به گزارش گروه علمی ایرنا به نقل از گاردین، دانشمندان می‌گویند تقریباً همه مهره‌داران — از پرندگان و خزندگان گرفته تا پستانداران و حتی ماهی‌های آرواره‌دار — خمیازه می‌کشند؛ رفتاری که به نظر می‌رسد ریشه‌ای عمیق در سازوکار زیستی بدن دارد.

پایان یک باور قدیمی

سال‌ها تصور می‌شد خمیازه پاسخی به کمبود اکسیژن در بدن است. اما پروفسور اندرو گالوپ از دانشگاه جانز هاپکینز می‌گوید:

«این نظریه قدیمی با مطالعات متعدد رد شده است. تغییر سطح اکسیژن یا دی‌اکسیدکربن در هوای تنفسی هیچ تأثیری بر میزان خمیازه ندارد.»

نظریه جدید: خمیازه برای خنک‌کردن مغز

بر اساس پژوهش گالوپ و همکارانش، خمیازه در واقع سیستمی طبیعی برای کنترل دمای مغز است. هنگام خمیازه‌کشیدن، جریان خون در ناحیه سر افزایش می‌یابد و هوای خنک از دهان و بینی عبور کرده و مانند یک رادیاتور، گرمای مغز را کاهش می‌دهد.

شواهد علمی

• در هوای معتدل، خمیازه‌ها بیشتر می‌شوند زیرا فرایند خنک‌سازی مؤثرتر است.

• در گرمای شدید، دفعات خمیازه کاهش می‌یابد چون این سازوکار کارایی خود را از دست می‌دهد.

• حیواناتی که مغز بزرگ‌تر و سلول‌های عصبی بیشتری دارند، خمیازه‌های طولانی‌تری می‌کشند.

خمیازه و تغییر حالت‌های ذهنی

به باور پژوهشگران، خمیازه به مغز کمک می‌کند بین حالت‌های مختلف هوشیاری جابه‌جا شود؛
از خواب به بیداری،
از بی‌حوصلگی به تمرکز،
یا از آرامش به فعالیت.

راز خمیازه مسری

اما چرا دیدن خمیازه دیگران باعث خمیازه‌کشیدن ما می‌شود؟
دو نظریه اصلی مطرح است:

1. سلول‌های عصبی آینه‌ای: مغز ما رفتار دیگران را ناخودآگاه تقلید می‌کند.

2. هماهنگی گروهی: خمیازه جمعی می‌تواند ریتم فعالیت گروه را هم‌زمان کند.

در مطالعه‌ای روی شیرها دیده شد که وقتی یک شیر خمیازه می‌کشد و از جا بلند می‌شود، سایر اعضای گروه نیز از او پیروی می‌کنند. در انسان‌ها نیز همین واکنش می‌تواند نشانه هماهنگی یا انتقال گروه از حالت استراحت به آماده‌باش باشد.

دانشمندان معتقدند خمیازه سه کارکرد مهم دارد:

1. تنظیم دمای مغز

2. افزایش جریان خون در سر

3. کمک به تغییر وضعیت ذهنی و هوشیاری

و در پایان نکته‌ای جالب: اگر هنگام خواباندن کودک خود خمیازه می‌کشید، احتمالاً حق با شماست — این رفتار مسری واقعاً می‌تواند به آرامش و خواب او کمک کند!