فرادید: تحلیل استخوان‌های دست‌نخورده‌ی داخل بینی یک نئاندرتال نشان داده که بینی بزرگ خویشاوندان باستانی ما برای تحمل شرایط سخت آب‌وهوایی تکامل نیافته بود.

یک تحلیل دیجیتالی از استخوان‌های بینی حفظ‌شده در جمجمه‌ی یک نئاندرتال با ظاهر عجیب نشان داده که یک نظریه قدیمی درباره بینی نئاندرتال‌ها درست نیست. 

این جمجمه مربوط به «مرد آلتامورا» است، یکی از کامل‌ترین و سالم‌ترین اسکلت‌های نئاندرتال که تاکنون یافت شده است. غارنوردان آن را سال ۱۹۹۳ در حالی که کشف کردند که غاری نزدیک شهر آلتامورا در جنوب ایتالیا را بررسی می‌کردند. از آنجا که این جمجمه با لایه ضخیمی از کلسیت یا «پاپ‌کورن غار» پوشیده شده، مرد آلتامورا از غار خارج نشده تا از آسیب دیدن استخوان‌ها جلوگیری شود. این نئاندرتال احتمالاً همان جایی که اسکلت یافت شده، جان خود را از دست داده، بین ۱۳۰ تا ۱۷۲ هزار سال پیش. 

برپایه‌ی مطالعه‌ای که روز دوشنبه ۱۷ نوامبر در مجله PNAS منتشر شد، حفره بینی کاملاً حفظ‌شده‌ی مرد آلتامورا در پرونده فسیل‌های انسانی بی‌نظیر است. بنابراین این استخوان‌های نادر و شکننده می‌توانند اطلاعات مهمی درباره اینکه آیا صورت نئاندرتال‌ها برای آب‌وهوای سرد تطبیق یافته بود یا نه، ارائه دهند. 

کاستانتینو بوزی، دیرین‌شناس گفته: «شکل کلی حفره بینی و سوراخ بینی در نئاندرتال‌ها روند کمابیش ثابتی دارد. به‌طور کلی، بینی از ابتدا بزرگ است و در طول تکامل بزرگ‌تر می‌شود و در جمعیت‌های آخر این گونه، سوراخ‌های بینی بسیار بزرگی دیده می‌شود. 

یکی از نظریه‌ها درباره بینی بزرگ نئاندرتال‌ها اینست که آن‌ها سینوس‌های بزرگی داشتند و مسیر هوایی پیشرفته‌ای داشتند که به‌عنوان سازگاری با زندگی در محیط‌های سرد و خشک تکامل یافته بود. آناتومی خاص بینی آن‌ها احتمالاً برای گرم و مرطوب کردن هوا پیش از رسیدن به ریه‌ها مفید بوده باشد. اما تمام مطالعات قبلی درباره آناتومی بینی نئاندرتال‌ها برپایه برآوردهایی از استخوان‌های ظریف داخل بینی بوده، زیرا این استخوان‌ها در تمام جمجمه‌های نئاندرتالِ کشف‌شده، شکسته یا گمشده بودند. 

بوزی و همکارانش روی پروژه‌ای به نام «باستان‌شناسی مجازی» کار می‌کنند تا مرد آلتامورا را بدون خارج کردن نمونه از غار، مستند و دیجیتال کنند. پژوهشگران با استفاده از ابزرهای کوچک آندوسکوپی، ویدیوهایی از داخل حفره بینی جمجمه ثبت کردند و برای نخستین بار مدل‌های سه‌بعدی فوتوگرامتریک از استخوان‌های بینی نئاندرتال ایجاد کردند. 

وقتی پژوهشگران تصاویر آندوسکوپی را تحلیل کردند، دریافتند ساختارهای داخلی بینی مرد آلتامورا نه منحصر به فرد هستند و نه تفاوت چشمگیری با انسان‌های مدرن دارند. گرچه سایر بخش‌های اسکلت نئاندرتال انگار برای سرما تطبیق یافته (با اندام‌های کوتاه‌تر و بدنی قوی‌تر نسبت به انسان‌های امروزی) بینی او چنین نبود. 

نمای جانبی از بازسازی دیجیتال حفره بینی جمجمه مرد آلتامورا

تاد رِی، دیرین‌شناس که در این مطالعه شرکت نداشته، گفته: «این مطالعه اطلاعات مفیدی ارائه می‌دهد، زیرا دو مورد از سه ویژگی منحصربه‌فردِ پیشتر پیشنهادشده برای حفره بینی نئاندرتال‌ها در این نمونه مشاهده نشد. نبود ویژگی‌های منحصربه‌فرد نشان می‌دهد گونه‌ای از تنوع در نئاندرتال‌ها وجود داشته که پیش‌تر شناخته نشده بود.» 

بوزی نیز موافق است که نئاندرتال‌ها احتمالاً درجه‌ای از تنوع درون‌گونه‌ای داشتند، اما معتقد است که شواهد قوی برای این تنوع محدود است، زیرا تنها مرد آلتامورا اطلاعاتی درباره ساختار داخلی بینی نئاندرتال ارائه کرده است. 

رِی می‌گوید دلیل بزرگ بودن بینی نئاندرتال‌ها ممکن است هیچ ارتباطی با سازگاری زیستی با هوای سرد نداشته باشد. 

«تمام گونه‌های پیشین انسان، بینی‌های پهن داشته‌اند و بیشتر انسان‌های امروزی هم بینی پهن دارند، تنها مردم شمال اروپا/قطب شمال استثنا هستند که نسبت بسیار کمی از این گونه را تشکیل می‌دهند.» 

به جای اینکه بینی نئاندرتال را به شکل یک سازگاری ویژه با هوای سرد ببینیم، بهتر است آن را روشی کارآمد برای تنظیم دما و رطوبت هوای واردشده برای تأمین نیازهای بدن بزرگ و سنگین نئاندرتال‌ها در نظر بگیریم. بوزی معتقد است: «فشارهای محیطی متعدد و محدودیت‌های فیزیکی احتمالاً به شکل‌گیری صورت نئاندرتال کمک کرده که مدلی جایگزین برای ما ایجاد می‌کند، اما برای آب‌وهوای سخت اروپای اواخر پلیستوسین کاملاً کاربردی است.»