خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها-طیبه سادات سعادتی نیک: نام های متفاوتی دارد، از «کوه گیلویه» تا «بلاد شاپور و شهر هفت گنبد» اینجا تاریخ کهن جنوب کشور حرف برای گفتن دارد، از اینجا شکل گرفته و مرکز حکومت زمانه بوده است.

قدمت تاریخی کهگیلویه به درستی بیان نشده اما وجود تپه‌های بی‌بی‌زلیخایی در بخش سوق و تپه گپ در پنج کیلومتری شمال شرق شهر دهدشت و شهر تاریخی بلاد شاپور و یادآوری این شهر در سفر نامه ناصر خسرو قدمت پیش از تاریخی و چندین هزار ساله را برای این گوشه از خاک ایران رقم می‌زنند.

این شهر از شمال به شهرستانهای باغ ملک، ایذه، بویراحمد، از جنوب به شهرستان گچساران و بهبهان، از غرب به شهرستان رامهرمز، و از شرق به شهرستان های بویراحمد، نورآباد ممسنی و گچساران محدود می شود.

شهر تاریخی بلاد شاپور«هفت گنبد» در ضلع جنوبی شهر دهدشت ، مرکز شهرستان کهگیلویه در استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است.

این شهر دارای آب وهوایی گرمسیری است و معماری آن نیز از معماری صفوی الهام گرفته، وفور منابع سنگ گچ در محل سبب استفاده فراوان از این ماده شده است و گچ بری ها و طاق و قوسها و کار بندیهای بسیار زیبا هنوز جان و نفس تازه ای به شهر می دهد به طوری که هر فرد آگاه به مسائل معماری و فرهنگی را مجذوب و متحیر می سازد.

نگین چند هزار ساله شامل کاروانسراها، حمام‌های سنتی، بازارهای قدیمی، امامزاده‌های تاریخی و خانه‌هایی با معماری اصیل ایرانی‌ است که روزگاری مرکز تپنده فرهنگی و اقتصادی منطقه بوده‌اند.

بافت تاریخی دهدشت با وسعتی بالغ بر ۳۷ هکتار، یکی از بزرگ‌ترین و ارزشمندترین مجموعه‌های تاریخی جنوب کشور است، اما امروز به‌جای آن‌که مقصد گردشگران تاریخی باشد، به پناهگاهی برای آسیب‌های اجتماعی بدل شده است.

کم‌کاری میراث فرهنگی و نبود اراده برای احیای این گنجینه، زنگ خطر فرسایش هویت تاریخی کهگیلویه را به صدا درآورده است.

کاروانسرای صفوی؛ بنایی جهانی، اما متروک

در ضلع غربی این بافت تاریخی، کاروانسرایی به‌جا مانده از عصر صفویه با مساحت ۱۶۰۰ متر مربع قرار دارد؛ سازه‌ای با ۳۷ حجره، ۳۰ ایوان و دو ورودی از شمال و جنوب که با ایوانی زیبا به بخش مرکزی بلادشاپور متصل می‌شود.

این بنا در سال ۱۳۶۴ با شماره ۳۵۵۱ ثبت ملی شد و در سال ۱۴۰۲، پس از بازدید کارشناسان یونسکو، در چهل‌ و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی در ریاض، به همراه ۵۳ کاروانسرای دیگر ایران، ثبت جهانی شد.

وعده احیای شهر تاریخی بر روی کاغذ

با وجود این افتخارات، کاروانسرا همچنان سوت و کور مانده و از اهداف واگذاری به بخش خصوصی در سال ۱۴۰۰ فاصله گرفته است، وعده‌هایی چون مرمت، احیای جریان زندگی و تبدیل به اقامتگاه بوم‌گردی، تنها در حد حرف باقی مانده‌اند.

حریم بی‌سامان، خانه‌های بی‌تملک

منازل واقع در حریم بافت نه تملک شده‌اند و نه ساماندهی؛ همین امر موجب شده تا نه تنها چهره‌ی بافت حفظ نشود، بلکه امکان هرگونه توسعه گردشگری نیز از بین برود. نبود زیرساخت، نظارت و نگهداری مناسب، این منطقه را به مأمنی برای آسیب‌های اجتماعی بدل کرده است؛ وضعیتی که امنیت روانی ساکنان اطراف را نیز تهدید می‌کند.

هشدارها شنیده نشد

کارشناسان میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد بارها نسبت به فرسایش تدریجی این بافت هشدار داده‌اند. اما نبود بودجه، بی‌برنامگی و نداشتن اولویت‌دهی از سوی مسئولان استانی و ملی، باعث شده این میراث ارزشمند در سکوت و بی‌توجهی رو به نابودی رود.

فرصت‌های سوخته، امیدهای باقی‌مانده

در حالی‌که بسیاری از شهرهای کشور با احیای بافت‌های تاریخی خود به قطب‌های گردشگری و اقتصادی تبدیل شده‌اند، بلادشاپور هنوز در انتظار نگاهی مسئولانه و دلسوزانه است. این مجموعه می‌تواند با مرمت اصولی و تبدیل به اقامتگاه‌های بوم‌گردی، مراکز فرهنگی و گردشگری، به موتور محرک توسعه شهرستان کهگیلویه بدل شود.

اندرزیان که پنج سالی است به عنوان سرمایه‌گذار مسئولیت احیای بافت را بر عهده دارد در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: مجموعه بلادشاپور ۱۷ اسفندماه ۱۳۹۹ در پی مزایده از طریق صندوق احیا به من واگذار شد، که آن موقع بازسازی و احیای بافت ۱۲ میلیارد ریال برآورد و ادعا شده بود که کاروانسرا دارای سیستم دفع رطوبت است.

سرمایه‌گذار بافت تاریخی دهدشت افزود: در آبان ماه ۱۴۰۱ کاروانسرا به بهره برداری رسید و مسابقات جام جهانی در آن به نمایش گذاشته شد اما آذر ماه ۱۴۰۱ بود که بر اثر بارندگی شدید آب مثل چشمه از کف کاروانسرا جوشید و معلوم شد سیستم دفع رطوبت واقعیت نداشت.

اندرزیان با بیان اینکه مجبور به برداشتن کف بنا شدم و مرمت از صفر شروع شد،ادامه داد: سقف بنا هفت لایه مصالح داشت با مصالح سنتی سبک سازی کردم تاسیسات را از کف بدون مداخله در بنا و با حفظ اصالت بنا اصلاح کردم.

نیاز به ۲۰ میلیارد تومان برای بازسازی کاروانسرا

وی با اشاره به اینکه بازسازی این بنای تاریخی ۹۰ درصد پیشرفت دارد، تصریح کرد: برنامه‌ای که برای احیا چیده بودیم با پنج میلیارد تومان قابل اجرا بود اما با شرایط فعلی در سه ضلع کاروانسرا بنا به سمت داخل در حرکت است، فرونشست در بافت به علت کاهش بارندگی نیاز به ۲۰ میلیارد تومان برای ترمیم دارد.

اندرزیان گفت: مدیرکل میراث فرهنگی بهایی نداد در زمان تصدی مدیران این اداره کل اندازه نیم ساعت به من وقت ندادند که مشکلات را مطرح کنم استاندار تنها پناه من است و با وجود مشغله همیشه در دسترس است .

وی افزود: برای ادامه کار احیا نیاز به منابع مالی بلاعوض دارم و اگر حمایت نشوم از ادامه کار انصراف می‌دهم.

لزوم طرح جامع شهر بلاد شاپور از طریق پژوهشگاه میراث فرهنگی

وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: تا زمانی که پژوهشگاه میراث فرهنگی طرح جامع را ارائه ندهد هر گونه اقدام برای محصور کردن این منطقه غیر کارشناسی و ممنوع است.

سید رضا صالحی امیری با اشاره به اهمیت بافت تاریخی دهدشت اظهار کرد: بافت تاریخی نشان‌دهنده هویت، تاریخ و شناسنامه شهر است و احیای این بافت تاریخی باید به گونه‌ای باشد که تصویر واقعی تمدن و تاریخ منطقه برای ایرانیان و جهانیان آشکار شود و این منطقه به کانون گردشگری تبدیل شود.

شهر بلادشاپور محور توسعه گردشگری

استاندار کهگیلویه و بویراحمد در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به ظرفیت‌های تاریخی و گردشگری استان، افزود: از مجموع دو هزار اثر تاریخی شناسایی‌شده، ۱۸۰ اثر در فهرست ملی و یک اثر در فهرست بین‌المللی ثبت شده که بافت تاریخی دهدشت از جمله مهم‌ترین آنها است و می‌تواند به محور توسعه گردشگری کشور تبدیل شود.

یدالله رحمانی با اشاره به اهمیت بافت تاریخی دهدشت تصریح کرد: احیای این مجموعه تاریخی به‌عنوان یک پروژه ویژه در دستور کار قرار گرفته و با اجرای آن، امکان جذب گردشگر داخلی و خارجی، ایجاد اشتغال پایدار و معرفی ظرفیت‌های استان در سطح ملی وبین‌المللی فراهم خواهد شد.

اکنون زمان آن رسیده که میراث فرهنگی استان، با همکاری نهادهای شهری، سرمایه‌گذاران و حمایت رسانه‌ها، برای نجات این گنجینه تاریخی اقدام کند، پیش از آن‌که فراموشی کامل، آخرین برگ این دفتر کهن را ورق بزند.