به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، نشست والدای از ابتدای دهه 2000 به ابتکار کرملین برگزار شده و به‌عنوان عرصه‌ای برای تبیین دیدگاه‌های کلان سیاست خارجی روسیه شناخته می‌شود. این نشست سالانه، علاوه بر حضور نخبگان سیاسی و دانشگاهی، بستری است که از سوی مسکو برای ارسال پیام‌های مستقیم به نخبگان بین‌المللی استفاده می‌شود.

سخنرانی ولادیمیر پوتین در نشست 2025، از این جهت اهمیت داشت که در شرایطی برگزار شد که بحران اوکراین همچنان ادامه دارد، اروپا به سمت افزایش هزینه‌های دفاعی سوق داده شده و ائتلاف بریکس با گسترش اعضا، بیش از گذشته به‌عنوان بدیل نظم غربی مطرح است.

این سخنرانی را می‌توان همزمان سه سطحی دانست؛ نخست، سطح بازدارندگی سخت در برابر تهدیدات غرب؛ دوم، سطح روایت‌سازی ایدئولوژیک برای مشروعیت‌بخشی به نظم چندقطبی؛ و سوم، سطح دیپلماسی انتخابی در جهت ایجاد شکاف در میان جبهه غربی. تحلیل علمی این سه سطح، درک دقیق‌تری از پیام‌های راهبردی پوتین به جامعه بین‌الملل فراهم می‌کند.

بازخوانی روایت چندقطبی

پوتین در بخش اصلی سخنرانی خود، بار دیگر بر پایان دوران یک‌جانبه‌گرایی و شکست مدل لیبرال غربی تأکید کرد. او تلاش کرد مخاطبان را قانع کند که دوران سلطه مطلق ایالات متحده و متحدانش رو به پایان است و جهان در حال حرکت به سمت یک نظم چندقطبی متوازن است. در این چارچوب، روسیه نه به‌عنوان قدرتی منزوی، بلکه به‌عنوان بازیگری کلیدی در کنار چین، هند و دیگر اعضای بریکس معرفی شد.

این روایت چندقطبی، ابزاری برای مقابله با فشارهای سیاسی و اقتصادی غرب است. با بازتعریف صحنه جهانی بر مبنای «حقوق برابر ملت‌ها» و «تنوع فرهنگی و تمدنی»، مسکو می‌کوشد حمایت کشورهای غیرغربی را جلب کند.

بازدارندگی در برابر اروپا و ناتو

یکی از بخش‌های کلیدی سخنرانی، هشدار مستقیم پوتین به اروپا بوده است. او ضمن رد ادعاهای مبنی بر تمایل روسیه به حمله به ناتو، تأکید کرد که هرگونه افزایش تهدیدات نظامی علیه روسیه، پاسخی فوری و سخت در پی خواهد داشت. این موضع‌گیری، سیاست «ابهام راهبردی» کرملین را تقویت می‌کند. از یک‌سو اعلام عدم تمایل به تهاجم گسترده، و از سوی دیگر نمایش آمادگی برای هزینه‌سازی در برابر هرگونه اقدام تحریک‌آمیز این پیام دوگانه در فضای امنیتی اروپا اثرگذار است.

کشورهای اروپایی که در حال حاضر زیر فشار آمریکا برای افزایش بودجه‌های نظامی هستند، در نتیجه این مواضع، خود را ناگزیر به تصمیم‌گیری دشوار میان تشدید تقابل یا جستجوی مسیرهای مصالحه می‌بینند. برای روسیه، همین تردید اروپا یک دستاورد استراتژیک محسوب می‌شود.

شکاف‌افکنی در جبهه غرب

پوتین در سخنانش تلاش کرد میان ایالات متحده و اروپا تمایز قائل شود. او گرچه تضاد بنیادین با سیاست‌های واشنگتن را برجسته ساخت، اما در عین حال از امکان تعامل محدود با آمریکا سخن گفت.

این تاکتیک کهنه اما مؤثر کرملین، هدفی روشن دارد؛ ایجاد شکاف در انسجام جبهه غربی و القای این تصور که تعامل با روسیه برای برخی کشورها ممکن است بدون پیروی کامل از سیاست‌های ناتو یا بروکسل صورت گیرد.

چنین رویکردی با پیام‌های غیرمستقیم به متحدان آمریکا همراه بوده است؛ اینکه هزینه تبعیت کامل از واشنگتن بالا خواهد بود، در حالی که مسیر همکاری انتخابی با مسکو همچنان باز است. این بخش از سخنرانی، به‌ویژه در محافل تحلیلی اروپا، بازتاب گسترده‌ای داشت زیرا نشان‌دهنده ابتکار دیپلماتیک روسیه در کنار قدرت نظامی است.

جنگ اوکراین و روایت‌های متقابل

پوتین بار دیگر جنگ اوکراین را محصول سیاست‌های غرب دانست. او استدلال کرد که روسیه نه آغازگر جنگ بلکه پاسخ‌دهنده به تهدیدات امنیتی و سیاست‌های توسعه‌طلبانه ناتو بوده است. این چارچوب‌بندی، بخش مهمی از «جنگ روایت‌ها» را تشکیل می‌دهد.

از نگاه مسکو، غرب باید به‌عنوان مسئول اصلی بحران معرفی شده است تا مشروعیت اقدامات روسیه در داخل و خارج تثبیت گردد. برای روسیه، این روایت دو هدف را دنبال می‌کند؛ نخست، بی‌اعتبار ساختن تحریم‌های غربی که به‌عنوان واکنشی «غیرقانونی» و «ناموجه» معرفی می‌شوند؛ دوم، واداشتن غرب به بازگشت به میز مذاکره، چراکه تنها از مسیر مصالحه سیاسی امکان پایان یافتن بحران وجود خواهد داشت.

ابعاد اقتصادی و بریکس

پوتین بخش قابل توجهی از سخنانش را به مسائل اقتصادی اختصاص داد. او از اهمیت صادرات انرژی و منابع طبیعی سخن گفت و بر همکاری‌های گسترده با بریکس و سایر کشورهای غیرغربی تأکید کرد. این محور از سخنرانی، نشان‌دهنده تمرکز مسکو بر راهبرد «تنوع‌بخشی اقتصادی» و کاهش آسیب‌پذیری در برابر تحریم‌های غرب است. در این چارچوب، بریکس به‌عنوان پلتفرمی معرفی شد که می‌تواند نظام مالی و تجاری جدیدی را پایه‌گذاری کند؛ نظامی که از سلطه دلار فاصله بگیرد و امکان مبادلات مستقل را فراهم آورد به خصوص برای کشورهایی که تحت فشار تحریم‌های آمریکا قرار دارند.

به طور کلی و با توجه به سخنرانی والدای 2025 را می‌توان نقطه عطفی در تبیین سیاست خارجی روسیه دانست. پوتین در این سخنرانی سه پیام اصلی را به جهان مخابره کرده است. نخست، آمادگی برای بازدارندگی سخت در برابر هرگونه تهدید؛ دوم، تأکید بر پایان سلطه غرب و ضرورت شکل‌گیری نظم چندقطبی؛ و سوم، حفظ فضای تعامل انتخابی با برخی بازیگران برای ایجاد شکاف در جبهه غربی.

نویسنده: معصومه محمدی، کارشناس مسائل روسیه

انتهای پیام/