خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- حامد عرب زاده: استان بوشهر با ساحل گسترده، تاریخ دریانوردی، موسیقی غنی جنوب، و پیشینه دیرینه در تجارت و ارتباطات دریایی، از دیرباز بستری حاصل‌خیز برای شکل‌گیری ادبیات بومی بوده است. اما در کنار این پیشینه، امروز نیاز به توجه بیشتر به کتاب‌خوانی و توسعه زیرساخت‌های فرهنگی بیش از گذشته احساس می‌شود؛ چراکه جامعه‌ای که ریشه‌های خود را در ادبیات و دانش تقویت نکند، در مسیر توسعه پایدار فرهنگی و حتی اقتصادی با چالش روبه‌رو خواهد شد.

ادبیات بومی بوشهر؛ میراثی که باید دوباره کشف شود

بوشهر یکی از غنی‌ترین منابع ادبیات شفاهی و بومی در جنوب کشور است. از «یَرغه‌خوانی» گرفته تا «نی‌انبان‌نوازی»، از افسانه‌های دریایی تا داستان‌های محلی، همه و همه ظرفیت‌هایی هستند که هنوز کمتر وارد چرخه تولید کتاب شده‌اند.

در سال‌های اخیر چند نویسنده جوان و پژوهشگر کوشیده‌اند بخشی از این میراث را مکتوب کنند، اما واقعیت آن است که ادبیات بومی بوشهر هنوز برای نسل جوان ناشناخته است. این در حالی است که ثبت و انتشار این ادبیات می‌تواند هم سرمایه فرهنگی استان را حفظ کند و هم به گسترش گردشگری فرهنگی و هویت‌سازی نسل جدید کمک قابل توجهی ارائه دهد.

با وجود این ظرفیت بزرگ، هنوز حمایت ساختاری از نویسندگان بومی محدود است. بسیاری از پژوهشگران حوزه فرهنگ دریانوردی یا تاریخ محلی برای چاپ کتاب با مشکلات مالی و نبود ناشران تخصصی مواجه‌اند. تقویت مراکز پژوهشی، برگزاری دوره‌های نویسندگی بومی و حمایت از چاپ و ترجمه آثار بوشهری می‌تواند جهشی مهم در این حوزه ایجاد کند.

مدارس؛ موتور اصلی ترویج مطالعه در بوشهر

برای ساختن جامعه کتاب‌خوان، بدون مشارکت نظام آموزشی، تلاش‌های فرهنگی دوام نخواهند داشت. در استان بوشهر، مدارس به‌ویژه در مناطق بندری نقش کلیدی در آینده فرهنگی دارند، اما این حوزه هنوز نیازمند توجه جدی است.

کمبود کتابخانه‌های استاندارد آموزشی

بسیاری از مدارس استان فاقد کتابخانه فعال هستند یا کتابخانه‌ها با کتاب‌های قدیمی و غیرجذاب اداره می‌شوند. نبود کتابدار متخصص یا مربی پرورشی آشنا با کتاب‌های روز نیز باعث شده برنامه‌های رسمی کتاب‌خوانی به شکل تشریفاتی انجام شود.

نیاز به پیوند ادبیات بومی با آموزش

یکی از فرصت‌های مغفول در مدارس، گنجاندن ادبیات بومی در برنامه‌های فوق‌برنامه است. معرفی داستان‌های محلی، موسیقی سنتی جنوب، روایت‌های دریایی و متون تاریخی بوشهر به دانش‌آموزان می‌تواند هم هویت محلی را تقویت کند و هم جذابیت مطالعه را افزایش دهد.

پویش‌های موفق اما محدود

در برخی مدارس بندرگناوه، دیلم، برازجان و بوشهر، کتاب‌خوانی‌های گروهی، دعوت از نویسندگان بومی و نمایشگاه‌های کوچک کتاب نتایج خوبی داشته، اما این اقدامات نیازمند برنامه‌ریزی منسجم است تا از سطح فعالیت‌های مناسبتی فراتر رفته و تبدیل به بخشی پایدار از زندگی آموزشی دانش‌آموزان شود.

تألیف در حوزه انرژی؛ نیاز ملی و فرصت ویژه بوشهر

یکی از ویژگی‌های مهم استان بوشهر که آن را از اغلب استان‌ها متمایز می‌کند، حضور دو قطب بزرگ انرژی کشور یعنی جزیره خارگ و منطقه پارس جنوبی در عسلویه است. با وجود این ظرفیت عظیم، تعداد کتاب‌ها، پژوهش‌ها و منابع مکتوب درباره صنعت انرژی در بوشهر بسیار محدود است.

بوشهر می‌تواند قطب نشر تخصصی انرژی باشد

وجود نیروهای متخصص در حوزه نفت، گاز، پتروشیمی و دریانوردی، امکان تولید آثار علمی، فنی و مدیریتی را فراهم کرده است. با این حال، نبود حمایت برای چاپ، عدم وجود ناشران تخصصی و نبود مراکز پژوهشی مرتبط با حوزه نشر باعث شده این ظرفیت به‌طور کامل بالفعل نشود.

ضرورت تألیف آثار برای نسل آینده

دانش‌آموزان و دانشجویان بوشهری که در نزدیکی بزرگ‌ترین صنایع انرژی کشور زندگی می‌کنند، باید به منابع بومی، غیرترجمه‌ای و مستند دسترسی داشته باشند. تدوین کتاب‌هایی درباره تاریخچه صنعت نفت در خارگ، نقش عسلویه در اقتصاد ملی، محیط‌زیست و انرژی، و ثبت تجربیات مهندسان بوشهری می‌تواند الگویی ارزشمند برای سایر مناطق باشد.

پیوند ادبیات بومی و صنعت

حتی در حوزه ادبیات نیز می‌توان از ظرفیت انرژی بهره برد. روایت‌های کارگران اسکله خارگ، داستان‌های زندگی در کمپ‌های صنعتی، ادبیات oral داستان‌های کارکنان نفت، سوژه‌هایی جذاب و کمتر دیده‌شده برای ادبیات داستانی و مستندنگاری هستند.

نقش کتاب‌فروشی‌ها و مراکز فرهنگی؛ حلقه‌های تکمیل‌کننده زنجیره مطالعه

کتاب‌فروشی‌های کوچک بوشهر در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند با ایجاد کافه‌کتاب، نشست‌های معرفی کتاب و ارتباط با مدارس، نقش فعال‌تری در ترویج مطالعه داشته باشند. تقویت این مراکز، برگزاری جشنواره‌های سالانه کتاب بوشهر و حمایت از نمایشگاه‌های کوچک محلی می‌تواند جریان کتاب‌خوانی را زنده و پایدار نگه دارد.

بوشهر، محلی که فرهنگ و انرژی باید در کتاب‌ها ثبت شوند

استان بوشهر نه‌تنها به دلیل تاریخ و فرهنگ بومی‌اش، بلکه به دلیل جایگاه ویژه‌اش در صنعت انرژی کشور، یکی از مهم‌ترین بسترها برای گسترش کتاب‌خوانی و تولید محتوای مکتوب در ایران است.

هرگاه کتاب به بخشی از زندگی مردم بوشهر تبدیل شود، می‌توان امیدوار بود که نسل آینده این استان، هم ریشه‌های فرهنگی خود را می‌شناسد و هم دانش لازم برای ایفای نقش در توسعه ملی را در اختیار دارد.

*خبرنگار