ارزانترین بازار مسکن جهان را بشناسید
اقتصاد ایران: عمان، کشوری در حاشیه خلیج فارس، به عنوان کشوری با بالاترین قدرت خرید مسکن در جهان شناخته شده است. این رتبهبندی که بر اساس نسبت قیمت مسکن به درآمد انجام شده، تصویری متفاوت از آنچه در بازارهای مسکن غربی میگذرد، ارائه میدهد و سوالات مهمی را درباره عوامل واقعی مؤثر بر خانهدار شدن مطرح میکند.
تحلیل: از ثروت نفتی تا بحران شهری
یافتههای یک گزارش بینالمللی نشان میدهد که قدرت خرید مسکن در کشورهای مختلف، روایتی پیچیده از اقتصاد، سیاست و فرهنگ است. در حالی که رویای مالکیت خانه برای طبقه متوسط در بسیاری از نقاط جهان به یک کابوس تبدیل شده است، کشورهایی مانند عمان، عربستان سعودی و کویت، در صدر فهرست ارزانترین بازارهای مسکن جهان قرار گرفتهاند.شاخص کلیدی در این رتبهبندی، «نسبت قیمت به درآمد» است که نشان میدهد یک فرد با پسانداز کامل درآمد سالانه خود، چند سال زمان نیاز دارد تا بتواند یک خانه بخرد. بر اساس دادههای منتشرشده، عمان با نسبت ۲.۸ به عنوان مقرونبهصرفهترین کشور شناخته میشود. عربستان سعودی نیز با نسبت ۳.۰۶، در جایگاههای برتر قرار دارد. این ارقام در مقایسه با کشورهای اروپایی مانند دانمارک (۶.۱) و بهویژه کشورهایی مانند ایران (۲۱.۴۹) ، تفاوت چشمگیری را نشان میدهد.
دلایل این قدرت خرید بالا در کشورهای حوزه خلیج فارس ریشه در دو عامل اصلی دارد: ثبات اقتصاد کلان و سیاستهای هوشمندانه دولتی. اقتصاد این کشورها به شدت به درآمدهای نفتی وابسته است، که این امر به حفظ ارزش پول ملی (مانند ریال عمان و دینار کویت) و کنترل تورم کمک کرده است. به عنوان مثال، نرخ تورم در عربستان سعودی در نوامبر ۲۰۲۴ تنها ۲ درصد بود، در حالی که این رقم برای بسیاری از کشورها چندین برابر است.علاوه بر این، دولتها با طرحهای بلندپروازانه به بازار مسکن جهت میدهند. در عربستان سعودی، پروژههای عظیمی مانند روشن (ROSHN) که هدف آن ساخت ۴۰۰,۰۰۰ واحد مسکونی است، و طرحهای جدید مانند نئوم (NEOM)، به عنوان بخشی از چشمانداز ۲۰۳۰ با هدف ساخت شهرهای جدید و افزایش عرضه مسکن در حال اجرا هستند تا نیازهای جمعیت رو به رشد را پوشش دهند. این رویکرد، در کنار تسهیلاتی مانند وامهای مسکن و عدم وجود مالیات بر املاک، بازار را برای شهروندان و سرمایهگذاران جذاب کرده است. در عمان نیز، دولت با قوانین خاصی به سرمایهگذاران خارجی اجازه خرید ملک در مناطق مشخص را داده است تا سرمایه جذب کند، اما همزمان با محدودیتهایی مانند ممنوعیت خرید زمینهای کشاورزی و صنعتی، از افزایش بیرویه قیمتها برای شهروندان بومی جلوگیری میکند.
در حالی که کویت با نسبت ۷.۱، در ردهبندی جهانی جایگاه دهم را از آن خود کرده، این شاخص آماری، واقعیت تلخ یک بحران داخلی را پنهان میکند. بر اساس گزارشها، حدود ۶۶ درصد از شهروندان کویتی فاقد مسکن هستند. این کشور با وجود درآمدهای نفتی بالا و تولید ناخالص داخلی سرانه ۴۵ هزار دلار آمریکا ، به دلیل سیستم مسکن دولتی ناکارآمد، با صفهای طولانی انتظار برای دریافت مسکن مواجه است که در برخی موارد به چندین دهه میرسد. میانگین بالای اجارهبها (حدود ۶۰۰ دینار) در مقایسه با درآمد ماهانه (۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ دینار) نیز فشار مالی قابل توجهی بر خانوارها وارد میکند.
نگاهی به روی دیگر سکه: شهرهای گران جهان
در مقابل این مدل، بازارهای مسکن در شهرهای بزرگی مانند سیدنی (استرالیا)، سان خوزه (آمریکا) و ونکوور (کانادا) قرار دارند که به عنوان «غیرقابلتصورترین بازارهای مسکن جهان» شناخته میشوند. این شهرها با نسبت قیمت به درآمد بسیار بالا (سیدنی با ۱۳.۸ و ونکوور با ۱۱.۸) ، به دلیل سیاستهای سختگیرانه شهرسازی مانند «محدودیت رشد شهری» و «کمربندهای سبز» با بحران عرضه زمین روبرو هستند. این سیاستها که به منظور جلوگیری از گسترش بیرویه شهرها وضع شدهاند، به طور ناخواسته قیمت زمین و مسکن را به شدت افزایش دادهاند، تا جایی که مالکیت خانه برای طبقه متوسط به یک «تهدید وجودی» تبدیل شده است. این تحلیل نشان میدهد که ارزیابی قدرت خرید مسکن نباید به یک عدد ساده محدود شود. درک عوامل اقتصادی زیربنایی، سیاستهای دولتی، و تفاوتهای محلی، برای ارائه تصویری دقیق از وضعیت بازار ضروری است.