بیماری لثه، به‌ویژه جرم‌گیری و کنترل التهاب، می‌تواند باعث کاهش قابل‌توجه شاخص A1c شود؛ این شاخص میانگین قند خون سه‌ماهه را نشان می‌دهد. در نتیجه، مراقبت از لثه‌ها به اندازه تنظیم رژیم غذایی و مصرف دارو در کنترل دیابت اهمیت دارد.

تأثیر بیماری لثه بر سلامت قلب و عروق

در سال‌های اخیر، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بیماری لثه می‌تواند یکی از عوامل افزایش خطر سکته قلبی و مغزی باشد. گرچه ممکن است در نگاه اول عجیب به نظر برسد، اما مکانیزم‌های بیولوژیکی متعددی این ارتباط را توضیح می‌دهند.

مکانیسم‌های بیولوژیکی ارتباط لثه و قلب

باکتری‌های دهانی در جریان خون نفوذ می‌کنند و به دیواره عروق می‌چسبند. بدن برای مقابله با آن‌ها واکنش التهابی نشان می‌دهد که در طول زمان منجر به تشکیل پلاک‌های چربی در رگ‌ها یا همان آترواسکلروز می‌شود. علاوه بر این، مواد التهابی حاصل از بیماری لثه، مانند پروتئین CRP و اینترلوکین‌ها، در سراسر بدن گردش کرده و باعث آسیب به دیواره رگ‌ها می‌شوند.

ارتباط بیماری لثه با آترواسکلروز و سکته قلبی

بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک، افرادی که به بیماری شدید لثه مبتلا هستند، دو تا سه برابر بیشتر در معرض خطر بیماری‌های قلبی و عروقی قرار دارند. التهاب مزمن در دهان، مشابه آتش پنهانی است که در بدن شعله‌ور می‌ماند و با افزایش چربی خون و فشار خون، احتمال لخته شدن را بیشتر می‌کند.

چگونه درمان لثه خطر بیماری قلبی را کاهش می‌دهد؟

با درمان بیماری لثه، سطح التهاب سیستمیک کاهش می‌یابد و شاخص‌های خونی مرتبط با سلامت عروق بهبود پیدا می‌کند. حتی برخی تحقیقات نشان داده‌اند که پاک‌سازی کامل پلاک‌ها و کنترل التهاب لثه، می‌تواند جریان خون کرونری را تا حد قابل‌توجهی بهبود بخشد.

علائم مشترک بیماران دیابتی یا قلبی با مشکلات لثه

افراد مبتلا به دیابت یا بیماری‌های قلبی معمولاً سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، بنابراین کوچک‌ترین علامت دهانی در این افراد اهمیت ویژه‌ای دارد. تورم یا قرمزی لثه، خونریزی هنگام خوردن یا مسواک زدن، بوی بد دهان یا احساس لق شدن دندان‌ها باید فوراً بررسی شود. بی‌توجهی به این علائم، می‌تواند خطر عفونت‌های شدید یا حتی انتقال باکتری به جریان خون را افزایش دهد.

چه زمانی به دندان‌پزشک مراجعه کنیم؟

اگر احساس کردید دهانتان هنگام بیدار شدن طعم یا بوی ناخوشایندی دارد، یا هنگام مسواک‌زدن خون مشاهده می‌کنید، زمان آن است که به دندان‌پزشک مراجعه کنید. برای بیماران دیابتی، حداقل دوبار در سال معاینه تخصصی لثه توصیه می‌شود. بیماران قلبی نیز باید پیش از هر درمان دندان‌پزشکی، وضعیت خود را با پزشک قلب هماهنگ کنند تا از خطرات احتمالی مانند عفونت اندوکاردیت جلوگیری شود.

راهکارهای پیشگیری و مراقبت کامل

پیشگیری همواره آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان است. کنترل التهاب لثه و حفظ سلامت دهان، یکی از مؤثرترین روش‌ها برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی و کنترل بهتر دیابت به شمار می رود.

رعایت بهداشت دهان برای بیماران قلبی و دیابتی

مسواک زدن دو بار در روز با مسواک نرم و استفاده از نخ دندان، اولین گام به شمار می رود. دهان‌شویه‌های ضدباکتری (فاقد الکل) می‌توانند به کاهش بار میکروبی کمک کنند. بیماران دیابتی بهتر است از خمیردندان‌های مخصوص با ترکیبات ضدالتهاب استفاده کنند تا از خونریزی لثه جلوگیری شود.

نقش تغذیه و سبک زندگی سالم

کاهش مصرف قند، پرهیز از دخانیات و انتخاب رژیم غذایی سرشار از سبزیجات، ویتامین C، و اسیدهای چرب امگا-۳ تأثیر بسزایی در سلامت لثه و قلب دارد. نوشیدن آب کافی نیز به شست‌وشوی دهان و کاهش رشد باکتری‌ها کمک می‌کند.

همکاری میان پزشک و دندان‌پزشک در درمان

درمان مؤثر بیماری‌های لثه در بیماران قلبی و دیابتی نیازمند رویکرد بین‌رشته‌ای است. پزشک باید سطح قند خون و داروهای بیمار را مدیریت کند، در حالی که دندان‌پزشک وظیفه دارد التهاب دهان را کنترل نماید. این همکاری می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد.

جمع‌بندی

التهاب لثه می‌تواند بر کل بدن اثر بگذارد؛ کنترل قند خون را سخت‌تر کرده و خطر بیماری‌های قلبی را افزایش ‌دهد. بنابراین، مراقبت روزانه از دهان و معاینات منظم دندان‌پزشکی فقط برای زیبایی نیست؛ بلکه راهی مؤثر برای پیشگیری از بیماری‌های مزمن و حفظ سلامت عمومی است.