برترین‌ها: چند روز پیش، روزنامه‌ی فرانسوی لوموند در گزارشی مفصل به وضعیت اپوزیسیون ایرانی خارج از کشور پرداخت؛ گزارشی که در آن، رضا پهلوی به‌عنوان فردی توصیف شده که نیم قرن است از ایران دور مانده و در رؤیای بازگشت به تخت سلطنت می‌سوزد. اما آنچه به گزارش جنجالی لوموند ابعاد تازه‌ای داده، ادعای برخی کاربران است که نویسنده‌ی این یادداشت را غزل گلشیری — فرزند نویسنده‌ی مشهور، هوشنگ گلشیری — معرفی کرده‌اند.

در بخش‌هایی از این گزارش، لوموند با نگاهی تحلیلی پرسیده است که آیا خاطره‌ی دوران پهلوی در سایه‌ی جمهوری اسلامی کمرنگ شده و آیا مردم ایران، استبداد و سرکوب آن دوران را از یاد برده‌اند؟ این روزنامه در ادامه تأکید کرده که هیچ داده‌ی معتبر و مستقلی از میزان محبوبیت واقعی رضا پهلوی در داخل کشور وجود ندارد. در عوض، هواداران او آمار بازدید و لایک شبکه‌های اجتماعی را نشانه‌ی حمایت گسترده از او می‌دانند؛ معیاری که به نوشته‌ی لوموند، در عصر دیپ‌فیک، کمپین‌های هدایت‌شده و ربات‌های اینترنتی، چندان قابل اعتماد نیست.

در بخش دیگری از این گزارش آمده که برخی دیپلمات‌های اروپایی — به‌ویژه در فرانسه — رضا پهلوی را مهره‌ای در یک «بازی اطلاعاتی اسرائیلی» برای بی‌ثبات‌سازی تهران توصیف کرده‌اند. اشاره‌ای هم شده به دیدارهای او با مقامات اسرائیلی در سال‌های اخیر و محدود شدن ارتباطاتش در اروپا به چند نماینده‌ی پارلمان فرانسه. لوموند همچنین از رفتار برخی نزدیکان پهلوی، از جمله دفاع مشاورش از مجازات اعدام و فعالیت‌های سایبری علیه منتقدان خبر داده و نوشته که این اقدامات، حتی بخشی از هواداران سلطنت‌طلب را نیز شوکه کرده است.

مواضع نویسنده یادداشت؛ مدافع ظریف و روحانی

همانطور که در مقدمه گفتیم، غزل گلشیری، خبرنگار ایرانیِ روزنامه‌ی لوموند و فرزند هوشنگ گلشیری است. نگاهی به صفحه‌ی توییتر او نشان می‌دهد تمرکز محتوای فعالیتش بیش از هر چیز بر نقض حقوق بشر در کشورهای عربی مانند عربستان و امارات و انتقاد از سیاست‌های آمریکا و دولت دونالد ترامپ است. او در سال‌های گذشته، به‌ویژه در دوره‌ی مذاکرات هسته‌ای، در دفاع از مواضع دولت حسن روحانی و محمدجواد ظریف نیز فعال بوده و بارها از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران به‌عنوان «سلاحی علیه مردم» یاد کرده است. همین جهت‌گیری‌ها باعث شده برخی ناظران، غزل گلشیری را ادامه‌دهنده‌ی نوعی نگاه چپ‌گرای منتقد بدانند؛ نگاهی که پیش‌تر در آثار و رفتار پدرش دیده می‌شد.

پدر غزل خانم؛ از چپ‌های برجسته کانون نویسندگان

نام هوشنگ گلشیری برای بسیاری از ایرانی‌ها با رمان «شازده احتجاب» گره خورده؛ اثری که در دهه‌ی ۴۰ منتشر شد و نویسنده‌اش را به چهره‌ای شناخته‌شده در فضای ادبیات مدرن آن زمان تبدیل کرد. چند سال بعد، بهمن فرمان‌آرا با اقتباس از همین رمان فیلمی ساخت تا «شازده احتجاب» از دایره‌ی ادبیات فراتر برود و نام گلشیری به تاریخ سینمای ایران هم راه پیدا کند.

اما گلشیری از اعضای فعال کانون نویسندگان ایران نیز به شمار می‌رفت؛ نهادی که در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ به یکی از کانون‌های اصلی فعالیت‌های روشنفکری و چپ‌گرایانه بدل شد. گلشیری با مواضع انتقادی علیه سانسور و محدودیت‌های فرهنگی شناخته می‌شد و در همان دوره به دلیل لحن تند و دیدگاه‌های سیاسی‌اش، مخالفان و حامیان زیادی داشت.

یکی از مهم‌ترین مقاطع فعالیت او، ده شب شاعران و نویسندگان ایران در مهرماه ۱۳۵۶ بود؛ برنامه‌ای که در دانشگاه تهران برگزار شد و به نمادی از اعتراض فرهنگی علیه حکومت پهلوی تبدیل شد. سخنرانی گلشیری در آن شب‌ها، به‌دلیل موضع‌گیری مستقیم علیه سانسور و ساختار قدرت، بازتاب گسترده‌ای در میان محافل روشنفکری داشت.

اکنون، سال‌ها پس از درگذشت او، بسیاری معتقدند غزل گلشیری در مسیر تازه‌ای همان راه را ادامه می‌دهد. با این تفاوت که قلم او دیگر در فضای ادبی نمی‌چرخد، بلکه در رسانه‌های بین‌المللی و حوزه‌ی سیاست بازتاب یافته است. به وضوح می‌توان ردی روشن میان نوشته‌های پدر و مواضع دختر دید؛ دو نسل از یک خانواده که هر دو، هرچند در دو میدان متفاوت، بر مسیر واحدی حرکت کرده‌اند، مسیری که تاریخ به آن پاسخ دقیقی داده است.