خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: سید یونس آبسالان متولد ۱۳۴۰ در روستای منگودرز از توابع شهرستان رستم در استان فارس است، وی از پایه‌گذاران نمایش‌های روستایی با بهره‌گیری از سنت‌های نمایش ایرانی مانند نقالی و پرده‌خوانی است و آثار بسیاری در قالب‌های میدانی و گذرگاهی در روستاها اجرا کرده است.

از جمله مسئولیت‌های اجرایی و مدیریتی وی می‌توان به ریاست تماشاخانه سنگلج «آخرین مسئولیت پیش از بازنشستگی»، مدیریت آموزش مرکز هنرهای نمایشی، مدیر اجرایی جشنواره‌های استانی کهگیلویه و بویراحمد، نماینده مرکز هنرهای نمایشی و مسئول هماهنگی هیئت داوران در جشنواره سراسری تئاتر فجر «۷۶ تا» و ریاست انجمن نمایش شهر یاسوج اشاره کرد.

آبسالان در دانشگاه‌های آزاد اسلامی واحد بوشهر، شیراز و ده‌ها آموزشگاه و مؤسسه آموزشی در تهران و سایر شهرستان‌ها تدریس کرده و هم‌اکنون در دانشگاه آزاد اسلامی واحد هنر و معماری و علمی کاربردی هنر تهران مشغول به تدریس است.

وی دارنده جوایز متعددی از جشنواره‌های معتبری مانند فجر، عشایر و آیینی-سنتی است و در سال‌های ۸۶ و ۹۲ به ترتیب به عنوان «استاد برتر تئاتر» و «شهروند هنرمند» استان بوشهر معرفی شد.

سید یونس آبسالان، کارگردان، نویسنده و پژوهشگر پیشکسوت تئاتر ایران که از او به عنوان یکی از بنیان‌گذاران تئاتر در استان کهگیلویه و بویراحمد یاد می‌شود، در گفت‌وگویی تفصیلی با خبرگزاری مهر، از خاطرات، تجربیات و دیدگاه‌هایش در عرصه هنرهای نمایشی گفت.

او با اشاره به نقش توسعه گرایانه تئاتر، مهم‌ترین خواسته هنرمندان از مسئولان را «اعتماد به هنرمندان» دانست و گفت: تئاتر هنر توسعه‌گرا است و محصول مدرنیته و دموکراسی است.

از عشایر تا تئاتر

آبسالان در توصیف مسیر زندگی و هنری خود می‌گوید: متولد اول فروردین ۱۳۴۰ در روستای «تل اوغونی» رستم ممسنی هستم. ما بر اساس شیوه زندگی عشایری زندگی می‌کردیم. ییلاقمان رستم ممسنی و قشلاقمان سرحد چنارستان علیاء در شهرستان بویراحمد است.

وی با اشاره به دوران تحصیل خود، اظهار کرد: تحصیلات ابتدایی را در دبستان‌های عشایری تل افغانی و تل اسپید و دبیرستان را در مدرسه شبانه‌روزی عشایری شیراز گذراندم. از آنجا که در کودکی یتیم شده بودم و فرزند ارشد خانواده بودم، پس از فارغ‌التحصیلی از دانش سرای راهنمایی عشایری، با وجود داشتن دو سال کسر سن، در ۱۶ سالگی به عنوان دبیر راهنمایی در مدارس عشایری مشغول شدم.

این هنرمند پیشکسوت ادامه داد: بعدها در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران کارشناسی کارگردانی و در دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس کارشناسی ارشد گرفتم.

سال ۶۸ با انتقالی از آموزش و پرورش به وزارت ارشاد، وارد اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کهگیلویه و بویراحمد شدم و به عنوان مسئول امور هنری حضور داشتم.

آشنایی با تئاتر در دبیرستان عشایری

آبسالان با بیان اینکه آشنایی‌اش با تئاتر به دوران دبیرستان بازمی‌گردد، گفت: در همان دبیرستان عشایری با تئاتر آشنا شدم. معاون مدرسه ما استاد رحیم هودی بود که از چهره‌های شاخص تئاتر شیراز و فارس است و این از معجزات آموزگار بزرگ تعلیمات عشایر، زنده‌یاد بهمن بیگی بود که بهترین دبیران و هنرمندان را در آنجا جمع کرده بود.

تئاتر در کف تریلر تراکتورها

وی به خاطرات سال‌های اولیه فعالیت هنری‌اش اشاره و بیان کرد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، احساس می‌کردم آرمان‌هایم به ثمر رسیده و شبانه‌روز کار می‌کردم. نمایشنامه «دیدار در میعادگاه» را در سال ۵۸ نوشتم و با بچه‌های ممسنی اجرا کردم. از همان زمان آغاز شد و در سال ۵۹ مسئول امور هنری آموزش و پرورش شدم و نخستین جشنواره تئاتر دانش‌آموزی را برگزار کردم.

این کارگردان تئاتر با اشاره به شرایط خاص آن دوران تصریح کرد: از آنجا که شهرستان ممسنی در گستره‌ای روستایی قرار داشت، به کمک تجربه‌ای که از دانش و تئاترهای دنیا کسب کرده بودم، نمایش‌های سیار را در کف تریلر تراکتورها تمرین و اجرا می‌کردم.

شب‌ها در روستاهای آن جغرافیا اجرا می‌کردیم. آن سال‌ها که معروف به سال‌های ضدیت با چهره‌ها و ستاره‌های هنری است، نویسنده و کارگردان‌های بی‌نام و نشان ظهور کردند.

تئاتر در جبهه‌های جنگ

آبسالان به تجربه اجرای تئاتر در جبهه‌های دفاع مقدس اشاره و عنوان کرد: این تجربه‌ها بعدها برای بردن گروه‌های تئاتر به جبهه‌های جنوب مفید واقع شد. نمایش‌هایی مانند «مرد خدا»، «شیطان و ۱۰۰ دام» و «توطئه‌های آمریکا در ایران» را اجرا کردیم. نمایش «توطئه‌های آمریکا» بر اساس تحلیلی بود که آمریکایی‌ها انواع طرح و توطئه را برای نابودی انقلاب اسلامی پیش می‌بردند که در هفت اپیزود اجرا می‌شد. این‌ها تجربه‌های نابی بود که کسی تا حالا انجام نداده بود.

پایه‌گذاری تئاتر در کهگیلویه و بویراحمد

وی با بیان اینکه پس از انتقال به استان کهگیلویه و بویراحمد در سال ۶۸، برای شکل‌دهی به جریان هنری در استان تلاش کرد، گفت: می‌دانستم که برای شکل‌گیری جریانات هنری احتیاج به سیستم داریم. اولین اقدامی که کردم با کمک زنده‌یاد کل نورمحمد مجیدی که از بزرگان کهگیلویه بود، به شهرستان‌های استان سفر کردم، با تنها لاندرو کهنه ارشاد راهی کهگیلویه بزرگ شدم.

آبسالان افزود: شناسنامه هنری برای هر کسی که سررشته‌ای داشت تهیه کردم، جو عمومی نسبت به مهترها و سرنانوازان و نقاره‌کوب‌ها جالب نبود، زخم زبان‌های زیادی می‌شنیدم. کسی باور نمی‌کرد لر باشم و هم‌ولایتی.

راه‌اندازی جریان تئاتر در استان

این پیشکسوت تئاتر با بیان اینکه به کمک دوستانی مانند زنده‌یاد مجید افشاریان و سید اشرف طباطبایی، کار را در مرکز صدا و سیمای تازه‌تأسیس کهگیلویه و بویراحمد آغاز کردیم، اظهار کرد: به تدریج در سطح استان گروه‌های تئاتری رشد کردند.

در شهرستان کهگیلویه سید مجید پرهیز، در گچساران محمد پیرسبزی و امیر نوروزی و مسعود شریف و بهنام توروزی و جمع زیادی دورهم جمع شدند. در سوق و دهدشت نیز همینطور، زنده‌یاد مسعود محمدی و ناصر و رحمان پورمحمدی جریان تئاتر را راه انداختند، دوران درخشانی بود، کسب و کار و دانش انگیزه بچه‌ها بود.

وی به چهره‌های شاخص تئاتر در کهگیلویه و بویراحمد بویراحمد نیز اشاره و اظهار کرد: اردشیر کیانی، جواد موسوی، حسین روحانی، مسعود نیک‌پی، ایرج شریفی، رحمت رمضانی، ماشاالله دادبودی، صادقی و خانم‌هایی که متأسفانه نام خیلی‌شان در خاطرم نیست، فعال بودند، جریانی راه افتاده بود و استعدادهای شگفت‌انگیزی مثل رضا گشاس و رضا کرمی‌زاده و تیمش تهیه کرده بودند.

اولین اجرای عمومی تئاتر در یاسوج

آبسالان با اشاره به اولین اجرای عمومی تئاتر در یاسوج، گفت: اولین اجرای عمومی تئاتر در یاسوج با نمایش «آهنگ دل» بود که استقبال بی‌سابقه‌ای از آن شد و پانزده شب سالن تربیت معلم پر می‌شد. مردم باور داشتند که تئاتر در یاسوج با جمهوری اسلامی زاده شده و تئاتری‌ها آدم‌های موجهی بودند، چون من از خانواده‌های خوش‌نام انتخاب می‌کردم و معتقد بودم که باید جا بیفتد.

تئاتر، هنر توسعه‌گرا

وی در بخش دیگری از سخنانش به نقش تئاتر در توسعه پرداخت و تأکید کرد: تئاتر هنر توسعه‌گرا است، محصول دموکراسی است، هنری است که محصول مدرنیته است، حتی وقتی به خاستگاهش در یونان باستان نگاه می‌کنی، در آنجا که شکل زندگی و حکومت، دموکراسی است، بازیگران تئاتر علما و اساتیر و سرگذشت الهه‌ها و خداوندگارانشان را بر صحنه‌های تئاتر یا کنار کوه اولمپ اجرا می‌کردند.

این هنرمند پیشکسوت افزود: تئاتر و توسعه مثل پیراهنی است که باید دکمه‌هایش را بکنی، هر کدام از این سوراخ‌ها سر جای خودش قرار بگیرد. اگر جامعه‌ای توسعه نداشته باشد، معمولاً تئاتر خوبی هم ندارد.

چنانکه همیشه در دنیا توسعه یک جامعه را با تئاتر آن جامعه و سبدی که در عنوان کالایی که در سبد مصرفی خانواده‌ها قرار می‌گیرد، می‌سنجند.

چالش‌ها و کمبودهای تئاتر استان

آبسالان در پاسخ به سؤالی درباره چالش‌ها و کمبودهای تئاتر در کهگیلویه و بویراحمد، گفت: گاهی نبودن خیلی از زیرساخت‌ها و کمترین امکانات ممکن در یک استان، باعث رشد می‌شود، البته این به معنای نفی وجود زیرساخت‌هایی مثل سالن‌ها و پلاتوها و دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها نیست. بودن زیرساخت‌ها و مکان‌ها جز واجبات شکل‌گیری یک تئاتر خوب در استان است، اما نبودش هم باعث نمی‌شود که تصور کنی نمی‌شود، چون گاهی همین کمبود امکانات باعث می‌شود که تو دست به خلاقیت و نوآوری بزنی.

اجرای خاطرات برگزاری تئاتر در روستاها

وی به خاطره‌ای از اجرای تئاتر در روستاها اشاره و بیان کرد: در سال‌های اول با روی کف تریلر تراکتورها سالن تئاترمان بود و بچه‌ها آنجا بازی می‌کردند. یا در یکی از روستاها، نورپردازی‌مان به وسیله «هیزم» بود. حتی چراغ برق هم وجود نداشت. یک چیزی شبیه آخور ساختیم و نمایش را اجرا کردیم.

توصیه به جوانان: توانایی خود را کشف کنید

این استاد دانشگاه در توصیه به جوانان علاقه‌مند به تئاتر گفت: اولین توصیه‌ام این است که توانایی خودت را کشف کن.

اگر می‌خواهی نمایشنامه بنویسی، شروع کن. مهم این است که تو بیافرینی، چیزی خلق کنی. هنرمند کسی نیست که رفته دانشگاه درس خوانده، هنر آفرینش و زایندگی است. به هر فردی که علاقه‌مند بود و اشتیاق داشت و در ته وجودش یک رنگ و انرژی و امپرسیون از هنر وجود داشت، باید توانایی خودش را کشف کند و بر مبنای توانایی‌اش به آفرینش بپردازد.

وی مطالعه را کلید موفقیت دانست و اظهار کرد: مطالعه کن، مطالعه کن، مطالعه کن. بخوان، رمان، تاریخ، قصه، نمایشنامه بخوان. آن ظرف ذهن را طلا بده و بزرگش کن که دیگر تخیل به اندازه یک تخیل روستایی و دهقانی نباشد، تخیل یک تخیل جهانی باشد.

خواسته از مسئولان: اعتماد به هنرمندان

آبسالان مهم‌ترین خواسته هنرمندان از مسئولان را «اعتماد» عنوان و تصریح کرد: ما هیچ خواستی از مسئولین، یعنی من به عنوان آدمی که تئاتر کار می‌کنم، هیچ خواستی از مسئولین ندارم. تنها انتظاری که از مسئولین دارم این است که اعتقاد و اعتماد کنند به هنرمندشان. اگر این رابطه اعتماد بین هنرمند و مدیران جامعه شکل بگیرد، انگار که بزرگ‌ترین اقدام اتفاق افتاده.

وی با بیان اینکه هنرمند باید جامعه‌اش را دوست داشته باشد، گفت: جامعه اگر دوست داشته باشد، دوستت دارد، جوابت را می‌دهد و به تو قدرت می‌دهد. هدف و انگیزه جوانان باید انسان‌دوستی و توسعه جامعه‌شان باشد.

چون هر چقدر که این جامعه رو به توسعه برود، اعتبار هنرمند هم بیشتر می‌شود.