در واقع مترو امن‌ترین و کم‌هزینه‌ترین وسیله‌نقلیه درون‌شهری و حتی برون‌شهری است که جدا از کاهش ترافیک در سطح شهر، فواید اقتصادی و زیست‌محیطی بسیاری نیز دارد که از آن جمله می‌توان به صرفه‌جویی مالی در تامین سوخت و کاهش آلودگی هوا اشاره کرد.

ضمن این‌که مترو با به‌کارگیری طیف گسترده‌ای از مشاغل، حرفه‌ها و تخصص‌ها علاوه‌بر تسریع در روند عبور و مرور شهری و کنترل حجم ترافیک، نقش پررنگی در اشتغالزایی، کارآفرینی و به‌کارگیری توانمندی‌های افراد در بهبود زندگی شهری دارد.

زیست روزانه در کلان‌شهرهایی پرجمعیت و بسیار شلوغ مانند تهران با مترو گره خورده و بدون این سیستم عمومی حمل‌ونقل، بسیاری از فعالیت‌های روزمره قفل شده و انجام نمی‌شوند.

وقتی ظرفیت بزرگراه‌ها، خیابان‌ها و سایر معابر شهری تکمیل شود، سیمای شهرها جلوه نامطلوبی پیدا می‌کند و انبوهی از ماشین و موتور و انسان در کلافی پیچیده کلافه و سردرگم باقی می‌مانند.

تهران هم‌زمان با رشد جمعیت و تغییر الگوی سکونت، با سه مساله مزمن روبه‌رو است: ازدحام خیابان‌ها و معابر، اتلاف وقت و آلودگی هوا. توسعه مترو پاسخ مستقیمی به هر سه دغدغه است.

قطاری که هر چند دقیقه یک‌بار حرکت می‌کند، صدها خودرو را از خیابان حذف می‌کند، مصرف سوخت و هزینه خانوار را پایین می‌آورد، زمان سفر را قابل پیش‌بینی می‌سازد و محیط‌زیست هم از آلودگی آلاینده‌ها مصون می‌ماند. مترو تهران اکنون یکی از شاهرگ‌های تردد مردم در پایتخت است.

تهران با بیش از ۱۰ میلیون جمعیت شهری و ۱۶ میلیون تن ساکن استان، پرتراکم‌ترین منطقه ایران است. شبکه مترو پایتخت در حال‌ حاضر با ۷ خط فعال بخش بزرگی از شمال، جنوب و شرق و تا حدودی غرب تهران را پوشش می‌دهد.

این شبکه گسترده و امتدادیافته اکنون با حدود ۳۱۰ کیلومتر خط آهن و ۱۶۰ ایستگاه با استفاده از ۱۱۰۰ واگن و ۲۱۷ قطار، بزرگ‌ترین مترو خاورمیانه است و روزانه نزدیک به ۲,۵ میلیون مسافر را جابه‌جا می‌کند.

علاوه‌بر ساکنان، عده زیادی هر روز از شهرهای مختلف برای کار، آموزش، درمان، امور مالی و اداری و... به‌تهران می‌آیند. در این کلان‌شهر پرترافیک، جابه‌جایی از شرق تا غرب یا شمال تا جنوب با خودرو شخصی و تاکسی گاه چندین ساعت زمان می‌برد. اما مسافران مترو بدون تحمل ترافیک در کوتاه‌ترین زمان و با ارزان‌ترین قیمت مسیر خود را طی می‌کنند. هرچند شلوغی مترو در ساعات پیک مانند اول صبح و بعدازظهر مشکلاتی را برای مسافران ایجاد می‌کند، اما هر چه هست، تصور تهران بدون مترو با خیابان‌های قفل‌شده از ترافیک و بحران پارکینگ دیگر ممکن نیست.

خطوط جدید اضافه می‌شوند

طرح اولیه مترو در سال ۱۳۵۴ خورشیدی آماده شد و بعد از بارها بازبینی و اصلاح و چندین سال وقفه، وارد فاز اجرایی شد. به‌مرور زمان مسیرها و بخش‌های دیگری هم به آن افزوده شد تا به امروز رسید. اکنون ۷ خط مترو فعال است و کار عملیاتی برای خطوط ۸، ۹، ۱۰ و ۱۱ نیز آغاز شده و حفاری‌های آن در حال انجام است.

مسئولان شهری می‌گویند توسعه مترو تهران متوقف نمی‌شود و بعد از اتمام این ۱۱ خط حتما برای توسعه خطوط مترو جدید برنامه‌ریزی خواهد شد. هر قدر شهر توسعه پیدا کند، مترو تهران هم توسعه پیدا می‌کند و متوقف نمی‌شود تا بتواند پاسخگوی نیازهای شهری باشد.

آقامیری، یکی از اعضای شورای شهر هم گفته بود ساخت مترو هیچ آسیب و عوارضی برای شهر ندارد و همه آن مزیت است. اگر هم آسیبی باشد به علت کم‌کاری مسئولان و بی‌توجهی به مسائل اقتصادی و فرهنگی است.

مترو یک حمل و نقل پاک، بدون ترافیک، سریع، بدون دردسر و ارزان‌قیمت است. حالا اگر مسائلی مثل شلوغی مترو، وجود دستفروش‌ها یا دیر و زود شدن قطارها پیش می‌آیند، مسائل جنبی است و ربطی به اصل مترو ندارد.

سیاست شورای‌شهر تهران گسترش مترو است و در این مسیر حفاری چهار خط جدید مترو شروع شده است. مساله مهم خرید واگن و افزایش قطارهاست. تقریبا شبکه بزرگراهی تهران کامل شده است و تمرکز اصلی بر توسعه شبکه مترو پایتخت است.

ما در استان تهران نیازمند ۷۰۰ کیلومتر مترو هستیم. اما اکنون هزینه‌های ساخت و نگهداری مترو به‌شدت افزایش یافته و هر کیلومتر مترو اکنون حدود یک‌هزار و ۵۰۰ میلیاردتومان هزینه دارد. با این حال، احداث خطوط ۸، ۹ و ۱۰ آغاز شده و دولت باید حمایت‌های بیشتری برای ادامه این پروژه‌ها انجام بدهد.

به‌گفته مدیرعامل پیشین مترو تهران، ساخت و تجهیز هر کیلومتر مترو ۳ هزار میلیاردتومان هزینه دربر دارد که این جدای هزینه برای خرید و به‌کارگیری واگن‌هاست. همین خطوط فعلی به ۳ هزار واگن جدید نیاز دارد؛ درحالی‌ که اکنون تنها یک‌هزار و ۱۰۰ دستگاه واگن داریم.

کار خرید ۷۹۱ واگن جدید شروع شده است و قراردادهای خرید آن نهایی شده و طی دو تا دو سال و نیم ۷۹۱ دستگاه واگن به ناوگان مترو تهران اضافه می‌شود.

عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران نیز از اختصاص ۲۷۰ میلیاردتومان از بودجه سال ۱۴۰۴ برای توسعه شبکه مترو پایتخت خبر داده و گفته بود: «این بودجه بر توسعه خطوط جدید، تکمیل خطوط در حال احداث و بهبود زیرساخت‌ها اختصاص می‌یابد.»

توزیع عادلانه دسترسی به خدمات مترویی

از زاویه عدالت شهری نیز کشیدن ریل به‌محله‌هایی که سهم کمتری از حمل‌ونقل سریع داشته‌اند، فرصت‌های شغلی و آموزشی را عادلانه‌تر توزیع می‌کند.

افزون بر این، اتصال مترو به پایانه‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز درمانی، مجتمع‌های تجاری، اماکن ورزشی و... زنجیره سفر را کوتاه و از اتلاف انرژی می‌کاهد. توسعه مترو فقط پروژه عمرانی نیست؛ سیاست عمومی برای حفظ کیفیت زندگی در کلان‌شهری پرتحرک و پرتراکم است.

احداث و بهره‌برداری چهار خط ۸، ۹، ۱۰ و ۱۱ درمجموع ۱۷۰ کیلومتر به طول خطوط مترو تهران می‌افزاید و قرار است مطابق مطالعات و پیش‌بینی‌ها بار ترافیکی حاشیه شهر به‌طور چشمگیری کاهش یابد تا دسترسی بین مناطق مختلف پایتخت به شکلی کارآمد برقرار شود.

به این ترتیب نقشه مترو تهران در آینده نزدیک با ایجاد مسیرهای تازه کامل‌تر خواهد شد؛ شبکه‌ای که ظرفیت جابه‌جایی روزانه بیش از ۵،۳ میلیون مسافر را دارد و نقش کلیدی در کاهش استفاده از خودروهای شخصی، کاهش مصرف سوخت، کنترل آلودگی هوا، مدیریت ترافیک و ارتقای شرایط زیست‌محیطی ایفا خواهد کرد.