شهرام یزدانی مشاور رئیس‌جمهور در امور آموزشی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری مهر، با اشاره به ضرورت بازنگری در شیوه پذیرش دانشجوی پزشکی گفت: اگرچه حرفه پزشکی به سطحی از هوش متوسط نیاز دارد، اما این واقعیت به معنای ارزش کمتر این رشته نیست، بلکه نشان می‌دهد هوش بالا لزوماً در این مسیر بیشترین بهره‌وری را ندارد. در نتیجه، هدایت نخبگان صرفاً به‌سوی رشته‌هایی با تقاضای اجتماعی یا اقتصادی بالا، استفاده بهینه‌ای از ظرفیت‌های فکری کشور محسوب نمی‌شود.

اهمیت ویژگی‌های شخصیتی و اجتماعی در موفقیت پزشکان

وی افزود: بخش عمده‌ای از موفقیت در رشته‌هایی نظیر پزشکی، به ویژگی‌های شخصیتی، مهارت‌های اجتماعی، هوش عاطفی و سازگاری رفتاری بستگی دارد؛ ویژگی‌هایی که از طریق آزمون‌های کتبی قابل سنجش نیستند. به همین دلیل بسیاری از کشورها مسئولیت پذیرش دانشجو را به دانشگاه‌ها سپرده‌اند، تا با برگزاری مصاحبه‌های تخصصی، ارزیابی مهارت‌های ارتباطی، خلاقیت، توان رهبری و سایر شاخص‌های غیر شناختی، سازوکار دقیق‌تری برای گزینش فراهم کنند.

یزدانی با بیان اینکه صرف معدل بالا یا عملکرد در آزمون‌های کتبی تضمین‌کننده‌ی تناسب فرد با حرفه پزشکی نیست، اظهار داشت: جمله‌ای مشهور از دانیل دافی، متخصص شناخته‌شده علوم پزشکی، این حقیقت را به‌خوبی نشان می‌دهد که «مهم‌ترین وظیفه‌ی یک حرفه آن است که تعیین کند چه کسی اجازه ورود به آن حرفه را دارد.» این گزاره یادآور می‌شود که انتخاب دانشجو برای پزشکی، صرفاً یک فرایند آموزشی نیست، بلکه مسئولیتی اخلاقی و اجتماعی است. اما اکنون سازوکار غالب گزینش، نه استعداد فرد را می‌سنجد و نه احساس تعهد اجتماعی را.

وی تأکید کرد: بسیاری از افراد صرفاً با نگاه به امنیت شغلی یا درآمد بالا وارد این مسیر می‌شوند، بدون آنکه خود را برای مسئولیت‌های سنگین آن آماده کرده باشند. همین امر موجب بروز مشکلات جدی در آینده می‌شود. مطالعات اخیر در تهران نشان داده‌اند که در میان رزیدنت‌ها یا دستیاران تخصصی، میزان بالایی از افسردگی شدید، اضطراب و حتی افکار خودکشی وجود دارد. این نتایج به‌وضوح نشان می‌دهد که ورود بسیاری از افراد به پزشکی بر اساس انگیزه‌های اقتصادی بوده است، نه عشق به طب یا رسالت انسانی.

لزوم باز تعادل آموزش عالی دولتی و خصوصی

مشاور رئیس‌جمهور در امور آموزشی افزود: دولت طبق قانون اساسی موظف است تنها به میزان نیاز کشور در آموزش عالی مداخله کند و نه بیشتر. قانون اساسی تصریح می‌کند که آموزش عالی در حد خودکفایی کشور نیازمند حمایت دولتی است و باقی آن می‌تواند در بخش خصوصی دنبال شود. با این حال، تعادل بین آموزش خصوصی و دولتی در کشور دچار اختلال است و اصلاح این روند باید با بازتعریف نیازهای واقعی جامعه صورت گیرد.

یزدانی در ادامه با اشاره به پدیده مهاجرت دانش‌آموزان گفت: بسیاری از جوانان که در کنکور به رشته دلخواه خود دست نمی‌یابند، تصمیم به مهاجرت می‌گیرند و این موضوع ناشی از آن است که هدایت تحصیلی بر مبنای چشم‌انداز مشخصی برای زندگی افراد طراحی نشده است. در گذشته برخی مدارس خاص، برنامه‌هایی برای طراحی مسیر زندگی دانش‌آموزان بر اساس علایق و توانایی‌ها داشتند، اما امروز چنین سیستمی فراگیر نیست، ایجاد یک نظام هدایت تحصیلی مبتنی بر استعداد، علاقه و نیاز کشور می‌تواند بسیاری از این مشکلات را کاهش دهد.

وی با استناد به پژوهش‌های بین‌المللی خاطرنشان کرد: عملکرد تحصیلی و شغلی پزشکان در آینده به میزان بسیار کمی از طریق نمرات کنکور یا معدل دبیرستان قابل پیش‌بینی است، در مرحله تخصصی تنها حدود ۵ درصد از عملکرد پزشکان از طریق سوابق تحصیلی قابل پیش‌بینی است و در حرفه پزشکی این رقم نزدیک به صفر می‌رسد. بنابراین معیارهای غیر شناختی مانند مسئولیت‌پذیری، نوع‌دوستی و شخصیت افراد نقش تعیین‌کننده‌تری دارند. در کشورهای توسعه‌یافته، مصاحبه‌های عمیق، فعالیت‌های اجتماعی و مشارکت در امور داوطلبانه، شاخص‌های اصلی انتخاب دانشجویان پزشکی هستند.

یزدانی در پایان با اشاره به تجربه انگلستان گفت: در این کشور پزشکان عمومی با گرایش تخصصی خاص فعالیت می‌کنند. به‌عنوان مثال، در مناطق دورافتاده که متخصص قلب وجود ندارد، به پزشک عمومی آموزش‌هایی داده می‌شود تا خدمات تخصصی محدودی ارائه دهد. این مدل باعث شده کمبود متخصص در مناطق محروم کمتر احساس شود و می‌تواند الگویی برای اصلاح نظام آموزش پزشکی در کشور ما نیز باشد.

مشروح این گفتگو در شماره «۱» و «۲» در روزهای سه شنبه و چهارشنبه منتشر می‌شود.