‌خبرگزاری مهر؛ گروه اقتصاد - علی فروزانفر؛ شاخص کل بورس تهران امروز در حالی با رشد ۵۶ هزار واحدی و افزایش بیش از ۲ درصدی کار خود را آغاز کرد که طی ۳ روز گذشته، مجموعاً ۶.۵ درصد معادل بیش از ۱۶۳ هزار واحد رشد داشته است. این بازگشت نسبتاً خوب در حالی رخ می‌دهد که همین شاخص در ۵ ماه اخیر تحت فشار یک اصلاح فرسایشی، بیش از ۲۶ درصد و نزدیک به ۸۷۴ هزار واحد افت کرده بود.

بر اساس دیدگاه بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار، وجود دامنه نوسان و حجم مبنا نقش تعیین‌کننده‌ای در کند شدن روند بازگشت قیمت‌ها دارد. از یک سو این محدودیت‌ها باعث طولانی شدن صفوف فروش و فرسایشی شدن روند اصلاح می‌شوند و انگیزه سهامداران را برای ماندن در بازار کاهش می‌دهند، و از سوی دیگر مانعی جدی در مسیر جبران سریع ضررها ایجاد می‌کنند.

منتقدان معتقدند این ۲ ابزار که در ظاهر برای «کنترل و حمایت از بازار» طراحی شده‌اند، عملاً به ابزاری برای سوءاستفاده برخی بازیگران بزرگ تبدیل شده‌اند. به گفته آنان، این گروه‌ها با تکیه بر رانت‌های خبری کار را در سقف قیمتی رها کرده و خارج می‌شوند، سپس بدون نگرانی از عقب ماندن از موج صعودی، در کف قیمتی سهام فروخته‌شده را جمع‌آوری می‌کنند؛ چرخه‌ای که بارها و بارها تکرار شده و می‌شود.

این گروه از فعالان بر این باورند که اگر دامنه نوسان و حجم مبنا حذف شود، بازار قادر خواهد بود سریع‌تر به تعادل واقعی برسد، و بخش بزرگی از زیان‌ها نیز در مدت کوتاهی جبران خواهد شد.

رضا خانکی، کارشناس و فعال باسابقه بازار سرمایه در گفت‌وگو اختصاصی با خبرنگار مهر با تحلیل شرایط فعلی بازار سرمایه و اثرات عوامل سیاسی و ساختاری، هشدار داد که ادامه وضعیت فعلی می‌تواند بازار سهام را بیش از پیش «نابازار» کند.

خانکی در ابتدای سخنان خود با اشاره به موضوع «مکانیسم ماشه» و پیامدهای آن گفت: این داستان یک الاکلنگ سیاسی است؛ یک روز خبر می‌آید که فلان قطعنامه ممکن است برگردد یا اجرایی شود و روز بعد نفی می‌شود.

این فعال باسابقه اکوسیستم سرمایه‌گذاری کشور تاکید کرد: اثرات خبری این موضوع پیشاپیش در بازار پرایس شده و اثر روانی آن اکنون روی قیمت‌ها دیده می‌شود، اما اثرات واقعی آن هنوز ظاهر نشده و به نظر می‌رسد بدتر شدن وضعیت تحریم‌ها، ۳ تا ۳ ماه بعد خود را بر نرخ دلار و سپس بازار نشان دهد.

وی با بیان اینکه به‌طور سنتی در ابتدای سال نو میلادی، یعنی حدود دی ماه، افزایش نرخ ارز رخ می‌دهد، افزود: افزایش قیمت دلار می‌تواند باعث جذاب‌تر شدن بازار ما برای برخی معاملات شود، اما همزمان صادرات شرکت‌ها را با مشکل روبه‌رو و سود آنها را کاهش دهد. بنابراین، حتی اگر رشد قیمت اسمی داشته باشیم، فعالان واقعی سودی نخواهند برد.

انتقاد صریح از دامنه نوسان و حجم مبنا

خانکی که از متخصصان برجسته استارتاپ‌های حوزه مالی و سرمایه‌گذاری بخش مهمی از گفت‌وگو را به انتقاد از سازوکار دامنه نوسان و حجم مبنا اختصاص داد و تأکید کرد: تا زمانی که دامنه نوسان، حجم مبنا و امکان بسته و باز شدن ناگهانی نمادها وجود دارد، بازار سهام واقعی در ایران شکل نخواهد گرفت.

کارشناس بازار سرمایه گفت: این محدودیت‌ها سرمایه‌گذاران را به سمت بازارهای دیگر هل می‌دهد. این سه روز بازار با افزایش تقاضا مواجه شد، ولی سقف ۳ درصدی مانع رشد بیشتر شد و به نوعی آن را سرکوب کرد. اگر این سقف نبود، مثلاً امکان رشد روزانه ۷ تا ۸ درصدی وجود داشت و بسیاری از موقعیت‌های زیان‌ده قبلی بطور کلی اصلاح می‌شد.

او افزود: در بازار نزولی، صف‌های فروش ناشی از حجم مبنا و دامنه نوسان، باعث کنترل و فرسایشی کردن ریزش می‌شوند و اجازه خروج به‌موقع سرمایه‌گذار را نمی‌دهند. این وضعیت، بازار را نابازارتر کرده و باید هرچه سریع‌تر برطرف شود.

چشم‌انداز نیمه دوم سال؛ خوش‌بینی محتاطانه

خانکی درباره آینده بازار گفت: برای نیمه دوم سال چندان خوش‌بین نیستم، مگر اینکه شرایط سیاسی تغییر محسوسی داشته باشد که آن را هم محتمل نمی‌دانم. شاید مقطعی شاهد رشد شاخص باشیم، اما این رشد از بازارهای رقیب عقب خواهد ماند و ریسک زیادی برای سرمایه‌گذار دارد.

وی در پایان با لحنی انتقادی تکرار کرد: اگر در همین ۳ روز اخیر، دامنه نوسان و حجم مبنا نبود و نمادهایی که بسته هستند باز بودند، می‌توانست بخش بزرگی از زیان فعالان بازار در همین مدت کوتاه جبران شود.

کارشناس سرمایه با بیان اینکه حجم مبنا و دامنه نوسان سراسر فساد است، تاکید کرد: اما این وضعیت ذینفعان زیادی دارد چرا که در صورت نبود حجم مبنا و دامنه نوسان، بازار به آن‌ها اجازه نمی‌دهد کسانی که سهمشان را با دلایل مختلف در سقف قیمتی فروخته‌اند، با رشد بازار دوباره سوار شوند و اصطلاحاً از از رشد بازار جا خواهند ماند.

شایان ذکر خانکی در گفتگوی گذشته خود با مهر، استدلال رایج درخصوص نیاز ایران به دامنه نوسان را بی‌پایه دانست و گفت: بازار ارز دیجیتال، دلار، طلا و مسکن سقف نوسان ندارند و منطقی‌تر عمل می‌کنند. او این ابزار را «صف‌ساز» و تقویت‌کننده جایگاه ممتاز دولت در خرید و فروش ارزان خواند.