به گزارش سلامت نیوز به نقل از پیام ما، لباس صورتی گل‌وگشاد بیمارستان را پوشیده‌ و برای دوربین دست تکان می‌دهد.

به‌قدری خوشحال است که بیماران دیگر فکر می‌کنند تولد نوزاد یا رهایی از بیماری مهلکی در میان است، ولی کیمیای ۲۰ساله می‌خواهد زیر تیغ عمل «اسلیو» برود؛ جراحی برای کوچک‌کردن معده. مادرش گوشی به‌دست در حال فیلمبرداری است. این ویدئو قرار است در صفحه اینستاگرام کیمیا منتشر شود؛ بلافاصله پس از ترخیص از بیمارستان و کاهش ناگهانی چند ده کیلویی وزنش، این فیلم را پست می‌کند و زیرش لذت، توانستن و اسلیو را هشتگ می‌زند.

تغییر سبک و آهنگ زندگی، بی‌تحرکی، اختلالات متابولیکی، فضای مجازی و میل به پذیرش اجتماعی از جمله عواملی هستند که چاقی را نه‌تنها در ایران که در اقصی‌نقاط جهان به یکی از عوامل اصلی خطر برای سلامت تبدیل کرده است. دیابت، پرفشاری خون، کمردرد، زانودرد و ناتوانی در انجام حرکات فیزیکی از تبعات چاقی است.

متخصصان تغذیه از رابطه خطی و ساده بین کالری دریافتی و میزان تحرک صحبت می‌کنند و کاهش کالری را تنها راه غیرتهاجمی برای کاهش وزن می‌دانند، اما میل آدمی به کسب نتیجه فوری، او را به‌سمت راه‌های کوتاه ولو پرهزینه سوق می‌دهد. آماده‌خواهی و علاقه به لاغری یا به‌اصطلاح باربی شدن، دلیلی شده است برای استقبال روزافزون از جراحی و استفاده از داروهای خاص برای درمان چاقی. در این گزارش دو روش سریع کاهش وزن را بررسی ‌می‌کنیم.

حراج سه عضو بدن در ازای لاغری

«سامره گیل»‌، زنی ۴۱ساله از صومعه‌سرا، سال‌ها از چاقی رنج می‌برد. رژیم‌های مکرر، ورزش کردن و پرخوری دوباره این مادر را در چرخه ناامیدکننده چاقی و لاغری قرار داده بود. تا اینکه در آذرماه ۱۴۰۳ برای رهایی از اضافه وزن و خروج از چرخه معیوب لاغری و چاقی اقدام به جراحی اسلیو کرد.

سامره می‌گوید «وقتی دیدم دختر خواهر شوهرم اسلیو کرده و از نتیجه راضی‌ست، من هم ترغیب شدم»، اما این رضایت کوتاه شب اول پس از عمل جایش را به تب و درد شکم داد. این دردها ادامه داشت تا نهایتاً یک‌ماه بعد وقتی سامره حسابی وزن کم کرده بود، به بیمارستان رفت و در سی‌تی‌اسکن اولیه متوجه شدند بخش باقیمانده معده سامره سوراخ شده است.

«در رشت نتوانستند برایم کاری انجام بدهند. بنابراین، به تهران آمدم تا با تعبیه استنت(فنر) درمانم کنند.»

تعبیه استنت و عفونت شدید محل جراحی منجر به بستری مجدد سامره در بهمن‌ماه شد و این‌بار تا پنجم فروردین بستری بود. دورانی که سامره از آن‌ چنین یاد می‌کند: «روزهای بسیار سختی بود. عفونت شکم از یک‌ طرف و بستری در بیمارستان و عفونت ریه به‌دنبال آن، مرا ناتوان کرده بود. علاوه‌بر کل معده، کیسه صفرا و بخشی از ریه‌ام را نیز برداشتند.»

حالا با گذشت یک سال از عمل جراحی اسلیو سامره، زخم شکمش هنوز باز است. حدود سه میلیارد تومان هزینه کرده و در نفس کشیدن اذیت می‌شود.

از اینکه زنده مانده راضی‌ است؛ ولی ازدست‌دادن چند عضو از بدن به‌همراه درد و رنجی که تحمل کرد، او را به‌شدت از انجام این عمل پشیمان کرده است. در مقابل، ستاره ۳۴ساله از همدان، سه سال پیش اسلیو کرده و از انجام این عمل بسیار راضی است؛ چراکه چاقی باعث‌ شده ‌بود ارتباط او با همسرش دچار مشکل شود. ستاره پس از ۳۰ کیلو کاهش وزن درحالی‌که زندگی شخصیش بهبود یافته‌، به هر فردی که از چاقی رنج می‌برد، جراحی را توصیه می‌کند.

اسلیو به چه کسانی پیشنهاد می‌شود؟

«محمدرضا عبدالحسینی» جراح و فلوشیپ لاپاراسکوپی و چاقی است و بیش از ۹ هزار عمل جراحی چاقی انجام داده‌ است.

او این شیوه را روشی مطمئن با قدمتی ۷۰ساله در جهان و ۳۰ساله در ایران معرفی می‌کند.

عبدالحسینی بهترین راه بدون بازگشت درمان چاقی را برای افرادی که شاخص توده بدنی بیشتر از ۳۵ دارند، عمل جراحی اسلیو، بای‌پس و مینی‌بای‌پس می‌داند.

او معتقد است افرادی که BMI (شاخص توده بدنی) آنها بین ۳۰ تا  ۳۵ است، اما در اثر چاقی دچار دیابت، فشارخون، چربی خون، کبد چرب و آپنه (قطع تنفس) حین خواب هستند، اسلیو ضمن کاهش وزن به درمان سایر بیماری‌هایشان کمک می‌کند. اما تأکید می‌کند: «در افرادی که BMI زیر ۳۰ دارند، رعایت رژیم غذایی، اصلاح سبک زندگی و افزایش تحرک قبل از اسلیو توصیه می‌شود.» برگشت وزن و چاقی مجدد در افرادی که عمل جراحی چاقی را انجام داده‌اند، یکی از تبعات این عمل پرهزینه است.

عبدالحسینی در این مورد می‌گوید: «نسبت بازگشت وزن پس از جراحی چاقی در مقابل آمار کاهش وزن دائمی در درازمدت عدد کوچکی است. این بازگشت وزن اگر متأثر از حاملگی، اختلالات خودایمنی و تیروئید نباشد، قابل‌پیشگیری است؛ چراکه رعایت رژیم غذایی پس از عمل چاقی به‌مراتب از رعایت رژیم غذایی برای لاغری راحت‌تر است.»

عبدالحسینی برای کسانی که عمل جراحی چاقی دارند، چنین توصیه‌ای دارد: «این افراد باید پس از اسلیو مراقب حجم توده عضلانی‌شان باشند و با تلفیق ورزش و تغییر سبک زندگی اثربخشی جراحی را دائمی کنند.»

سراب لاغری با دارو

 این روزها استفاده از داروهای دسته GLP-1 که در میان عموم مردم به انسولین یا داروی دیابت معروف است، روش دیگری برای کاهش وزن به‌ حساب می‌آید. این داروها درمان موقتی برای چاقی است؛ به‌گونه‌ای‌که فرد با دریافت یک دوره از داروهایی که در ایران با نام اوزمپیک و مونجارو معروف است، کاهش وزنی چشمگیر را تجربه می‌کند.

عبدالحسینی استفاده از این داروها را به‌خاطر وابستگی دائمی لاغری به مصرف دارو و همین‌طور هزینه بالای آنها توصیه نمی‌کند و معتقد است: «تعداد قابل‌توجهی از بیماران ما افرادی‌اند که داروهای کاهش وزن را امتحان کرده و پس از قطع دارو مجددا وزنشان برگشته‌ است.»

«شیما حیدری»، فارماکوتراپیست (متخصص داروسازی بالینی)، در معرفی و تشریح داروهای موسوم به لاغری می‌گوید: «دسته دارویی GLP-1 جزو داروهای ارزشمند و کاربردی در کنترل و درمان دیابت هستند. شکل استفاده آنها تزریقی است و همین باعث می‌شود به‌اشتباه در میان مردم به انسولین معروف باشند.»

حیدری این دارو را بر کاهش سرعت تخلیه معده، کم‌شدن اشتها و افزایش تحریک انسولین در بدن اثربخش می‌داند و می‌گوید: «مجموعه این عوامل و تبلیغات جهت‌دار سبب شده ‌است مردم برای کاهش وزن فوری از این داروها استفاده کنند.»

حیدری در مورد اشکال مختلف این دسته دارویی که در بازار به‌نام‌های تجاری اسپارتینا و اوزمیپیک شناخته می‌شود، می‌گوید: «اساساً هیچ دارویی اثر دائمی بر کاهش وزن ندارد؛ داروها صرفاً می‌توانند در مدت مصرفشان باعث کاهش وزن مقطعی شوند. بازه زمانی کاهش وزن، فرصت خوبی است که سبک زندگی و الگوی خوردن برای فرد چاق تغییر کند. این تغییر رفتار به عملکرد و مداومت فرد در اعمال تغییرات جدید بستگی دارد.»

او در مورد عوارض استفاده طولانی‌مدت و مصرف زیاد این دسته دارویی می‌گوید: «‌ازآنجاکه دسته دارویی مذکور در زمره داروهای نوین سبد دارویی محسوب می‌شود، مطالعات زیادی روی اثرات طولانی‌مدت آنها انجام نشده‌ است. از طرفی، عوارضی که پس از مصرف این داروها دیده می‌شود، ارتباط مستقیمی با دوره مصرف و دوز دارو ندارد. اما شایع‌ترین عوارض GLP-1 علایم گوارشی نظیر تهوع، استفراغ، اسهال و یبوست است و شدت این علایم به‌حدی است که برای فرد غیرقابل‌تحمل است.»

این متخصص داروسازی بالینی دلایل استفاده کوتاه‌مدت این دارو را برای لاغری گران بودن، فرم تزریقی و کمبود اشکال پرکاربردی چون برند مونجارو در ایران می‌داند و معتقد است: «مانجارو موجود در بازار به‌شکل قاچاق وارد می‌شود. از طرفی، این دارو یخچالی است و باید حلقه سرد نگهداری و انتقال آن رعایت شود. بنابراین، امکان تقلبی بودن اشکال موجود در بازار بسیار زیاد است.» حیدری ارزیابی‌های بالینی نظیر تست‌های کلیوی، کبدی، تیروئیدی را پیش از مصرف این داروها توصیه می‌کند.

ذهن میان‌بر پسند

گرایش به میان‌برزدن ریشه‌ای روانشناسی دارد که «نگار احمدوند»، روان‌درمانگر بالینی، به ابعاد مختلف آن می‌پردازد: «ریشه بسیاری از رفتارهای انسان امروزی، زیستی و متأثر از کهن‌الگوها است. مغز برای بقای بیشتر سعی در انتخاب روش‌های زودبازده و کم‌زحمت دارد. فلسفه میان‌برزدن در کسب درآمد، یادگیری مهارت و حتی کاهش وزن نیز از این واقعیت نشئت می‌گیرد. از طرف دیگر، آدمی حاضر به انجام هرکاری است تا در گروه و اجتماع پذیرفته‌ شود. در این شرایط پرداخت هزینه زیاد، تحمل عمل جراحی سنگین و انجام اقدامات تهاجمی زیبایی به الزامی برای زیست اجتماعی امروز بدل شده‌است.»

احمدوند به موقعیت درماندگی که به‌دنبال بی‌پاسخ ماندن این نیاز ایجاد می‌شود هم اشاره می‌کند: «درماندگی و غیرفعال شدن اراده رابطه‌ مستقیم باهم دارند؛ وقتی فرد به‌دنبال چاقی در اجتماع پذیرفته نمی‌شود، شکلی از درماندگی را تجربه می‌کند که اراده‌اش را غیرفعال می‌سازد. تکرار این چرخه، خستگی، ناامیدی و بی‌انگیزگی را در فرد به‌ وجود می‌آورد. بنابراین، فرد برای غلبه بر این حالت و به‌دنبال منفعل‌شدن توانایی تحلیلش، تن به هرکاری می‌دهد.»

جریان جراحی چاقی ایجادشده‌ در جامعه را نمونه «حرکات گله‌ای» در واکنش‌های اجتماعی می‌داند و معتقد است: «رفتار گله‌ای مادامی ایجاد می‌شود که فرد تحلیل شخصی ندارد و دنباله‌رو دیگران است. رفتارهایی که این‌روزها در مواجهه با کاهش وزن می‌بینیم، مصداقی از چنین رفتارهایی است که در آن تبعات منفی دیده نمی‌شود و تصمیم‌گیری صرفاً براساس منافع ظاهری است.»

از طرف دیگر، باید در نظر داشته باشیم که فعل خوردن اولین رابطه آدمی پس از تولد با جهان پیرامونش است‌. این فعل به‌قدری مهم است که «عباس محمودی»، روانپزشک، می‌گوید: «غذا خوردن یکی از رفتارهای لذت‌بخش انسان است و ترشح دوپامین در هنگام خوردن، حس رضایت و آرامش ایجاد می‌کند. فردی که جراحی چاقی انجام می‌دهد، دست‌کم در ماه‌های نخست از این منبع لذت محروم می‌شود و پس‌ازآن نیز باید رژیم سختی را رعایت کند.» او معتقد است فردی که جراحی چاقی می‌کند، یکی از مسیرهای طبیعی ترشح دوپامین را از دست می‌دهد. به همین دلیل، بررسی‌های دقیق روانپزشکی و مشاوره پیش از جراحی چاقی ضروری است.

اگرچه بیش از ۷۰ سال از انجام اولین عمل جراحی اسلیو گذشته‌است، اما هنوز داده‌های کافی برای پایش طولانی‌مدت این عمل تهاجمی در گروه‌های سنی مختلف به دست نیامده‌ است. بنابراین، باید در نظر داشته باشیم اگر روش درمانی در کوتاه‌مدت عارضه ندارد، به‌معنی بی‌نقص بودن آن در آینده نیست.