به گزارش خبرنگار مهر، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی صبح پنجشنبه در نخستین همایش ملی علوم اسلامی و انسانی دیجیتال، با تبیین نسبت علم، آگاهی انسانی و فناوری‌های نوین گفت: عالمان حوزه علوم اسلامی و انسانی می‌توانند از ظرفیت‌های هوش مصنوعی برای تسریع و تسهیل فرآیندهای پژوهشی خود بهره ببرند و این موضوع نه‌تنها محل مخالفت نیست، بلکه در صورت استفاده صحیح، می‌تواند کیفیت تحقیقات را ارتقا دهد.

وی افزود: امروز ابزارهای دیجیتال قادرند در گردآوری داده‌ها، جست‌وجوی اسناد تاریخی، و تحلیل منابع علمی کمک قابل توجهی به پژوهشگر کنند و به جای صرف وقت فراوان برای یافتن منابع، ماشین می‌تواند این مسیر را کوتاه‌تر و دقیق‌تر طی کند.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی با اشاره به تحولی که فناوری‌های نو در گسترش دانش ایجاد کرده‌اند، اظهار کرد: در عصر دیجیتال، هویت جمعی دانش دگرگون شده و فضای علمی محدود به گروه خاصی نیست و اکنون همه پژوهشگران می‌توانند از سامانه‌های هوشمند برای تولید و به‌اشتراک‌گذاری دانش بهره‌مند شوند و این امر به گسترش افق‌های علمی می‌انجامد.

وی ادامه داد: ابزارهای دیجیتال نه‌تنها در فرایند جمع‌آوری داده، بلکه در تحلیل و حتی در مرحله ارائه پژوهش نقش‌آفرینی می‌کنند و می‌توانند چرخه کامل تحقیق را پوشش دهند، با این حال، نباید تلقی شود که فناوری قادر است جایگزین اندیشه و قوه خلاقه انسان شود؛ چراکه در نگاه حداکثری به علوم انسانی دیجیتال، این خطا رخ می‌دهد که سامانه هوشمند به‌جای عالم بنشیند، در حالی که باید در خدمت او باشد.

واعظی در ادامه سخنان خود با اشاره به نگرانی‌های ناشی از توسعه سریع فناوری‌های هوشمند تصریح کرد: در تحلیل‌های مربوط به آینده شغلی، گفته می‌شود بسیاری از مشاغل محاسبه‌گر با ظهور هوش مصنوعی حذف خواهند شد، اما پرسش اساسی این است که آیا ماشین می‌تواند جایگزین اندیشمند و عالم شود؟ پاسخ به این پرسش، وابسته به فهم ماهیت ذهن و آگاهی انسان است.

وی با تبیین این مسئله افزود: ذهن بشر بر پایه نمادهایی که از محیط پیرامون دریافت می‌کند، فرایندهای ادراکی و تحلیلی خود را سامان می‌دهد و این نظام ادراکی قادر است داده‌های بیرونی را در شبکه‌ای از ارتباطات ذهنی بازسازی و معناپردازی کند و از همین رو، می‌توان بخشی از کارکردهای محاسباتی ذهن را به ماشین واگذار کرد؛ اما فعالیت‌های ذهنی انسان صرفاً در سطح محاسبه باقی نمی‌ماند.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی یادآور شد: آگاهی انسان امری فراتر از پردازش صوری داده‌هاست و نباید ذهن بشر را به یک پردازش‌گر صرف تقلیل داد و شبکه پیچیده سلول‌های مغزی انسان در تعامل دائم با یکدیگرند و این تعامل زنده و پویا همان چیزی است که ماهیت اندیشه را از الگوریتم‌های ماشینی متمایز می‌کند.

وی در ادامه سخنان خود به تقسیم‌بندی کار عالم اشاره کرد و گفت: فعالیت علمی را می‌توان در چند ساحت بررسی کرد؛ بخشی از علوم انسانی جنبه توصیفی دارد و به وضعیت‌شناسی و تحلیل آماری جامعه می‌پردازد، بخشی دیگر ماهیت تحلیلی دارد و شماری از رشته‌ها نیز وجه هنجاری دارند که به بایدها و نبایدها، اخلاق، حقوق و ارزش‌ها می‌پردازند و افزون بر این، علوم انسانی نیمه‌بنیادی نیز به طراحی مسیر حرکت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب اختصاص دارد.

واعظی افزود: در بخش‌هایی از علوم انسانی که داده‌محور و توصیفی هستند، هوش مصنوعی می‌تواند جای انسان را بگیرد و حتی در تحلیل‌های آماری و وضعیت‌شناسانه عملکرد بهتری داشته باشد، اما در حوزه‌هایی که بر خلاقیت، نوآوری و اندیشه تکیه دارند، این جایگزینی ممکن نیست؛ چراکه ماشین در چارچوب الگوریتم‌های از پیش تعیین‌شده عمل می‌کند، در حالی که ذهن انسانی می‌تواند مسیر تازه‌ای در تفکر و معرفت بگشاید.