تشدید تنش‌های ژئوپلیتیک، به‌ویژه بین ایالات‌متحده و چین، هند و دیگر بازیگران آسیایی، معماری زنجیره تامین خودرو را به طور بنیادی تغییر داده است. مدل بهینه‌سازی هزینه جهانی جای خود را به مدل «بهینه‌سازی ریسک» داده است، حتی اگر این امر به معنای کارایی کمتر و هزینه‌های عملیاتی بالاتر باشد.

در نیمه اول ۲۰۲۵، دولت آمریکا تعرفه‌های متقابل خود را تشدید کرد. این امر شامل افزایش تعرفه‌ها بر قطعات وارداتی از هند تا ۵۰ درصد و اعمال تعرفه‌های ۲۵ درصدی بر خودرو و قطعات وارداتی از ژاپن بود. اگرچه مذاکرات تجاری منجر به توافق‌هایی با برخی از کشورهای آسه‌آن شد (مانند عوارض ۲۰ درصدی برای ویتنام)، اما بندهای سختگیرانه در مورد ترانزیت کالا (۴۰ درصد عوارض بر ترانزیت از کشورهای ثالث) عملا استراتژی‌های «Near-shoring» یا «China+۱» را پیچیده ساخته است.

استراتژی «چین پلاس یک» (China+۱)، که در آن شرکت‌ها تولید خود را علاوه بر چین، در حداقل یک کشور دیگر نیز مستقر می‌کنند، به طور فزاینده‌ای شتاب گرفته است. این استراتژی عمدتا آسه‌آن (ASEAN) را به کانون جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در بخش‌های لجستیک و خودرو تبدیل کرده است.

هاب‌های نوظهور آسه‌آن و چالش انحراف تعرفه

تایلند در نیمه اول ۲۰۲۵ جایگاه خود را به عنوان هاب پیشرو منطقه حفظ کرد، اگرچه تولید آن با کاهش ۴.۶ درصدی مواجه شد. با این حال، تایلند به‌طور استراتژیک از تعرفه‌های غرب برای تقویت نقش خود استفاده می‌کند.

این کشور از طریق مشوق‌هایی مانند سیاست EV ۳.۵، تولیدکنندگان چینی (نظیر BYD و Great Wall Motors) را جذب کرده و عملا به یک «هاب انحراف تعرفه» برای تولید و صادرات EV چین به مناطق دیگر تبدیل شده است. این امر نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری‌های ژئوپلیتیک به جای خروج کامل از آسیا، تنها موجب تغییر مکان جغرافیایی درون منطقه‌ای شده است.

با این وجود، پیچیدگی قوانین مبدا (Rules of Origin) در توافقات جدید، هزینه‌های اداری را برای تامین‌کنندگان افزایش داده است. قوانین سختگیرانه برای جلوگیری از ترانزیت غیرقانونی قطعات از چین از طریق کشورهای آسه‌آن ، مزیت هزینه تولید پایین در این مناطق را تا حدی خنثی می‌کند و تامین‌کنندگان را مجبور به سرمایه‌گذاری سنگین در انطباق و مستندسازی می‌کند.

عقب‌نشینی بازارهای سنتی (ژاپن و کره)

در مقابل رشد چین و پویایی آسه‌آن، بازارهای سنتی آسیا با چالش‌های ساختاری جدی مواجه‌اند:

ژاپن: تولید خودرو در ژاپن در مارس ۲۰۲۵ با سقوط ۵.۹ درصدی، شدیدترین کاهش از سال ۲۰۲۰ را تجربه کرد. این کاهش عمیق نه‌تنها ناشی از تعرفه‌های ۲۵ درصدی ایالات‌متحده است، بلکه نشان‌دهنده تسریع یک روند ساختاری است: خودروسازان ژاپنی مانند هوندا و مزدا تولید خود را به آمریکای شمالی منتقل می‌کنند تا مقررات USMCA و تعرفه‌ها را دور بزنند. این انتقال تولید، ثبات سفارشات برای تامین‌کنندگان بومی ژاپن را به‌شدت به چالش کشیده است.

کره جنوبی: سئول در واکنش به تعرفه‌های آمریکا، استراتژی تنوع بازار را دنبال کرده و توانسته است خلأ ناشی از تحریم‌های روسیه-ژاپن را پر کند. صادرات خودروهای دست دوم کره به آسیای مرکزی در نیمه اول ۲۰۲۵ با رشد ۷۲ درصدی مواجه شده است. با این حال، تکیه بر بازارهای ژئوپلیتیک شکننده و پرریسک، آسیب‌پذیری ساختاری جدیدی را ایجاد می‌کند.

تنگناهای عملیاتی، لجستیک و سلامت مالی تامین‌کنندگان

شرایط محیطی در H۱ ۲۰۲۵ به‌طور مستقیم سلامت مالی تامین‌کنندگان (Tier ۱) را تحت فشار قرار داده و اجرای استراتژی‌های تحول را با مشکل مواجه ساخته است.

فشار جنگ قیمت چین از یک سو و افزایش هزینه‌های تولید و لجستیک از سوی دیگر، حاشیه سود تامین‌کنندگان جهانی را به پایین‌ترین سطح خود رسانده است. حاشیه سود EBIT متوسط تامین‌کنندگان جهانی در سال ۲۰۲۴ به ۴.۷ درصد کاهش یافت، که همچنان ۲ واحد درصد پایین‌تر از سطح پیش از کووید است.

این فشار مالی، به ویژه با توجه به نرخ‌های بهره بالا، ریسک مالی را افزایش می‌دهد. در حال حاضر، بیش از ۴۰ درصد از ۲۵ تامین‌کننده بزرگ خودرو در جهان دارای رتبه اعتباری «غیرسرمایه‌گذاری» (Non-investment grade) هستند.

این امر منجر به گران‌تر شدن هزینه تامین مالی و در نتیجه دشوار شدن اجرای استراتژی‌های پرهزینه‌ای مانند انتقال تولید به مدل‌های BEV/SDV یا انجام تملک‌های استراتژیک (M&A) می‌شود. این کمبود نقدینگی، شکاف تکنولوژیکی میان تامین‌کنندگان غربی/آسیایی سنتی و بازیگران چینی با پشتوانه قوی دولتی را عمیق‌تر می‌کند.

مخاطرات لجستیک و حمل و نقل

زنجیره‌های تامین آسیایی در نیمه اول ۲۰۲۵ با چندین تنگنای عملیاتی مواجه بودند:

بحران دریای سرخ: ناامنی‌های دریای سرخ باعث شد که مسیرهای آسیا به اروپا از کانال سوئز منحرف شده و زمان حمل و نقل تا دو هفته افزایش یابد. این امر هزینه‌های بیمه و نرخ کرایه حمل را بالا برده، در حالی‌که شرکت‌های کانتینری مانند هاپاگ-لوید همچنان سودآوری خود را در این محیط متلاطم حفظ کرده‌اند. این افزایش هزینه‌های عملیاتی، فشار بیشتری بر حاشیه سود خودروسازان آسیایی وارد می‌کند.

ریسک حمل EV: افزایش حوادث آتش‌سوزی در کشتی‌های حمل خودرو که به باتری‌های لیتیوم-یون مرتبط هستند، زنگ خطر را برای شرکت‌های بیمه و حمل و نقل به صدا درآورده است. این امر منجر به افزایش حق بیمه و پیچیدگی لجستیک EV شده است، که سرعت صادرات این خودروها را کاهش می‌دهد.

کمبود نیروی کار ماهر: کمبود ساختاری نیروی کار ماهر (از مهندسین نیمه‌هادی تا تکنسین‌ها) در سطح جهانی همچنان یک مانع عملیاتی است. عملکرد بازار خودروهای سبک (LV) در آسیا در H۱ ۲۰۲۵ به‌شدت قطبی بود. در حالی‌که فروش کلی آسه‌آن تنها ۲ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافت، این رقم ناشی از نتایج بسیار ناهمگون در بازارهای مختلف است.

آسه‌آن در میانه راه

نقاط ضعف: بازارهای بزرگ آسه‌آن دچار کندی شدند. تایلند، که بزرگترین قطب تولید خودرو در منطقه است، تولید خود را به ۷۲۶,۱۵۸ واحد کاهش داد (۴.۶درصد کاهش نسبت به H۱ ۲۰۲۴). این کاهش ناشی از تقاضای داخلی ضعیف و کاهش سفارشات صادراتی از چین و اروپا بود. اندونزی و مالزی نیز کاهش جزئی در تولید و فروش را تجربه کردند.

نقاط قوت: در مقابل، بازارهای کوچک‌تر عملکرد برجسته‌ای داشتند. ویتنام با رشد ۴۱ درصدی در فروش LV مواجه شد، که عمدتا به‌دلیل عملکرد قوی تولیدکننده داخلی EV (VinFast) و کاهش نرخ بهره توسط بانک مرکزی برای تحریک تقاضا بود. فیلیپین نیز به لطف رشد قوی GDP (۴.۵درصد تا ۵.۵درصد در Q۱ و Q۲ ۲۰۲۵) و کاهش نرخ بهره، شاهد افزایش ۶ درصدی در فروش بود.

این ناهمگونی شدید نشان‌دهنده پدیده «تجزیه منطقه‌ای» است. موفقیت در آسه‌آن دیگر یکپارچه نیست، بلکه به عوامل محلی (سیاست‌های مالیاتی، نرخ بهره و مشوق‌های داخلی EV) بستگی دارد. این عدم توازن، ایجاد یک شبکه تامین منطقه‌ای کارآمد را برای شرکت‌هایی که به دنبال استفاده از آسه‌آن به عنوان جایگزینی برای چین (China+۱) هستند، دشوارتر می‌سازد.

هند و جنوب آسیا

جنوب آسیا به‌عنوان یک محور رشد جدید در حال تثبیت است. پیش‌بینی‌ها حاکی از افزایش ۱۳هزار واحدی تولید خودروی سبک در سال ۲۰۲۵ در این منطقه (شامل هند) است که از مشوق‌های مالیاتی داخلی (مانند کاهش GST) بهره می‌برد.

با وجود اعمال تعرفه‌های ۵۰ درصدی آمریکا بر برخی قطعات حیاتی خودروی هندی، هند قصد دارد با تنوع بخشیدن به بازارهای صادراتی خود به سمت بریتانیا، اتحادیه اروپا و جنوب شرق آسیا، ریسک‌های تجاری را مدیریت کند.

نتیجه‌گیری و راهکارهای استراتژیک؛ الزامات بقا

زنجیره تامین خودروسازی آسیا در نیمه اول ۲۰۲۵ در میان «فشار دوگانه» (The Dual Squeeze) گرفتار شده است: فشار قیمتی نزولی و شدید ناشی از مازاد ظرفیت صادراتی چین و فشار هزینه صعودی ناشی از عوامل ژئوپلیتیک، تعرفه‌ها و تنگناهای لجستیک (مانند بحران دریای سرخ). تحول به سمت BEV، با وجود تمام تعهدات بلندمدت، در بازارهای غربی کند پیش می‌رود و این امر تامین‌کنندگان را در تامین مالی برنامه‌های تحول خود با مشکل مواجه می‌کند.

استراتژی‌های ضروری برای تامین‌کنندگان آسیایی

برای بقا و حفظ مزیت رقابتی در این محیط آشفته، تامین‌کنندگان آسیایی باید استراتژی‌های زیر را با قاطعیت دنبال کنند:

استراتژی بومی‌سازی عمیق (Local-for-Local): اتکا به یک شبکه تامین جهانی دیگر مقرون به صرفه یا قابل اطمینان نیست. تامین‌کنندگان باید تولید و زنجیره تامین خود را بر اساس مناطق مصرفی (چین، اروپا، آمریکا) تقسیم‌بندی کنند و با افزایش عملیات «محلی برای محلی»، وابستگی به مسیرهای حمل و نقل پرریسک و دوربرد را کاهش دهند. این رویکرد به ویژه در مواجهه با قوانین مبدا سختگیرانه (مانند آسه‌آن) ضروری است.

رهبری هزینه و بهره‌وری عملیاتی: تنها راه مقابله با برتری هزینه‌ای چین، افزایش بهره‌وری داخلی و کاهش ساختاری هزینه‌هاست. این امر مستلزم بازنگری در ردپای تولید برای افزایش سهم در «کشورهای با کمترین هزینه» (Best-Cost Country یا BCC) و استفاده حداکثری از اتوماسیون و دیجیتالی‌سازی (بهینه‌سازی مبتنی بر هوش مصنوعی) در فرآیندها است. علاوه بر این، باید تسریع در استانداردسازی فناوری‌ها و قطعات صنعتی در دستور کار قرار گیرد تا پیچیدگی کاهش یابد و مقیاس‌پذیری و کارایی هزینه افزایش یابد.

مدیریت نقدینگی و شراکت‌های استراتژیک: با توجه به ریسک اعتباری بالا و حاشیه سود (۴.۷درصد)، تامین‌کنندگان چاره‌ای ندارند جز این‌که به سرعت دارایی‌های مرتبط با فناوری‌های موتور احتراق داخلی (ICE Cash Flow Pools) را نقد کنند و آن منابع را به سمت فناوری‌های کلیدی BEV/SDV هدایت کنند. همچنین، تشکیل شراکت‌های استراتژیک و ادغام و تملک (M&A) برای دستیابی به مقیاس لازم و نوآوری در حوزه‌های پرهزینه، یک ضرورت است.

فرمان استراتژیک پایانی: بقا در عصر «رکود-تحول» تنها برای کسانی است که بتوانند هوش ژئوپلیتیک (درک پیچیدگی تعرفه‌ها و Friend-shoring) را با قابلیت‌های عملیاتی بی‌نقص (تسلط بر هزینه و بومی‌سازی) ادغام کنند. تامین‌کنندگان آسیایی باید به یاد داشته باشند که تحول تکنولوژیک در نهایت پیروز خواهد شد؛ مدیریت نقدینگی در میان‌مدت، تعیین خواهد کرد که کدام‌یک از آن‌ها تا آن زمان باقی خواهند ماند.