به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا، ایرنادرد بیماران حالا چیزی فراتر از دسترسی به دارو و تجهیزات پزشکی شده و همراهان آنها در شهرهایی مانند تهران در به در تخت خالی در بخش‌های عادی و ویژه هستند و اگر بخواهند بیماری را از بیمارستان خصوصی با هزینه‌های گزاف به بیمارستانی دولتی منتقل کنند، باید به ده‌ها نفر رو بیندازند و کفش آهنین بپوشند تا یک تخت خالی پیدا شود.

قصه پیدا کردن تخت خالی در بخش‌های عادی و ویژه، قصه پر غصه‌ای است؛ ماجرایی که برای بیماران منتظر، دو سر دارد: درمان و ترخیص بیماری که روی تخت خوابیده یا مرگ آن بیماری که تخت را اشغال کرده است. قصه‌ای که یک سمت آن خنده و یک سمت گریه است ولی بیماری که در انتظار تخت خالی است، دقیقا باید چه کند؟

در دولت‌های مختلف همواره خبرهایی از افتتاح تخت‌های بیمارستانی می‌خوانیم. تخت‌هایی که به وقت بیماری به کار می‌آیند و اگر در شرایط استیصال برای پیدا کردن تخت خالی بیمارستانی برای بیمارتان در بخش عادی یا مراقبت‌های ویژه نباشید، هیچ وقت اهمیتی برای این موضوع قائل نخواهید شد.

حتی اگر یک فرد عادی در این جامعه نباشید و مسئولیتی داشته باشید، چنین مفهومی برای شما اهمیتی نخواهد داشت؛ چون به هر حال برای شما تخت خالی در بخش عادی و بخش آی سی یو پیدا می‌شود و برای مردم عادی نه؛ همان که مسعود پزشکیان در ایام انتخابات می‌گفت: «در کشور ما، مجلس، دولت و قوه قضاییه یک سفره دارند و مردم یک سفره دیگر دارند. چرا مردم با ما مشکل دارند؟ چون سفره ما و مردم با هم فرق دارد. باید سر یک سفره بنشینیم تا به هم اعتماد کنیم.»

ولی این تخت‌های بیمارستانی که افتتاح شده و روبان‌شان بریده می‌شود، دقیقا چه می‌شوند؟ چرا حتی در شرایط عادی که خبری از جنگ و اپیدمی نیست هم بیماران برای پیدا کردن تخت خالی دچار مشکل می‌شوند؟

آمارها چه می‌گویند؟

بر اساس استانداردهای جهانی، تعداد تخت به ازای هر هزار نفر جمعیت باید ۳.۱ تخت باشد ولی این میزان در کشور ما ۱.۸ تخت به ازای هر هزار نفر جمعیت است. کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی، روسیه، آلمان و اتریش در این میان به ترتیب در رتبه‌های اول تا پنجم قرار دارند.

«علی مشکینی» معاون مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت درباره آمارها به خبرنگار سلامت ایرنا، گفت: نقشه راه درمان تا سال ۱۴۰۴ وجود داشت که تا حد زیادی محقق شد اما هنوز با شاخص ۲.۵ تخت به ازای هزار نفر جمعیت فاصله داریم و شاید با کمبود حدود ۶۰ هزار تخت بیمارستانی مواجه هستیم. از طرفی جبران تخت‌های فرسوده نیز مطرح است.

وی ادامه داد: در حال حاضر در مجموع حدود ۱۶۰ هزار تخت بیمارستانی فعال در دو بخش دولتی و غیردولتی در کشور داریم که ۱۱۰ هزار تخت مربوط به بخش دولتی دانشگاهی است؛ البته حدود ۴۰ هزار تخت بیمارستانی با درصد پیشرفت‌های متفاوت در حال راه اندازی هستند که در مراحل مختلف قرار دارند. از طرفی افتتاح‌های خوبی نیز انجام شده است.

مشکینی گفت: در کشور ۶۷۰ بیمارستان دولتی و دانشگاهی و به طور کلی هزار و ۷۰۰ بیمارستان در کشور وجود دارد. وقتی می‌توان گفت که یک تخت بیمارستانی به صورت ۱۰۰درصد در خدمت حوزه درمان است که امکانات و نیازها و تسهیلات مورد نیاز هم فراهم شده باشد.

تخت بیمارستانی در کنار نیروی انسانی مهم است

نکته مهم این است که تعداد تخت بیمارستانی به تنهایی مهم نیست و این موضوع در کنار توزیع مناسب تجهیزات پزشکی و نیروی انسانی کارکرد دارد. موضوعی که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سال‌هاست با آن درگیر است.

«رضا گل پیرا» معاون توسعه، مدیریت منابع و برنامه ریزی انستیتو قلب و عروق شهید رجایی و رییس اسبق مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت در این زمینه به خبرنگار سلامت ایرنا گفت: بر اساس برنامه‌های مختلف قرار بود در هر استان به ازای جمعیت و بر اساس سطح بندی، تخت بیمارستانی تولید شود. نظام سلامت در دوره‌های مختلف کمترین میزان کمک‌ها را برای به سرانجام رساندن این اقدام دریافت کرده است. بسیاری از اقدامات برای ساخت بیمارستان به ثمر رسیده، اما مواردی نیز وجود دارد که پروژه نیمه کاره رها شده یا پیش نرفته است.

وی ادامه داد: گاهی با فشارهایی که از طرف نمایندگان مجلس وارد می‌شود، بیمارستانی ساخته شده که ظرفیت اسمی دارد و ظرفیت عملیاتی ندارد. بیمارستان کمتر از ۲۵۰ تخت، بیمارستان ضررده محسوب می‌شود و می‌توانستیم با ساخت کلینیک‌های سرپایی یا کلینیک‌هایی که تخت شبانه روزی داشته باشد، مشکل مردم را حل کنیم، اما اصرار می‌شد که بیمارستان ۳۲ یا ۶۴ یا ۹۰ تخت ساخته شود. در حال حاضر ظرفیت بسیاری از این بیمارستان‌ها خالی است؛ چون به اندازه کافی تجهیزات و نیروی انسانی ندارند. به طور مثال در شهری با ۲۰۰ هزار نفر جمعیت، تصمیم گرفتند یک بیمارستان بسازند؛ عاقبت این بیمارستان چیست؟

گل پیرا بیان کرد: در حال حاضر هزینه‌های تخت بیمارستانی و به خصوص تخت ویژه بسیار زیاد است؛ نظام سلامت باید به این اجماع برسد که تخت‌های بیمارستانی را بر اساس نظام سطح بندی توسعه بدهد همچنین از تخت‌های موجود با در نظر گرفتن نیروی انسانی مناسب، به درستی استفاده کرد. از طرفی باید از بخش خصوصی به درستی استفاده کنیم؛ البته منظور فقط بیمارستان‌های معروف خصوصی در تهران نیست، بلکه در شهرستان‌ها نیز بیمارستان‌های خصوصی وجود دارند. حتی در حال حاضر خیرین در حوزه سلامت به خوبی کمک می‌کنند.

وی افزود: یکی از مشکلات در این زمینه، توزیع نامناسب است؛ اما مشکل اصلی، کمبود نقدینگی است. چه چیزی از سلامت مردم مهم‌تر است؟ چقدر برای سلامت هزینه می‌شود؟ سرانه سلامت از تولید ناخالص ملی چقدر است؟

گل پیرا گفت: در شهرهای اطراف تهران، میزان تخت به ازای هزار نفر جمعیت، ۰.۹ است. این بیماران مجبور می‌شوند برای دریافت درمان به تهران مراجعه کنند و در نتیجه تخت بیمارستانی برای بیماران شهر تهران کم می‌آید.

همه تخت‌های بیمارستانی به صورت موثر در خدمت نظام سلامت نیستند

معاون مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این زمینه گفت: در زمینه تخت بیمارستانی فقط موضوع تعداد در دسترسی مطرح نیست و موقعیت قرارگیری و رعایت سطح بندی نیز اهمیت دارد؛ با ایجاد تسهیلات برای انتقال بیمار، انتظارهای غیر اصولی برای توسعه تخت بیمارستانی در نقاط کم جمعیت و نقاطی که تامین پزشک متخصص به صرفه نیست، مهم است.

علی مشکینی افزود: اگر تخت‌های بیمارستانی غیر اثربخش و خارج از فرمول دسترسی را کم کنیم، می‌توان گفت که همه این ۱۱۰ هزار تخت به صورت موثر در خدمت نظام سلامت نیستند. اگر در یک بیمارستان، متخصصان و نیروی انسانی لازم حضور نداشته باشند، تخت‌های بیمارستانی به صورت ۱۰۰درصد در خدمت حوزه درمان قرار ندارند.

کمبود نقدینگی یکی از مشکلات توسعه نظام سلامت

از طرفی کارشناسان می‌گویند که اجرای بسیاری از برنامه‌های توسعه‌ای نظام سلامت به واسطه کمبود نقدینگی، متوقف یا نیمه کاره رها شده است. موضوعی که به طور مستقیم به سهم سلامت از تولید ناخالص ملی بر می‌گردد.

معاون توسعه، مدیریت منابع و برنامه ریزی انستیتو قلب و عروق شهید رجایی در این زمینه اظهار کرد: مشکل اساسی در نظام سلامت، نقدینگی است. وزارت بهداشت هیچ وقت نتوانسته بر اساس برنامه ریزی‌های انجام شده، اقداماتی که در راستای سلامت مردم است را به طور کامل پیاده کند. با توجه به جمعیت و پراکندگی مراکز درمانی، حدود ۱۵۰۰ بیمارستان موجود است و بیشترین بیمارستان‌ها در بخش دولتی و دانشگاهی فعالیت می‌کنند. یعنی ۶۰ درصد در بخش دولتی، ۷ درصد در تامین اجتماعی، حدود ۱۳ درصد در بخش خیریه و عمومی غیردولتی و بقیه بیمارستان‌های خصوصی هستند.

وی افزود: از طرفی ۸۰ درصد خدمات بستری در بخش دولتی و ۲۰ درصد در بخش خصوصی ارائه می‌شود همچنین در خدمات سرپایی این میزان برعکس بوده و ۸۰ درصد در بخش خصوصی و ۲۰ درصد در بخش دولتی در حال ارائه است.

گل پیرا گفت: بر اساس سند درمان قرار بود تا سال ۱۴۰۰ به ۳.۷ تخت به ازای هر هزار نفر جمعیت برسیم، اما به دلایلی مانند کمبود نقدینگی، به این نتیجه نرسیدیم. نظام سلامت در حال حاضر در بسیاری از شهرستان‌ها با کمبود تخت مواجه است؛ هرچند اقدامات زیادی انجام شده، اما بسیاری از برنامه‌ها با مشکل نقدینگی مواجه است.

آیا ضعف مدیریت، عامل عدم توسعه تخت‌های بیمارستانی است؟

مشکل دیگری که می‌توان در زمینه عدم توسعه متناسب تخت‌های بیمارستانی در کشور مورد بررسی قرار داد، ضعف مدیریت و عدم شناخت کافی از نیازهای جامعه در مناطق مختلف است. این‌که مدیران نظام سلامت در سال‌های مختلف تحت تاثیر فشارها به ساخت بیمارستان‌هایی تن داده‌اند که بعدتر با مشکل تامین نیروی انسانی متخصص مواجه شده و حالا به حال خود رها شده‌اند. نتیجه چیزی جز مهاجرت بیماران به مراکز استان‌ها و تهران برای دریافت درمان نیست.

«امید براتی» عضو فرهنگستان علوم پزشکی و رییس سابق بیمارستان کیش در این زمینه به خبرنگار سلامت ایرنا گفت: مهمترین مشکل در زمینه تخت‌های بیمارستانی در حال حاضر، توزیع نامناسب منابع است. این‌که با کمبود منابع مواجهیم، صحیح است، اما در برخی موارد نیز پول را دور می‌ریزیم. بر اساس برخی گزارش‌ها، نزدیک به ۱۵۰ هزار پروژه در حال ساخت داریم که ۲۵ درصد این پروژه‌ها پیشرفت بیش از ۸۰ درصد داشته‌اند. چه در مورد منابع انسانی، چه تخت و چه تجهیزات پزشکی، مشکل توزیع منابع وجود دارد. بر اساس گزارش بانک جهانی، در کشورهای در حال توسعه، ۲۰ تا ۴۰ درصد از منابع کل حوزه سلامت به هدر می‌رود. توزیع صحیح منابع انسانی و تخت‌ها مهم است. باید منابعی که داریم را حفظ کنیم که این موضوع به ضعف مدیریتی بر می‌گردد.

وی ادامه داد: در هیچ سالی منابع مبتنی بر نیاز واقعی نظام سلامت توزیع نشده است. معمولا بسیاری از وزرا به درخواست‌های نابه‌جا تن داده‌اند. وقتی بیمارستان ۶۴ تخت خوابه در شهری با کمتر از ۲۰ هزار نفر جمعیت ساخته می‌شود، فاجعه است. چرا از منابع موجود به درستی استفاده نمی‌شود؟

چالش فرسودگی تخت‌های بیمارستانی

نکته مهم درباره تخت‌های فرسوده این است که منظور مفهوم تخت‌های فیزیکی بیمارستانی نیست؛ بلکه مجموعه‌ای از عوامل مانند تجهیزات پزشکی، فضای فیزیکی بیمارستان و البته تخت، مفهوم کلی تخت بیمارستانی را تشکیل می‌دهد. مفهومی که در مجموع ممکن است عمر مفید خود را طی کرده و به مرحله فرسودگی رسیده باشد.

گل پیرا در این زمینه بیان کرد: یک بیمارستان فقط ۳۵۰۰ کالای اساسی دارد و برای هر کدام از این موارد به طور متوسط ۷ تا ۱۰ سال زمان استهلاک در نظر می‌گیرند. در بسیاری از بیمارستان‌ها این مشکلات وجود دارد. هرچند بیمارستان‌های خوبی در طی سال‌ها ساخته شده و حتی همین بیمارستان‌ها هم با مشکل تامین نیروی انسانی مواجه هستند و در نتیجه نمی‌توانند تمام ظرفیت خود را به کار بگیرند.

معاون توسعه، مدیریت منابع و برنامه ریزی انستیتو قلب و عروق شهید رجایی ادامه داد: وقتی یک بیمارستان ساخته شده، تامین و نگهداشت وسایل تخصصی آن نیز هزینه زیادی دارد و بسیاری از این تجهیزات به دلیل فرسودگی زیاد، نیازمند تامین قطعات یا تعمیر هستند.

مشکینی معاون مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این زمینه گفت: تعداد تخت‌های فرسوده بیمارستانی در کشور حدود ۵۰ هزار تخت است ولی بحث توسعه تخت‌های بیمارستانی در این است که باید کارآمدی لازم هم وجود داشته باشد؛ وقتی درباره تخت بیمارستانی صحبت می‌شود، منظور یک واحد ارائه خدمات درمانی است؛ یعنی حضور متخصصان، تجهیزاتی مثل تصویربرداری و آزمایشگاه هم وجود داشته باشد. جبران تخت‌های فرسوده بیمارستانی به منابع مالی ارتباط دارد.

پس بیماران چه کنند؟

وقتی تخت کم است، وقتی توزیع مناسب نیست، وقتی نظام سلامت با چالش کمبود نقدینگی مواجه است، وقتی مدیریت مناسبی بر منابع موجود نشده، چاره بیماران چیست؟ در شرایطی که بیمار و همراه او در همین تهران به دنبال تخت خالی در بخش عادی یا ویژه می‌گردد، چه راهکاری برای پیدا کردن تخت، به جز تماس با بیمارستان‌ها یا مسئولان وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی وجود دارد؟

چطور ممکن است که پیدا کردن تخت خالی هم در کنار پیدا کردن داروی خارجی و شیرخشک، وارد مسیر غیر رسمی شده باشد و یک کارمند یا نیروی خدماتی بتواند تخت خالی در یک بیمارستان دولتی پیدا کند؟

چرا یک سیستم یکپارچه برای بررسی وضعیت تخت‌های بیمارستانی در استان‌ها شکل نگرفته که مسئولان یک بیمارستان بتوانند تخت خالی در بیمارستان دیگری را شناسایی کرده و بیمار را اعزام کنند؟

«محمد جواد کبیر» عضو فرهنگستان علوم پزشکی در این زمینه به خبرنگار سلامت ایرنا گفت: همه بیمارستان‌ها در بخش خصوصی و دولتی باید یک سیستم مانیتورینگ داشته باشند. یعنی اگر بیمار به بیمارستانی مراجعه کرد، از لحظه پذیرش، شرایط بیمار در یک سیستم قابل رصد باشد. اگر بیمارستانی تخت خالی ندارد، مشخص شود که تخت خالی دارد و در اختیار قرار نمی‌دهد یا در کدام بیمارستان، تخت خالی وجود دارد که بیمار منتقل شود.

«گل پیرا» رییس اسبق مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت نیز در این زمینه بیان کرد: حدود ۷ تا ۸ سال پیش به دنبال راه اندازی چنین سیستمی با عنوان سامانه مدیریت تخت‌های بیمارستانی در کشور بودیم، اما به دلایلی رخ نداد. در حال حاضر دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه علوم پزشکی تهران چنین سیستمی را دارند و اگر قرار باشد بیماری به بیمارستان دیگری در این دانشگاه‌ها منتقل شود، وضعیت تخت‌ها برای معاونت درمان مشخص است. بر اساس این سامانه می‌توان وضعیت تمام تخت‌های بیمارستانی را رصد کرد، اما هنوز چنین سامانه‌ای کاملا گسترش پیدا نکرده است.

توزیع بر اساس نیاز واقعی باشد، نه توصیه‌های سیاسی

به هر حال شرایط تخت‌های بیمارستانی چه در بخش‌های عادی و چه در بخش‌های ویژه مناسب نیست. شرایطی که در سال‌های آتی با توجه به سالمندی جمعیت و افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی، وخیم‌تر هم خواهد شد. اگر فکری به حال توزیع مناسب بیمارستان‌ها با توجه به جمعیت نشود، اگر توزیع مناسب نیروی انسانی به درستی انجام نشود، در عمل نمی‌توان از منابع موجود هم استفاده کرد و حاصل چیزی جز نارضایتی بیمار و همراهان او نخواهد بود.

البته محمدرضا ظفرقندی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیش از این اعلام کرده بود که اکنون حدود ۵۰ هزار تخت بیمارستانی فرسوده در کشور داریم که باید جایگزین شود و این اقدام به میزان بودجه و شرایط کشور بستگی دارد و برنامه این است که در یک برنامه ۵ ساله این میزان جبران شود.

ظفرقندی همچنین چهارشنبه ۱۲ شهریور در آیین افتتاح ۸۰ تخت بیمارستانی پیشرفته در بیمارستان فیروزگر تهران گفت که تا پایان سال ۶ هزار تخت بیمارستانی در کشور افتتاح می‌شود.

هرچند تا وقتی موافقت با ساخت بیمارستان‌ها و توزیع نیروی انسانی و منابع و تجهیزات پزشکی بر اساس توصیه‌ها و درخواست‌های سیاسی باشد، وضعیت دسترسی بیماران به خصوص در شهرهایی مانند تهران بر همین منوال پیش می‌رود.