خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها؛ همه انسان‌ها در روز اول تولد سلامت روان دارند و اگر سلامت روان نوزاد و کودک در سایه آگاهی و شناخت والدین، پدربزرگ و مادربزرگ و دیگر اعضای خانواده حفظ و حراست شود، در نوجوانی و بزرگسالی به یک انسان سالم و کارآمد و موفق تبدیل خواهد شد. کودکان پیوسته در حال یادگیری درباره برقراری ارتباط، کسب امنیت و آرامش و نحوه درک شدن از سوی اطرافیان هستند و تجربه‌های آنان در سال‌های اول عمر تعیین‌کننده نحوه نگاهشان به زندگی و دنیای اطراف خواهد بود چرا که پایه‌های سلامت عاطفی انسان در کودکی استوار می‌شود.

روانشناسان قائلند همان‌گونه که یک ساختمان برای پابرجا ماندن نیازمند پایه‌های قوی و استوار است، کودکان نیز برای ساختن مغز و روان سالم نیازمند روابط عاطفی ایمن و سالم هستند. باید گفت که پایه‌های امنیت و سلامت روان افراد جامعه در خانه نهاده می‌شود و خانه همان‌طور که اولین محل سکونت انسان است، اولین فضای شکل‌گیری احساسات و عواطف و اولین کانون آموزش رفتار نیز به‌شمار می‌رود. کودک در پناه دانش و آگاهی پدر و مادر در فضایی مملو از تکریم، توجه، محبت و احترام نیازهایش پاسخ داده می‌شود و شخصیت قوی و سالم در او شکل می‌گیرد. کودکان در معرض تنش و دعوا، اخبار و اتفاقات ناگوار و بی‌توجهی از سوی پدر و مادر و اطرافیان اما به مرور زمان دچار اختلالات روانشناختی همچون اضطراب، افسردگی و … خواهند شد و از داشتن شخصیت مقاوم و سالم محروم در بزرگسالی خواهند ماند.

بنابراین سلامت روان امری نیست که در نوجوانی و جوانی و بزرگسالی به دنبال اصلاح و به دست آوردن آن باشیم بلکه از بدو تولد و در دوران کودکی باید حفظ و مراقبت شود و پرورش یابد که در این راستا دغدغه‌مندی و مراقبت دائمی پدر و مادر و خانواده و فراهم‌آوری محیط امن و آرام به دور از اخبار و اتفاقات بد، سخنان منفی و مخرب و … بسیار اهمیت دارد.

آثار مخرب اخبار و اتفاقات بد بر روان کودکان

پروین فرج‌زاده در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه کودکان همواره در معرض پیامدهای منفی اخبار بد و داده‌های مخرب قرار دارند، اظهار کرد: پدر و مادر باید با دور نگه داشتن کودکان از اخبار نامطلوب، آنها را از آسیب‌ها مصون دارند زیرا کودک تاب و توان دریافت بسیاری از واقعیت‌ها را نداشته و انتقال اخبار بد به او هیچ ضرورتی ندارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه کودکان خواه ناخواه با بریده‌هایی از اخبار ناگوار اعم از جنگ یا حوادث غیرمترقبه و … مواجه شده و تحت تأثیر قرار می‌گیرند، ادامه داد: این امر در بلندمدت بر روح و روان کودک تأثیر مخرب خواهد داشت زیرا کودکان در سال‌های اولیه زندگی باید در فضایی امن و آرام و با احساس امنیت زیست کنند تا بالنده شوند و رشد خوبی را تجربه کنند.

فرج‌زاده بر اهمیت توجه به تأمین سلامت روان در فضای خانه تأکید و بیان کرد: باید بتوان سرگرمی‌ها و تفریحات ساده و سالم و سبک برای کودکان در نظر گرفت و محیطی آرام به دور از تشویش و اضطراب باید فراهم شود.

وی با یادآوری صحبت از اخبار بد، گوش دادن یا تماشای محتواهای منفی درباره مشکلات اقتصادی و اجتماعی یا مثلاً جنگ احتمالی و … در محیط منزل توصیه نمی‌شود، گفت: این صحبت‌ها جز آنکه بر اضطراب دامن بزند و امنیت و سلامت روان اعضای خانواده خاصه کودکان و سالمندان را به خطر اندازد، پیامد مثبتی ندارد لذا کانون خانواده باید حتی‌الامکان از این اخبار تخریب کننده دور بماند.

تکنیک‌های روانشناختی برای مقابله با آثار سو اضطراب

فرج‌زاده اجرای برخی تکنیک‌های روانشناختی برای مقابله با آثار سو اضطراب و استرس در خانواده را یادآور شد و گفت: تکنیک ۵ در ۵۵ و نیز تکنیک پنج حس ناظر بر استفاده از پنج حس اصلی بینایی، شنوایی، لامسه، بویایی و چشایی برای سلب توجه از افکار مزاحم، اضطراب و استرس و تمرکز بر لحظه حال در این راستا توصیه می‌شود.

وی اظهار کرد: انسانی که از اضطراب و استرس رنج می‌برد در وهله اول فکر و ذهن اوست که باید از این مشکل رهایی یابد که این مهم در سایه مهارت‌های متنوع روانشناختی در خانواده دست یافتنی است تا عوامل اضطراب از افراد به‌ویژه کودکان و سالمندان در معرض آسیب دور شود.

این مشاور و روانشناس در چهارمحال و بختیاری پشتیبانی عاطفی خانواده از سوی پدر و مادر را بسیار مهم ارزیابی کرد و افزود: پدر یا مادری که ناچارند ساعات زیادی از روز را در بیرون از منزل سرکار باشند و کودک یا سالمندی در خانه دارند باید از طرق مختلف همچون تماس برخط یا تماس تلفنی و نیز جویا شدن از نیازهای کودک یا سالمند خود این حمایت عاطفی را نشان دهند.

تاب‌آوری یک مهارت راهبردی در خانواده‌ها است

فرج‌زاده افزایش تاب‌آوری را یک مهارت راهبردی در خانواده‌ها دانست و توضیح داد: این مهارت باید از کودکی با فرزندان تمرین شود تا بتوانند در مواقع اضطراب و نگرانی یا تحمل یک شکست و … از پس مشکل خود بر آیند و به روند عادی زندگی بازگردند.

عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان چهارمحال و بختیاری افزود: آموزش تاب‌آوری به کودک هم به او کمک می‌کند تا راحت‌تر با مشکلاتی که مواجه می‌شود، کنار بیاید و این عادت پسندیده در وجودش نهادینه شده و در نوجوانی و بزرگسالی نیز به او کمک خواهد کرد تا به قدرت و مهارت خودکفایی مجهز شود.

فرج‌زاده با تصریح اینکه تاب‌آوری مراحل مختلفی دارد و باید در وجود انسان نهادینه شده باشد، ادامه داد: تاب‌آوری به این معناست که انسان در برابر انواع بحران‌ها و معضلات سر خم نکند، از مشکلات نترسد و با بروز هر مشکل، واکنش منفی و مخرب از خود نشان ندهد.

وی در پایان گفت: انسان در سایه ایمان و اعتقاد باید همواره در نظر داشته باشد که مشکلات عاملی در مقاوم‌سازی و افزایش تاب‌آوری برای رشد و تعالی است.

قهرمان‌پروری و هویت‌بخشی به کودکان و نوجوانان

در ادامه، زهرا عطایی با اشاره به اینکه بسیاری از اخبار و واقعیت‌های موجود را نمی‌توان از کودک یا سالمند در خانه پنهان نگه داشت، اظهار کرد: آنان بهرحال اخبار را می‌بینند و می‌شنوند اما زمانی که پدر و مادر در خانه آرامش داشته باشند و حتی‌الامکان خود و کودکان و سالمندان را از اخبار بد دور نگه دارند، پیامدهای سو نیز به مراتب کاهش خواهد یافت.

مدرس دانشگاه در چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه در ایام جنگ تحمیلی ۱۲ روزه شاهد قهرمانی و جانفشانی رزمندگان و فرماندهان نیروهای مسلح کشورمان علیه رژیم غاصب صهیونی بودیم، ادامه داد: کودکان خاصه پسربچه‌ها علاقه وافری به شخصیت‌های نظامی و قهرمانان جنگی دارند که خوب است این سرداران و رزمندگان قهرمان کشورمان را به آنان معرفی کنیم و الگو قرار دهیم.

عطایی قهرمان‌پروری و هویت‌بخشی به کودکان و نوجوانان را در راستای ارتقای سلامت روان مهم ارزیابی و تصریح کرد: در بسیاری از داستان‌های کهن ما که مادران و مادربزرگ‌ها برای کودکان روایت می‌کنند، این نگاه وجود داشته و بر ذهن و کردار فرزندان ما تأثیر گذاشته است لذا خانواده‌ها از نقش کتاب خواندن، داستان و قصه‌گویی برای افزایش قدرت و توان کودکان خود غافل نشوند.

وی با بیان اینکه امنیت و سلامت روان کودکان همچنین در سایه بازی با آنها تضمین می‌شود، افزود: خواب کودک نیز بسیار مهم است و خانواده باید محیط امن و آرامی را برای کودک فراهم کند و کودک با اضطراب حاصل از اخبار یا اتفاقات بد به رختخواب نرود یعنی قبل از خواب پدر و مادر باید بتوانند آرامش خاطر را در کودک خاصه در شرایط بحرانی ایجاد کنند.

راهکارهای دوری کودکان از اضطراب و استرس

این مشاور و روانشناس با اشاره به اینکه پدر و مادر باید با مدیریت صحیح کودکان خود را از مشاهده صحنه‌های دلخراش در تلویزیون یا گوشی دور نگه دارند، ادامه داد: مشغول ساختن کودکان با بازی‌های فیزیکی همچون وسطی بازی یا آجربازی، قایم موشک و … باعث خواهد شد که کودک در زمان حال و در لحظه کنونی باقی بماند و ذهنش متأثر از اخبار یا اتفاقات دیگر نشود.

عطایی تصریح کرد: کودکی که تحت تأثیر یک خبر یا صحنه ناگوار دچار اضطراب یا ترس و تشویش شده است، پدر و مادر باید با درگیر بازی کردن و به کار گرفتن حواس شش‌گانه او را سرگرم کنند.

وی در پایان با بیان اینکه تحمیل فضای پرتنش و مملو از تشویش و اضطراب به کودکان سلامت روان آنها را به خطر می‌اندازد، گفت: آگاهی والدین نسبت به زمینه‌های ایجاد اضطراب و استرس در کودکان و آثار جسمی و روانی آن، باعث تقلیل آسیب‌های روانی و افزایش سلامت روان کودکان خواهد شد.