به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم ، کشاورزی ایران با وجود دستاوردهای علمی، تنوع اقلیمی و تجربه طولانی در تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، همچنان با چالشی بنیادین خرد بودن مالکیت اراضی روبه‌رو است.

این ساختار سنتی نه‌تنها بهره‌وری را کاهش داده، بلکه مانع استفاده گسترده از فناوری‌های نوین، ماشین‌آلات پیشرفته و روش‌های علمی کاشت و برداشت شده است.

 فرخ طایراو نماینده فائو در جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار خبرگزاری تسنیم، با اشاره به اینکه بخش کشاورزی ایران از ظرفیت تبدیل‌شدن به قطب تولید و صادرات منطقه برخوردار است، تأکید کرد که یکپارچه‌سازی زمین‌ها و استفاده از فناوری‌های روز، کلید عبور از این مشکل و آغاز دوره‌ای تازه در توسعه کشاورزی کشور خواهد بود.

مشروح این مصاحبه به شرح زیر است.

سوال: جایگاه کشاورزی ایران و وضعیت بهره‌وری آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

پاسخ: کشاورزی در اقتصاد ایران نقش بسیار مهمی دارد. این بخش نه تنها نیازهای غذایی حدود 90 میلیون نفر جمعیت کشور را تأمین می‌کند، بلکه زمینه صادرات محصولات با ارزشی مانند زعفران، پسته و خرما را فراهم می‌سازد. دستاوردهای علمی و تحقیقات کشاورزی در ایران قابل توجه است و کشاورزان ایرانی تجربه و دانش خوبی دارند. با این حال، کوچک بودن واحدهای کشاورزی و محدودیت دسترسی به فناوری‌های نوین باعث کاهش بهره‌وری در برخی زمینه ها شده است.

سوال: وضعیت بهره‌وری در کشاورزی ایران چگونه است؟

پاسخ: در مزارع بزرگ، کشاورزان با استفاده از تکنولوژی‌های نوین و ماشین‌آلات پیشرفته بهره‌وری خوبی دارند اما در مزارع کوچک، محدودیت‌های مالی و استفاده از روش‌های سنتی باعث می‌شود محصول نهایی کمتر از ظرفیت بالقوه زمین به دست آید.

این مشکل در بسیاری از کشورهای منطقه هم مشاهده می‌شود. راهکارهایی مانند یکپارچه سازی اراضی، استفاده از تکنولوژی‌های مدرن و دسترسی به آفت کش ها و ماشین‌آلات مناسب می‌تواند بهره‌وری را به طور قابل توجهی افزایش دهد.

سوال: فائو چه خدماتی به ایران ارائه می‌دهد؟

پاسخ: همکاری فائو با ایران بسیار گسترده است و شامل آموزش کشاورزان، معرفی روش‌های نوین کشاورزی، مدیریت بهینه منابع آب، بهبود کیفیت محصولات صادراتی و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی می‌شود.  

پروژه‌های این سازمان در حال حاضر شامل بهبود اصالت زعفران، افزایش رقابت پذیری پسته در بازار جهانی و مدیریت آفات نخل های خرما همچنین افزایش تاب آوری اقلیمی و سیستم‌های مدرن آبیاری در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه است. اما فائو درصدد است تا پروژه‌هایی با محوریت مدیریت منابع آب، پرورش ماهی، و توسعه صادرات محصولات کشاورزی را نیز آغاز کند.

 همکاری ایران و عربستان در کشاورزی در دست بررسی است

همچنین همکاری بین متخصصان ایرانی و بین‌المللی باعث انتقال دانش و هماهنگی کشاورزی با شرایط اقلیمی از دیگر زمینه های تمرکز فائو است.

به عنوان مثال، با توجه به ظرفیت گسترش روابط منطقه ای از جمله با کشورهای همسایه مانند عربستان در حال ایجاد هماهنگی برای تدوین پروژه مشترکی به منظور نزدیک کردن استانداردهای دو کشور برای تسهیل هر چه بیشتر صادرات محصولات کشاورزی ایران به عربستان هستیم. عربستان از کشورهای وارد کننده با کیفیت بالایی محصولات کشاورزی است که این نیاز به سیستم رده بندی کیفی محصولات دارد.

البته باید توجه داشت که فائو به عنوان آژانس تخصصی، تنها خدمات و راهنمایی‌های فنی لازم برای هماهنگی استانداردهای صادراتی و امور ارتقاء و کنترل کیفیت محصولات کشاورزی را بر عهده دارد و هرگونه توسعه روابط دوجانبه و امور تجاری مرتبط، در حوزه اختیارات  کشورهای ذینفع است.

کیفیت محصولات کشاورزی ایران در سطح بالایی قرار دارد

سوال: وضعیت سلامت و کیفیت محصولات کشاورزی ایران چگونه است؟

پاسخ: کیفیت محصولات کشاورزی ایران در سطح بالایی قرار دارد و بسیاری از محصولات صادراتی با استانداردهای جهانی مطابقت دارند. به ویژه محصولاتی که به کشورهای با اقتصاد قوی صادر می‌شوند، کیفیت بسیار بالایی دارند. کشاورزان ایرانی با کمک فائو و بخش خصوصی توانسته‌اند کیفیت محصولات صادراتی را به سطح مورد قبول بازارهای جهانی برسانند و صادرات محصولات با ارزش ادامه دارد.

سوال: شعار سال فائو چیست و بر چه اساسی انتخاب می‌شود؟

پاسخ: فائو هر سال یک موضوع کلیدی مرتبط با کشاورزی و امنیت غذایی را انتخاب می‌کند تا کشورهای عضو به آن توجه کنند و اقدامات عملی برای بهبود وضعیت انجام دهند. به عنوان مثال، سال 2026 به نام «زنان روستایی» نامگذاری شده است، زیرا زنان نقش مهمی در توسعه کشاورزی دارند و توجه به توانمندسازی آنان تأثیر مستقیمی بر امنیت غذایی دارد. سال 2025 سال "تعاونی‌ها دنیای بهتری می‌سازند" معرفی شده است.

سوال: اقدامات برای احیای جنگل‌های زاگرس و درختان بلوط ایران چیست؟

پاسخ: رویدادی در این خصوص با همکاری دولت ایران و سازمان ملل برگزار شد و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور (وزارت جهاد کشاورزی) نقش اصلی را در برگزاری آن داشت. همچنین وزارت امور خارجه و سازمان برنامه و بودجه نیز در آن مشارکت فعال داشتند که نشان‌دهنده‌ توجه ویژه دولت به این اکوسیستم و همکاری بین‌بخشی است.

در این کنفرانس، چالش‌های اصلی زاگرس و ضرورت رویکردهای یکپارچه و همکاری‌های بین‌المللی در مدیریت منابع طبیعی مطرح شد. موضوعاتی مانند تبادل دانش فنی، انتقال فناوری، تأمین مالی محیط‌زیستی و اقلیمی، و همچنین مشارکت جوامع محلی و جنگلداری مشارکتی مورد تأکید قرار گرفت.

فائو در حال حاضر با سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و همچنین سازمان برنامه و بودجه در تماس است تا همکاری‌های فنی و پروژه‌های مشترک آینده را برای تقویت مدیریت پایدار زاگرس بررسی کند. هدف، حفظ این منابع طبیعی برای نسل‌های آینده و کاهش اثرات منفی انسانی است.

سوال: اقدامات مشترکی که برای احیای دریاچه ارومیه دارید چیست؟

پاسخ: یک پروژه احیای تالاب‌ها با حمایت مالی دولت ژاپن توسط صندوق عمران ملل متحد (UNDP) در حال اجراست که بخشی از آن با همکاری فائو اجرا می‌شود. محور اصلی این بخش، اصلاح روش‌های کشاورزی، بهینه‌سازی مصرف آب و ترویج الگوهای سازگار با کم‌آبی است تا از فشار بر منابع آبی کاسته شود.

این پروژه در واقع در منطقه دریاچه ارومیه جهت معرفی روش های مدرن آبیاری اجرا خواهد شد تا مصرف آب کاهش یافته و کارایی آبیاری افزایش یابد. با استفاده از سنسورها و فناوری‌های نوین، رطوبت خاک پایش می‌شود و آب در زمان و مقدار مناسب به زمین‌ها منتقل می‌گردد.

سوال: تحریم‌ها چگونه بر همکاری ایران و فائو تأثیر داشته است؟

پاسخ: بطور کلی تحریم‌ها می تواند بر روند تأمین مالی و سازوکارهای تدارکاتی تأثیر داشته باشد، اما حوزه هایی مانند غذا و محیط زیست و همکاری های علمی و انتقال تجارب و دانش مرتبط را محدود نکرده‌اند. فائو با ایجاد پلتفرم‌های مشترک و تسهیل ارتباط میان کشورها، تلاش می‌کند تا مسیر همکاری‌های فنی و علمی حوزه های مرتبط با این آژانس مانند امنیت غذایی و توسعه کشاورزی باز بماند.

دستررسی ایران به منابع مالی صندوق اقلیم سبز

سوال: ایران می‌تواند از صندوق اقلیم سبز استفاده کند؟

پاسخ: بله، ایران از منابع صندوق اقلیم سبز برای اجرای پروژه‌های مرتبط با سازگاری با تغییرات اقلیمی و مدیریت منابع طبیعی استفاده می‌کند. این صندوق بزرگ‌ترین سازوکار مالی جهانی برای حمایت از کشورهای در حال توسعه در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و افزایش تاب‌آوری اقلیمی است.

فائو به همراه سازمان حفاظت محیط‌زیست پروژه ای با عنوان «تقویت دسترسی ایران به صندوق اقلیم سبز با سیاست‌های دانش‌بنیان و فناوری‌های نوین» در دست اجرا دارند که بر برنامه‌ریزی اقلیمی، جلب مشارکت بخش خصوصی و ایجاد پروژه‌های قابل سرمایه‌گذاری تمرکز دارد.

همچنین پروژه جدید «برنامه‌ریزی ملی سازگاری با تغییر اقلیم» با راهبری مستقیم دولت جمهوری اسلامی ایران و فائو و همکاری صندوق عمران ملل متحد و سازمان جهانی بهداشت در پنج بخش کلیدی کشاورزی، آب، انرژی، سلامت و کاهش ریسک بلایا  در شرف اجراست.

مجموع سرمایه‌گذاری انجام‌شده در این پروژه حدود 3 میلیون دلار بوده و هدف اصلی آن افزایش سازگاری کشور در حوزه های اولیت دار یاد شده و ارتقاء تاب آوری اقتصادی اجتماعی در برابر تغییرات اقلیمی است.

سوال: تاب‌آوری اقلیمی و شرایط دشت مرکزی ایران چگونه است؟

پاسخ: دشت مرکزی ایران و بسیاری مناطق دیگر با کاهش بارش و تغییرات اقلیمی روبرو هستند. پروژه‌های همکاری شامل معرفی گونه‌های مقاوم به خشکسالی، روش‌های علمی مدیریت آب و انتخاب محصولاتی است که با منابع محدود آب، بازدهی مناسب داشته باشند. هدف، افزایش تاب‌آوری کشاورزی در برابر تغییرات اقلیمی است.

سوال: بزرگ‌ترین کمبود یا مشکل کشاورزی ایران چیست؟

پاسخ: مهم‌ترین مشکل، خرد بودن مالکیت اراضی و کوچک بودن واحدهای تولیدی است. این موضوع بهره‌وری را کاهش می‌دهد و مانع رقابت در بازار جهانی می‌شود. راهکارهای اساسی شامل یکپارچه سازی اراضی و استفاده از تکنولوژی‌های مدرن است تا از هر هکتار زمین بیشترین محصول و ارزش اقتصادی حاصل شود.

سوال: توصیه فائو برای آینده کشاورزی ایران چیست؟

پاسخ: توسعه بهره‌وری، استفاده از فناوری‌های نوین، مدیریت بهینه آب و توجه به تغییرات اقلیمی ضروری است. همکاری بین متخصصان داخلی و بین‌المللی و سرمایه‌گذاری هدفمند در کشاورزی و منابع طبیعی، راهکار اصلی برای تاب‌آوری و توسعه پایدار کشاورزی در ایران است.

گفتگو از ابراهیم نژادرفیعی

انتهای پیام/