به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، بسیاری از شهروندان در شهرهای بزرگ و کوچک، تجربه‌ای مشترک از خرید در بازارهایی دارند که به‌طور هفتگی در محله‌شان برگزار می‌شود؛ این بازارها، که اغلب در فضای باز و با حضور ده‌ها فروشنده شکل می‌گیرند، در روز خاصی از هفته برپا می‌شوند و حال‌وهوایی خاص دارند، فضایی که در آن می‌توان انواع کالاها از میوه و سبزیجات گرفته تا پوشاک، لوازم آشپزخانه، مواد شوینده و حتی وسایل دست‌ساز را بعضا با قیمتی مناسب تهیه کرد. 

این بازارها، که امروز به عنوان «شنبه بازار»، «چهارشنبه بازار»، یا «بازارهای سیار محلی» شناخته می‌شوند، سابقه‌ای چند دهه‌ای در زندگی شهری ایران دارند، اگرچه شکل رسمی و ساختارمند آن‌ها به دهه 1380 بازمی‌گردد، اما ریشه‌های آن به دهه‌های 1360 و 1370 می‌رسد؛ زمانی که گروهی از فروشندگان دوره‌گرد یا خُرده‌فروش‌ها به‌صورت خودجوش، در برخی نقاط محلی شهرها بساط خود را پهن می‌کردند و نیازهای روزمره مردم را تأمین می‌کردند.

در آن زمان، خبری از سازوکار مشخص یا نظارت رسمی نبود؛ این بازارها به‌صورت سنتی، خودجوش و معمولاً در مکان‌های تکرارشونده شکل می‌گرفتند، در برخی محله‌ها، این اتفاق هفته‌ای یک‌بار رخ می‌داد و کم‌کم در حافظه محلی جا می‌افتاد که در نقطه مشخصی از محل هر هفته این بازار برپا میشود.

با گسترش شهرنشینی، افزایش جمعیت و رشد مشکلاتی چون سد معبر و بی‌نظمی‌های شهری، نیاز به ساماندهی این بازارها احساس شد بر این اساس از اوایل دهه 1380، شهرداری تهران وارد عمل شد تا این فعالیت‌ها را تحت نظارت و چارچوب مشخصی درآورد. هدف از این اقدام، نه‌تنها مدیریت بهتر فضاهای عمومی و کاهش مزاحمت‌ها، بلکه ایجاد فرصت‌های قانونی برای فروشندگان خُرد و تنظیم بازار محلی نیز بود.

ساماندهی بازارهای هفتگی؛ آغاز یک ساختار شهری جدید

با ورود شهرداری، بازارهای روز شکل رسمی‌تری به خود گرفتند، مکان‌های خاصی برای برگزاری آن‌ها تعیین شد، روزهای مشخصی به آن‌ها اختصاص یافت و شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران به‌عنوان نهاد متولی این فرایند معرفی شد اگرچه در مقاطعی فعالیت این بازارها کمرنگ شد اما همچنان در برخی محلات برپا میشود و همچنان فعال‌اند.

شهرداری تهران در نقاط مختلف شهر، فضاهایی مشخص را در اختیار پیمانکاران بخش خصوصی قرار می‌دهد تا این بازارها را مدیریت کنند؛ در این بازارها، شهروندان می‌توانند مایحتاج روزانه و حتی کالاهای غیراساسی مانند پوشاک، ظروف آشپزخانه و حتی کالاهای سنتی یا بومی را خریداری کنند که برخی از این کالاها با قیمت‌هایی مناسب‌تر از فروشگاه‌های ثابت عرضه می‌شوند و در شرایط اقتصادی فعلی، یکی از دلایل استقبال مردم از این بازارها به شمار می آید.

نحوه واگذاری، تعرفه‌ها و نظارت‌ فضای بازارها 

مجتبی اقوامی‌پناه، مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، درباره سازوکار فعلی بازارهای روز، گفت: بازار روزها از گذشته وجود داشته اما زمانی که ما وارد این حوزه شدیم، مقرر شد برای واگذاری فضای بازارها به پیمانکاران قرعه کشی انجام شود.

وی با اشاره به یکی از فرآیندهای اخیر اضافه کرد: در روزهای گذشته، 5 نفر اعلام کردند که می‌خواهند پیمانکاری یکی از نقاط را برعهده بگیرند، قرعه‌کشی انجام و یکی از آن‌ها انتخاب شد. در حال حاضر نزدیک به 25 پیمانکار برای برپایی این بازارها فعالیت دارند.

اقوامی‌پناه با اشاره به اینکه مناطق 5 و 15 تهران بیشترین تعداد بازار روز را دارند، گفت:آن‌ها درخواست خود را به شهرداری منطقه اعلام می‌کنند و شهرداری منطقه نیز موضوع را به ما اطلاع می‌دهد؛ البته به مناطق تأکید کرده‌ایم که تمام سازوکارهای انتخاب پیمانکاران باید یکسان باشد تا حق پیمانکاران دیگر و مردم ضایع نشود.

تعرفه‌ها و هزینه‌ها بر اساس مصوبه شورای شهر

وی درباره نرخ‌های پرداختی توسط فروشندگان نیز اظهار کرد: هزینه‌ها طبق مصوبه شورای شهر تعیین شده است؛ به‌طوری‌که عوارض شهرداری برای هر متر 13 هزار تومان است؛ برای مثال، اگر فردی 4 متر فضا نیاز داشته باشد، باید برای یک روز حدود 52 هزار تومان بپردازد که این مبلغ، در واقع هزینه عوارض شهرداری است.

مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران با بیان اینکه پیمانکاران برای خدمات جانبی مانند رفت‌وروب و نگهداری نیز هزینه‌ای اضافه دریافت می‌کنند ،گفت: پیمانکاران برای رفت‌وروب، نگهداری و سایر خدمات، نهایتاً حدود 30 درصد به این نرخ اضافه می‌کنند. بنابراین، برای هر متر حدود 15 تا 16 هزار تومان محاسبه می‌شود، البته در برخی موارد، مبالغ بیشتری هم دریافت می‌شود که من منکر آن نیستم، اما آنچه توافق کرده‌ایم همین میزان است.

افزایش 15 درصدی تقاضا برای فعالیت بازارها

وی ادامه داد: نقاطی که در محلات برای برگزاری بازارها در نظر گرفته می‌شود معمولاً ثابت هستند؛ مثلاً در بلوار سیمون بولیوار یا خیابان پیروزی، نقاط مشخصی وجود دارد که هفته‌ای یک‌بار در آن‌ها بازار برپا می‌شود؛ آمار مقایسه‌ای نیز نشان می‌دهد که امسال نسبت به سال گذشته، درخواست مردم برای برپایی این بازارها حدود 15 درصد افزایش داشته است.

به گزارش تسنیم، بازارهای روز محلی، اگرچه با ساختار و نظم نوین اداره می‌شوند، اما همچنان روح و فضای سنتی خود را حفظ کرده‌اند؛ در این بازارها، برخلاف مراکز تجاری رسمی، چانه‌زدن رایج است، روابط انسانی پررنگ‌تر است و قیمت‌ها گاهی قابل انعطاف‌اند. شاید همین ویژگی‌هاست که باعث شده این بازارها، علیرغم گسترش فروشگاه‌های زنجیره‌ای و پلتفرم‌های آنلاین خرید، همچنان مخاطبان وفادار خود را حفظ کنند.

برپایی این بازارهای نوستالژیک، نه‌تنها بخشی از فرهنگ شهری ما را زنده نگه داشته، بلکه راهکاری عملی برای حمایت از کسب‌وکارهای کوچک، کاهش هزینه زندگی، و ایجاد تعامل اجتماعی در محلات شهری باقی مانده است — روندی که به‌نظر می‌رسد همچنان ادامه خواهد داشت.

انتهای پیام/