به گزارش خبرنگار مهر، سید محمدحسین میرهاشمی مدیر ارتباطات و ترویج بنیاد علم و فناوری مصطفی (ص)، به معرفی عمر یاغی برند نوبل شیمی ۲۰۲۵ و برنده جایزه مصطفی (ص) در سال‌های پیش پرداخت و گفت: جایزه مصطفی یکی از معتبرترین نشان‌های علمی و فناوری در جهان اسلام به شمار می‌رود که با هدف شناسایی پژوهشگران برجسته این حوزه تأسیس شده است. این جایزه برای نخستین بار در سال ۱۳۹۰ در پارک فناوری پردیس مطرح شد و پس از تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی، از سال ۱۳۹۱ به طور رسمی آغاز به کار کرد. اولین دوره اعطای این جایزه در سال ۱۳۹۴ برگزار شد که طی آن دو دانشمند برجسته، خانم پروفسور جکی یینگ از سنگاپور و آقای پروفسور عمر یاغی از اردن به عنوان برگزیدگان معرفی شدند.

از کمپ پناهندگان فلسطینی تا نوبل شیمی

وی با اشاره به اینکه دکتر عمر یاغی از معدود دانشمندانی است که به عنوان پدر شیمی شبکه‌ای در جهان شناخته می‌شود و نقطه شروع زندگی علمی او با داستانی متفاوت و تأثیرگذار همراه است، گفت: عمر یاغی در کمپ پناهندگان فلسطینی در اردن به دنیا آمد و اصالتاً از تبار فلسطین و فرزند والدینی اهل غزه است. پس از مهاجرت در نوجوانی، تحصیلات خود را در ایالات متحده آغاز کرد. ایشان ابتدا در دانشگاه نیویورک به تحصیل پرداخت و سپس دوره پسا دکتری خود را در دانشگاه هاروارد گذراند. وی در دانشگاه‌های متعددی تدریس کرد و نهایتاً در دانشگاه برکلی به نقطه اوج فعالیت‌های علمی خود رسید.

مدیر امور ارتباطات و ترویج بنیاد مصطفی (ص) اضافه کرد: همچنین فعالیت‌های پژوهشی دکتر یاغی در حوزه شیمی بلورها از سال ۱۹۹۰ میلادی آغاز شد و در سال ۱۹۹۵ با کشف ترکیب‌های فلزی عالی موسوم به چارچوب‌های فلزی-آلی (MOF) به همراه تیم تحقیقاتی خود، تحولی بزرگ در این زمینه رقم زد.

میرهاشمی افزود: پروفسور یاغی در سخنرانی خود در مراسم جایزه مصطفی سال ۲۰۱۵ بیان کرده بود که امروز با همان عشقی که در ۱۵ سالگی به شیمی داشت، مسیر علمی خود را ادامه می‌دهد و از آن زمان دلبسته این حوزه شده است. وی گفته بود که وقتی کارش را آغاز کرد، هدفش حل مشکلات اقلیمی، آب و هوایی و انرژی جهان نبود، اما اکنون می‌تواند ادعا کند که یافته‌هایش قادر به انجام این کارهاست.

وی توضیح داد: عمر یاغی در ابتدا صرفاً به دلیل زیبایی‌شناسی شیمی جذب این رشته شد و به تدریج متوجه شد که چارچوب‌های فلزی-آلی (MOF) می‌توانند بخش عمده‌ای از مشکلات جهانی از خشکسالی گرفته تا مسائل انرژی را حل کنند.

کشف برنده نوبل شیمی ۲۰۲۵ دقیقاً چه بود؟ / کاربرد در پزشکی تا محیط زیست

مدیر امور ارتباطات و ترویج بنیاد مصطفی (ص) درباره کشف عمریاغی توضیح داد و گفت: امروزه MOFs سنتز شده توسط یاغی و روش‌های نوین او در جذب دی‌اکسیدکربن از دودکش‌های صنعتی، ذخیره‌ی هیدروژن و متان برای سوخت‌های پاک، استخراج آب آشامیدنی از هوای خشک و تسریع واکنش‌های شیمیایی صنعتی با بهره‌وری بالا کاربرد دارند و نشان‌دهنده پیوند موفق پژوهش بنیادی با فناوری‌های کاربردی هستند. دستاوردهای عمر یاغی در طراحی و سنتز مواد متخلخل، سهمی مهم در پیشبرد فناوری‌های مرتبط با انرژی پاک، محیط‌زیست و پزشکی (دارورسانی و تصویربرداری پزشکی) داشته است؛ نمونه‌ای روشن از اینکه چگونه یک نگاه نو در علم می‌تواند آینده‌ای متفاوت رقم بزند.

وی بیان کرد: برای درک بهتر، این ترکیبات را می‌توان به ساختار اسفنجی تشبیه کرد که دارای روزنه‌های نانویی است و اجازه می‌دهد مواد مختلفی مانند دی‌اکسید کربن یا ترکیبات دارویی در آن جایگذاری شوند. این ویژگی‌ها امکان ساخت موادی را فراهم می‌کند که می‌توانند داروها را به نقاط مشخصی از بدن منتقل کنند، واکنش‌های شیمیایی را تسریع و کاتالیز کنند یا با جذب دی‌اکسید کربن به پاکیزگی هوا کمک کنند.

میرهاشمی درباره پیش‌بینی ها از دریافت جایزه نوبل توسط دکتر یاغی گفت: برای بسیاری از فعالان علمی این انتخاب پیش‌بینی‌پذیر بود، چرا که از میان ۲۲ دانشمند برگزیده جایزه مصطفی تا به امروز، تعداد قابل توجهی بعدها موفق به دریافت جایزه نوبل شده‌اند.

نقش بنیاد مصطفی در شناسایی پژوهشگران برتر جهان اسلام

وی درباره نحوه کشف و شناسایی پژوهشگران جهان اسلام توسط بنیاد مصطفی گفت: بنیاد مصطفی از حدود یک سال و نیم پیش از برگزاری هر دوره اعطای جایزه، فراخوانی جهانی منتشر می‌کند. این فراخوان به نهادهای علمی برجسته و دانشمندان سراسر جهان، به ویژه در کشورهای اسلامی، ارسال می‌شود تا پژوهشگران برجسته با دستاوردهای علمی در مرزهای دانش و فناوری معرفی شوند.

مدیر امور ارتباطات و ترویج بنیاد مصطفی (ص) گفت: علاوه بر این، بنیاد دارای فرایند مستقل کشف استعدادها است که تحت نظارت کارگروه داوری انجام می‌شود. پس از شناسایی هزاران پژوهشگر، فرایند غربالگری آغاز و در گروه‌های مختلف داوری، پرونده‌ها به دقت بررسی می‌شوند. در دوره اخیر، دانشمندان مقیم و غیرمقیم کشورهای اسلامی در دو گروه جداگانه ارزیابی شدند و در نهایت ترکیب نهایی پنج نفره‌ای انتخاب شد که از میان آن‌ها سه نفر به عنوان برگزیدگان جایزه مصطفی ۲۰۲۵ معرفی شدند.

وی افزود: این جایزه در سه حوزه اصلی اعطا می‌شود: علوم پایه و مهندسی، علوم و فناوری ارتباطات، و علوم و فناوری زیستی و پزشکی که برگزیدگان از یکی از این گروه‌ها انتخاب می‌شوند.

میرهاشمی خاطرنشان کرد: پژوهشگران برجسته‌ای همچون دکتر عمر یاغی ظرفیت بالایی دارند و اینطور پیش‌بینی می‌شود که در آینده به دلیل دستاوردهای برجسته‌شان، موفق به کسب جوایز علمی بزرگ دیگری از جمله جایزه نوبل شوند. این موضوع جای خوشحالی دارد و نشان‌دهنده نگاه آینده‌نگرانه بنیاد مصطفی است چرا که بسیاری از برگزیدگان این جایزه بعدها موفق به دریافت جوایز جهانی مهمی شده‌اند.

جایزه مصطفی؛ پل ارتباطی پژوهشگران جهان اسلام با جوایز معتبر جهانی

مدیر امور ارتباطات و ترویج بنیاد مصطفی (ص) افزود: جایزه مصطفی به عنوان یک نشان معتبر علمی در جهان اسلام، قابلیت پیش‌بینی و معرفی پژوهشگران شایسته برای جوایز برجسته جهانی را دارد.

وی همچنین به سابقه کوتاه جایزه مصطفی در مقایسه با جوایز علمی قدیمی‌تر اشاره کرد و گفت: جایزه مصطفی حدود ۱۰ سال قدمت دارد، در حالی که جوایز مطرحی مانند نوبل از سال ۱۹۰۱ تاکنون به طور مستمر اعطا می‌شوند. با این حال، بنیاد مصطفی توانسته به سرعت جایگاه ویژه‌ای در میان جوایز علمی جهان اسلام پیدا کند.