به گزارش خبرنگار مهر، آیت‌الله حسن رمضانی ظهر پنجشنبه در همایش ملی بزرگداشت علامه حسن‌زاده آملی که در مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) برگزار شد، به ظاهر متناقض عنوان عرفان و اجتماع اشاره و اظهار کرد: اگر عرفان را در معنای اصیل آنکه همان معرفت‌الله و شناخت اسماً و صفات و تجلیات حضرت حق است درک کنیم، درمی‌یابیم که این سلوک الهی به‌هیچ‌وجه از اجتماع جدا نیست و هرگز نمی‌تواند در انزوا تحقق یابد.

آیت‌الله رمضانی با بیان اینکه معرفت نفس، مقدمه و دروازه ورود به معرفت رب است، افزود: در مسیر سیر و سلوک، شناخت نفس نه‌تنها نقطه آغاز، بلکه حلقه پیوند میان انسان و پروردگار است و از همین رهگذر، رابطه انسان با جامعه نیز معنا و قوام می‌یابد.

وی با اشاره به دیدگاه عرفا درباره سفرهای چهارگانه بیان کرد: عرفای الهی معتقدند انسان در مسیر سلوک، چهار سفر را می‌پیماید و از خلق به حق، از حق به حق بالحق، از حق به خلق بالحق و از خلق به خلق بالحق. در این چهار سفر، سالک نمی‌تواند از جامعه فاصله بگیرد یا نسبت به رشد و کمال آن بی‌تفاوت باشد، چراکه عرفان حقیقی، گریز از اجتماع نیست بلکه تزکیه و هدایت جامعه در مسیر الهی است.

این استاد حوزه علمیه قم با تبیین پیوند عرفان با اجتماع گفت: اجتماع بدون معرفت و عرفان، فاقد روح و وحدت واقعی است و چنین جمعی را نمی‌توان «اجتماع» نامید بلکه صرفاً «انضمام» است و مانند آن‌که چند برگ را با منگنه به هم پیوند دهند بی‌آنکه ارتباط حقیقی میان آنها وجود داشته باشد.

وی افزود: جامعه‌ای که بر محور ایمان، معرفت و حضور انسان کامل شکل گیرد، به وحدت حقیقی دست می‌یابد و در برابر شرک، ظلم و تفرقه، استوار می‌ایستد و در چنین جامعه‌ای است که هر فرد در پرتو نور ولایت، جایگاه خویش را در منظومه عبودیت می‌یابد و اجتماع، به معنای واقعی عبداللهی می‌شود.

آیت‌الله رمضانی تصریح کرد: معرفت‌الله همان نیروی محرکه‌ای است که پیکره جامعه را زنده نگاه می‌دارد و انسان‌ها را به سوی هدف مشترک، یعنی جهت‌الله تبارک و تعالی سوق می‌دهد و کایمان به حق تعالی است که روح اجتماع را یکپارچه و هماهنگ می‌کند.

این شاگرد برجسته علامه حسن‌زاده آملی در بخش دیگری از سخنان خود، به محورهای اصلی عرفان از منظر استاد خویش اشاره کرد و گفت: عرفان اسلامی بر سه محور بنیادین استوار است، هستی‌شناسی، جهان‌شناسی و انسان‌شناسی و در میان این سه محور، انسان‌شناسی جایگاه ویژه‌ای دارد، زیرا نزدیک‌ترین راه برای رسیدن به معرفت‌الله، شناخت نفس و حقیقت وجود انسان است.

وی ادامه داد: هر کس در مسیر معرفت نفس گام بردارد، در حقیقت در مسیر کشف اسماً و صفات الهی حرکت می‌کند، زیرا شناخت خویشتن مقدمه شناخت پروردگار است و این همان مسیری است که علامه حسن‌زاده آملی در آثار و سیره عملی خود به زیبایی تبیین کرده‌اند.

آیت‌الله رمضانی تأکید کرد: عرفان اجتماعی، نه تنها امری ممکن بلکه ضرورتی برای حیات معنوی جامعه اسلامی است و جامعه‌ای که به حقیقت معرفت دست یافته باشد، در برابر هجمه‌های فکری، اخلاقی و فرهنگی پایدار می‌ماند و همچون بنیانی مرصوص در مسیر الهی استوار می‌گردد.