خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - مرجان سیف الدین: تلویزیون به عنوان مهم ترین منبع اطلاع رسانی و فرهنگی جامعه، مسئولیتی بزرگ در قبال اقشار مختلف مردم، به ویژه معلولین و باز هم به ویژه ناشنوایان، برعهده دارد.

افراد ناشنوا و کم شنوا به دلیل محدودیت‌های شنیداری، دسترسی برابر به اخبار و برنامه‌های فرهنگی، آموزشی، ورزشی و مذهبی را ندارند در این شرایط، وجود رابط شنوا، تکست و زیرنویس به‌عنوان پل ارتباطی میان رسانه و این گروه، اهمیت فراوانی پیدا می‌کند.

در ایران، جامعه ناشنوایان و کم‌شنوایان حدود نیم میلیون نفر تخمین زده می‌شود که زبان اشاره، زبان متداول و طبیعی آنان است. این افراد سال‌هاست با مشکل دسترسی ناکافی به برنامه‌های تلویزیون به ویژه فیلم و سریال‌های پربیننده، برنامه‌های مذهبی و ورزشی مواجه‌اند و نمی‌توانند به خوبی محتواها و اخبار را دنبال کنند.

این محدودیت ها موجب شده بسیاری برای تماشای فیلم‌ها و سریال‌های خارجی با زیرنویس روی به گوشی‌های همراه و ماهواره بیاورند که خودشان و خانواده‌هایشان از این وضعیت رضایت ندارند.

عده‌ای نیز از طریق اپلیکیشن ها و پلتفرم‌های آنلاین فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی زیرنویس شده مخصوص ناشنوایان را دانلود و تماشا می‌کنند، اما این روش نیز از انسجام و دورهمی‌های خانوادگی آنها می‌کاهد.

جمع ما جمع نیست

خانواده‌هایی که ناشنوا دارند، اغلب آرزو می‌کنند بتوانند در کنار هم، لحظات شادی را پای تلویزیون تجربه کنند. دیدن برنامه‌های پر بیننده و محبوب، فرصتی برای ایجاد ارتباط و سرگرمی مشترک است که باعث تقویت پیوندهای خانوادگی می‌شود.

اما واقعیت تلخ این است که بسیاری از برنامه‌های تلویزیون، به ویژه برنامه‌های پربیننده، هنوز رابط شنوا یا زبان اشاره ندارند و به همین خاطر پای تلوزیون جمع آنها جمع نیست.

ناشنوایان در گفتگو با خبرنگار مهر بارها بر نیاز خود به رابط شنوا و زیرنویس در برنامه‌های اجتماعی صبحگاهی، سریال‌های پرطرفدار، گزارش‌های زنده مسابقات ورزشی (به‌ویژه مسابقاتی که ایران فینالیست است مانند فوتبال و کشتی)، برنامه‌های مذهبی و مستندهای ایرانگردی و ایرانشناسی تاکید کرده‌اند.

شیوا شاکری، مادر یک دختر ناشنوای نوجوان، در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: نبود رابط شنوا موجب محرومیت کودکان ناشنوا و خانواده‌هایشان از لحظات ساده و عادی زندگی شده است، لحظاتی مانند تماشای برنامه‌های کودک، فیلم یا برنامه‌های ورزشی مورد علاقه.

وی افزود فرزندش یا مجبور است این برنامه‌ها را به تنهایی و بدون فهم کامل دنبال کند، یا از جمع خانواده جدا شده و با بازی در گوشی همراه یا دیدن کارتون‌های زیرنویس‌دار خارجی سرگرم شود.

کامران خسروشاهی و همسرش که هر دو ناشنوا هستند، در منزل با ساخت زیورآلات و هنرهای دستی امرار معاش می‌کنند. این زوج از تماشای برنامه‌های پرمخاطب اجتماعی صبحگاهی، کارشناس‌های برنامه‌های مذهبی، روان‌شناسی، پزشکی و طب سنتی محروم‌اند، در حالی که علاقه مند به یادگیری این مطالب هستند و تمایل دارند برخی آموزش‌ها را دنبال کنند.

وی گفت: رسانه ملی می‌تواند تکرار برنامه های خود را با رابط شنوا پخش کند. دست اندرکاران برنامه‌های پرمخاطب تلویزیونی که مورد علاقه ناشنوایان است بر استفاده از امکانات نوین مانند زیرنویس، تکست، رابط شنوا و یا راه‌اندازی شبکه ویژه برای این مخاطبان را پیشنهاد دادند وگام مهمی در تحقق خواسته آنها دانسته‌اند.

پیمان یوسفی، گزارشگر و مجری ورزشی بسیاری از برنامه های صدا و سیما است. وی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: استفاده از زیر نویس و یا رابط شنوا باعث می شود این افراد هم از اطلاعات و رویدادهای ورزشی دنیا و کشورمان بهره مند شوند و از شور و هیجان مسابقات در تلویزیون لذت ببرند.

وی افزود: با توجه به اهمیت روزافزون ورزش و تماشای زنده آن در ایران، ایجاد بسترهای دسترسی به محتواهای ورزشی نه تنها به نفع جامعه ناشنوایان است، بلکه پیامدهای فرهنگی و اجتماعی گسترده تری نیز به همراه دارد.

این مجری ورزشی با سابقه، به تجربه برنامه «ورزش مردم» اشاره کرد که در دو سال اخیر به مناسبت روز جهانی ناشنوایان، در برنامه خود از رابط شنوا استفاده کرده که با استقبال همه مخاطبان اعم از شنوا و ناشنوا مواجه شده است.

یوسفی پیشنهاد داد: دست‌اندرکاران برنامه‌های مختلف تلوزیونی و ورزشی اگر سالی یک یا دو بار از رابط شنواو یا زیر نویس استفاده کنند، این حرکت به مرور در برنامه‌های دیگر نهادینه و جریان سازی می شود.

این کارشناس ورزشی در توضیح، به استفاده از فناوری‌های به روز مورد استفاده در تولید برنامه‌های ورزشی اشاره داشت و گفت: رابط شنوا، تکست و زیرنویس می‌تواند استاندارد جدیدی در پخش این برنامه‌ها برای ناشنوایان ایجاد کند.

وی به پخش فیلم‌های سینمایی همراه با زیرنویس در شبکه سلامت اشاره کرد و آن را الگویی موفق برای سایر برنامه‌ها، به ویژه برنامه‌های ترکیبی در گروه‌ها و شبکه‌های مختلف دانست.

قارایی مستند ساز برنامه ایرانگردی است، وی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: حضور رابط شنوا و یا زیرنویس در برخی از برنامه های مستند به ناشنوایان فرصت افزایش احساس تعلق و مشارکت آنها در فرهنگ و همبستگی ملی را می دهد.

این کارشناس ایرانشناسی افزود: برنامه‌های مستند با رویکرد آموزشی و فرهنگی، فرصت مناسبی برای افزایش آگاهی آنان از تاریخ و جغرافیای کشور است و فراهم کردن شرایط ارتباطی، گامی موثر برای تحقق عدالت اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایرانی محسوب می‌شود.

قارایی با اشاره به سطح بالای تحصیلات بسیاری از ناشنوایان گفت: بهره گیری از زیرنویس‌های دقیق و رابط شنوا، فهم گفتار و صدا را کامل پوشش می‌دهد و حتی کسانی که به زبان اشاره تسلط کامل ندارند قادر خواهند بود با زیرنویس‌ها ارتباط برقرار کنند و مفاهیم را بهتر درک نمایند.

برنامه‌های مذهبی یکی دیگر از نیازهای اساسی و پر تقاضای جامعه ناشنوایان است که به شایستگی نیازمند توجه بیشتری است.

نجم‌الدین شریعتی، مجری و کارشناس مذهبی، در گفتگو با خبرنگار مهردر این باره گفت: برنامه‌های مذهبی به دلیل محتوای معنوی و آموزنده‌ای که دارند، نقش مهمی در زندگی روزمره و فرهنگ ایفا می‌کنند و ناشنوایان هم از این جمع مستثنی نیستند.

وی که با این افراد برای برنامه های مذهبی درارتباط است افزود: با توجه به این نیاز، تکرار روزهای سه شنبه برنامه «سمت خدا»، روز جمعه در شبکه افق با حضور رابط شنوا بازپخش می‌شود.

شریعتی افزود: اختصاص یک شبکه تلویزیونی ویژه که در آن پرمخاطب‌ترین برنامه‌ها همراه با زیرنویس و رابط شنوا پخش شوند، می‌تواند راهکار موثردیگری برای رفع این نیاز باشد.

مستمرشدن استفاده از رابط شنوا یا زیر نویس در صدا و سیما

کارشناسان و فعالان حوزه حقوق معلولان بارها عنوان کرده‌اند که ترویج فرهنگ دسترسی پذیری از طریق به کارگیری رابط شنوا و زیرنویس در برنامه‌های تلویزیونی باید به یک سیاست ثابت و قانونی تبدیل شود. این سیاست نه تنها به غنی سازی محتوایی برنامه‌ها کمک می‌کند، بلکه جایگاه همه مخاطبان به‌ویژه قشر ناشنوایان را نیز ارتقا می‌بخشد.

بر اساس ماده ۲۱ قانون حمایت از حقوق معلولان، رسانه ملی موظف است حداقل پنج ساعت برنامه رایگان هفتگی به محتوای ویژه معلولان از جمله ناشنوایان اختصاص دهد، برنامه‌ها و فیلم‌ها را زیرنویس کند و از رابط ناشنوایان استفاده نماید. اما در عمل، اجرای این ماده قانونی ضعیف و مقطعی است و برنامه‌های پربیننده و محبوب این قشر اغلب فاقد زیرنویس و مترجم زبان اشاره بوده یا کیفیت این خدمات نامطلوب است.

آیگین عباسی، مدیرعامل انجمن ناشنوایان استان اصفهان، گفت: نبود رابط ناشنوایان و حضور مترجمان زبان اشاره در صدا و سیما بخصوص برنامه های پر بیننده یک موضوع فرهنگی نیست، بلکه ضرورت قانونی و اجتماعی است که می‌تواند مشارکت اجتماعی ناشنوایان را تقویت کند.

وی افزود: تحقق این امر مستلزم توجه بیشتر مسئولان صدا و سیما وهمراهی نهادهای حامی حقوق معلولان است تا حق دسترسی این جامعه به صورت کامل و شایسته در قاب تلویزیون منعکس شود.

عباسی آمار ناشنوایان استان را حدود ۸۰۰ نفراز آمار ۵۰۰ هزار نفری کشور اعلام کرد و با اشاره به اینکه حضور رابط شنوا در شبکه‌های تلویزیونی محدود به برنامه‌های خبری و با مدت زمان کوتاه است، ادامه داد: خانواده‌ها تمایل دارند در کنارهم برنامه‌های ملی و استانی دیگر از جمله مسابقات ورزشی و سریال‌های پرمخاطب را دنبال کنند.

مدیرعامل انجمن ناشنوایان استان اصفهان با تاکید بر پیگیری این خواسته گفت: این کمبود باعث شده برخی اعضای ناشنوا در انزوا به تماشای برنامه‌ها در پلتفرم ها یا بازی‌های کامپیوتری بپردازند، در حالی که می‌توانند در کنار خانواده باشند.عباسی ناتوانی در برقراری ارتباط روان و موثر با افراد شنوا به دلیل نبود رابط و فراگیری ناکافی زبان اشاره در جامعه را مشکل، ارتباط اجتماعی، کاری و آموزشی ناشنوایان عنوان کرد وافزود: اگر صدا و سیما این خواسته مهم ناشنوایان را با توجه به قانون معلولین ادا کند شرایط برای پذیرش و برخورد شایسته تر با آنها در جامعه مطلوب تر می شود.

وی ادامه داد: اشتغال، کمبود مشاوران تخصصی برای ناشنوایان در حوزه‌های ازدواج، اشتغال و مسائل روان شناسی از دیگر مشکلات این افراد است که با توجه به اهمیت دسترسی برابر به صدا و سیما، کیفیت و گستردگی خدمات برای ناشنوایان نمود بیشتری از خود نشان خواهد داد.

آیگین عباسی مدیرعامل انجمن ناشنوایان استان اصفهان معتقد است: صدا و سیما با تخصیص منابع لازم، آموزش نیروی متخصص و بهره گیری از فناوری‌های نوین، می‌تواند نقش خود را در تحقق عدالت رسانه‌ای به بهترین شکل ایفا کند و به ناشنوایان فرصتی برابر برای حضور فعال در فضای عمومی و رسانه‌ای هدیه دهد و مردم با آشنائی زبان اشاره بیشتر ناشنوایان را همراهی می کنند.

دستاوردهای قابل توجه مورد استقبال امامقطعی

دستاوردهای قابل توجه، ولی مقطعی و مناسبتی استفاده آزمایشی از رابط ناشنوایان در شبکه آموزش، کودک و شبکه سلامت است؛ برنامه‌هایی مانند «مل مل» در شبکه کودک و برنامه‌های «مادر کودک» و «ضربان» و پخش فیلم های سینمائی برای ناشنوایان و نابینایان در شبکه سلامت ارائه می‌شوند که گامی به سوی عدالت رسانه‌ای به شمار می‌رود اما در بخش برنامه کودک این اقدام پرمخاطب قطع شد و بقیه به شکل مقطعی به شکل موردی دیده می شودو انتظار می رود که این دستاورد مورد استفبال، به جهت کمک کردن به گفتار و تاثیر روانی دوباره احیا شود.